12 oktäberdä Qazanda bulğan waqiğalar arasında iñ ähämiätlese, möhimnäre bulıp Xäter könen ütkärü häm Tatarstanğa Evropa Şurasınıñ parlament Assambleyası wäkilläre kilü bulğandır. Bu xaqta sez bezneñ xäbärçelärebez yazmalarınnan tulıraq mäğlümät äle alırsız. Xäzer isä, başqa xäbärlär turında. Qazannıñ Ğabdulla Tuqay muzeyında sişämbe könne bilgele tarixçı, arxeolog, etnograf Mixail Xudyakovnıñ tuuına 110 yıl tuluğa bağışlanğan uqular uzdı. Bilgele bulğançä, Mixail Xudyakov – Qazan xanlığı tarixın öyränüçe, anı döres itep yaqtırtırğa tırışqan berençe rus ğalime. Anıñ eşçänlege dä Qazan belän şaqtıy bäyle. Şuña da, 1936 yılda xalıq doşmanı bularaq atıp üterelgän häm 1957 yılda reabilitatsiälängän älege tarixçını respublikada onıtmıylar, anıñ istälegenä bağışlanğan tarixi häm fänni çaralar Tatarstanda yış ütä.
12 oktäber könne Qazanda ällä ni möhim säyäsi çaralar bulmadı. Bu, bälki, respublika citäkçeläreneñ küpçelegeneñ başqalada bulmawı belän dä bäyleder. Tatarstannıñ prezidentı yaldan Qazanğa qaytqaç, respublikanıñ başqa citäkçeläre yulğa çıqtı. Premyer-ministr Röstäm Miñnexanov bu könnärdä yalğa kitte. Ğädättägeçä üzeneñ yalın ul avtoyarışlarda ütkärä. Bu yulı Miñnexanov Berläşkän Ğäräp Ämirleklärendä uza torğan Desert Challenge – Çülgä qarşı çığu avtoralliında qatnaşa. Anıñ berençe öleşendä Miñnixanov yörtä torğan KamAZ maşinasına 352 kilometr ütärgä turı kiläçäk. Şul uq waqıtta premyer- ministr eşlär xaqında da onıtmıy. Düşämbe könne Abu-Dabi şähärendä ul ilneñ xärbi köçläre citäkçese belän oçraşıp, söyläşülär ütkärde, anı Tatarstanğa qunaqqa çaqırdı. Respublikanıñ Däwlät Şurası räise Färit Möxämmätşin sişämbe könne Tübän Novgorodqa kitte. Anda ul İdel buyı federal’ okrugınıñ qanun çığaruçılar berläşmäse eşendä qatnaşaçaq.
Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymiev isä bu könnärdä yaña qanunnarğa qul quyu, köndälek xucalıq eşläre belän mäşğül. Comğa könne Awıl xucalığı könen bäyräm itkändäge kebek sallı häm möhim çığışlar bulmadı bu aralarda. İsegezdä bulsa, ul waqıtta Mintimer Şäymiev Tatarstan, anıñ citäkçelege belän kiñäşläşmiçä, uylanılmağan, respublika öçen kötelmägännär xällär bulmayaçaq, dip beldergän ide. Şunda uq ul, xäzerge säyäsi wazğiättä cawaplılıq häm tärtip kiräk, buş süz söyläp yörmäskä ide, digän fiker dä äytte. Qayber belgeçlär fikerençä, älege süzlär respublika matbuğatında basılıp çıqqan qaysı-ber täqdimnärgä dä qağıla.
Mäsälän, Zvezda Povolj’ya gazetanıñ soñğı sanında Fändäs Safiullinnıñ Bez, tatarlarğa, barıberme? digän mäqäläse dönya kürde. Anda avtor Rusiä prezidentı Vladimir Putinnıñ xakimiät vertikalen nığıtu buyınça soñğı täqdimnäre xaqında üz fikerlären belderä. Tatarstan prezidentın xalıq saylamıyça, respublika citäkçese itep Mäskäw tarafınnan citäkçe quyıla başlasa, Tatarstan respublikası barı tik formal’ räweştä genä milli-däwläti berämlek bulıp qalaçaq, di Fändäs Safiullin. Häm 1991 yılnıñ aprelendä buldırğan Tatarstan prezidentı wazifasın beterergä täqdim itä. Anıñ wäkälätlären isä respublikanıñ xakimiäte – Ministrlar Kabinetı häm Däwlät Şurası arasında bülergä täqdim itä, Fändäs Safiullin. Bu bezne Mäskäw bilgeli torğan citäkçedän qotqarmayaçaq, anıñ qarawı xalıq üz-üzen aldamayaçaq, dip yaza avtor. Fändäs Safiullin fikerençä, Tatarstanda prezident wazifasın beterü – Mintimer Şäymievqa ışanmaw belderü tügel, Tatarstannıñ berençe prezidentınıñ xezmäte bäyäläp betergesez, bu Vladimir Putinnıñ täqdimnären şik astına quyu da tügel, älege ğämälne Tatarstan respublikası prezidentı digän wazifa formal’ räweştä genä qalmasın öçen eşlärgä kiräk, dip yaza Fändäs Safiullin üzeneñ Zvezda Povolj’ya gazetasında basılğan mäqäläsendä. Anıñ bu täqdimenä räsmi räweştä mönäsäbät belderüçelär respublikada älege işetelmäde.
Gölnaz İlgizär
