Mäskäw belän Pekinnıñ 55 yıllıq diplomatik mönäsäbätlär tarixında hawa torışı üzgärep tordı. Soñğı 10-15 yılnı "bolıtsız" dip äytergä bula. Bügen ike arada nindi dä bulsa citdi qarşılıq yuq. Bu Putinnıñ Qıtayğa öçençe kilüe, alay da, yaña prezidentlıq möddätendä berençe säfär. Atnakiç könne anı Qıtay prezidentı Hu Jintao qabul itte. İkeseneñ dä cämäğätläre belän, galstuksız buluın küzätçelär dustanä säfär bilgese dip bäyäläde. Küzätüçelär fikerençä, söyläşülär üzägendä iqtisadi mäsälälär toraçaq. Londondağı Strategik tikşerenülär institutı belgeçe Adam Ward şularnıñ ikesenä basım yasadı:
Audio (Adam Ward): "Berençese energiä. Rusiä Qıtaynı zur külämdä energiä belän täemin itä, Qıtaynıñ ixtiacı arta bara, xäzer ul importqa bäyle. İkeneçese saqlanu texnologiäse. Qıtay ozaq yıllar Rusiädän qoral satıp ala, älegä üze citeşterä almıy."
Uzğan yıl Rusiä Qıtayğa satqan neft küläme 70%qa artıp 5.25 million tonnağa citkän ide. Ämmä uzğan ayda Yukos şirkäte Qıtayğa könenä 100 meñ barel neft cibärüen Üktäberneñ 20senä qädär tuqtatıp torırğa buldı. Yukos Qıtaynıñ neftkä 60% ixtiacın qänäğätländerä ide. Räsmi Pekin Mäskäwne bu mäsäläne niçek tä bulsa xäl itergä çaqırdı. Pekinnı borçığan tağın ber närsä: älegä neft Rusiädän Qıtayğa timer yul aşa kilä. Qıtay räsmiläre Seberdän neft ütkärgeçe suzırğa teli. Bu eş inde berniçä yıl urınınnan quzğalmıy. Ul arada 2 milliard-yarım dollarlıq bu proyektqa Yaponiä däğwa itä. Ayırma şunda: Pekin ütkärgeçne Qıtaynıñ tönyaq-könçığışındağı Daqiñ şähärenä suzırğa teläsä, Tokio – Qıtaynı uratıp Naxodka portına suzıp, annnan neftne köymä belän taşırğa teli.
Rusiä prezidentı Putin çärşämbedä Qıtay jurnalistlarına birgän äñgämäsendä bu mäsälägä qağılıp, Rusiä üz mänfägätlärennän çığıp eş itäçäk, dide. Adam Ward süzlärençä, bu oçraqta Mäskäw ber yul saylap, ikençe yaqnı üpkälätäse kilmi:
Audio (Adam Ward): "Rusiä belän Qıtay, soñğı yıllarda Quşma Ştatlar yoğıntısın kimetü öçen strategik partnerlıq tözergä tırıştı. Ämmä Pekin bu xezmättäşlek belän gel qänäğät tügel, çönki Rusiä yış qına partnerlıq tügel, üz mänfägätennän çığıp eş itä."
Putin säfärendä kütärelmi qala almağan tağın ber mäsälä, älbättä, terrorğa qarşı köräş. Çärşämbedä Qıtay jurnalistlarına Putin bolay dide:
Audio (Vladimir Putin) "Urtaq yawızlıqqa qarşı uñışlı köräşü öçen köçlärne berläşterergä kiräk, ber teldä söyläşergä, terrornı bilgeläwdä ike standart säyäsätennän kitegä kiräk."
Mäskäw belän Pekin bu mäsälädä urtaq telne şunda taba ala: Rusiäneñ Çeçnyası bulsa, Qıtaynıñ Sincan töbäge, bäysezlek öçen köräşkän uyğırları bar.
Atnakiç, säfärneñ berençe könendä Rusiä häm Qıtay citäkçeläre berniçä dokument imzaladı. Şul isäptän, urtaq çiklär, Rusiäneñ Dönya Säwdä oyışmasına kerüe, Korea yarımutrawı, terrorğa qarşı köräştä xezmätäşlek turında urtaq belderülär. Rusiä prezidentınıñ Qıtay säfäre şimbägä qädär däwam itäçäk.
-Ali Gilmi
Audio (Adam Ward): "Berençese energiä. Rusiä Qıtaynı zur külämdä energiä belän täemin itä, Qıtaynıñ ixtiacı arta bara, xäzer ul importqa bäyle. İkeneçese saqlanu texnologiäse. Qıtay ozaq yıllar Rusiädän qoral satıp ala, älegä üze citeşterä almıy."
Uzğan yıl Rusiä Qıtayğa satqan neft küläme 70%qa artıp 5.25 million tonnağa citkän ide. Ämmä uzğan ayda Yukos şirkäte Qıtayğa könenä 100 meñ barel neft cibärüen Üktäberneñ 20senä qädär tuqtatıp torırğa buldı. Yukos Qıtaynıñ neftkä 60% ixtiacın qänäğätländerä ide. Räsmi Pekin Mäskäwne bu mäsäläne niçek tä bulsa xäl itergä çaqırdı. Pekinnı borçığan tağın ber närsä: älegä neft Rusiädän Qıtayğa timer yul aşa kilä. Qıtay räsmiläre Seberdän neft ütkärgeçe suzırğa teli. Bu eş inde berniçä yıl urınınnan quzğalmıy. Ul arada 2 milliard-yarım dollarlıq bu proyektqa Yaponiä däğwa itä. Ayırma şunda: Pekin ütkärgeçne Qıtaynıñ tönyaq-könçığışındağı Daqiñ şähärenä suzırğa teläsä, Tokio – Qıtaynı uratıp Naxodka portına suzıp, annnan neftne köymä belän taşırğa teli.
Rusiä prezidentı Putin çärşämbedä Qıtay jurnalistlarına birgän äñgämäsendä bu mäsälägä qağılıp, Rusiä üz mänfägätlärennän çığıp eş itäçäk, dide. Adam Ward süzlärençä, bu oçraqta Mäskäw ber yul saylap, ikençe yaqnı üpkälätäse kilmi:
Audio (Adam Ward): "Rusiä belän Qıtay, soñğı yıllarda Quşma Ştatlar yoğıntısın kimetü öçen strategik partnerlıq tözergä tırıştı. Ämmä Pekin bu xezmättäşlek belän gel qänäğät tügel, çönki Rusiä yış qına partnerlıq tügel, üz mänfägätennän çığıp eş itä."
Putin säfärendä kütärelmi qala almağan tağın ber mäsälä, älbättä, terrorğa qarşı köräş. Çärşämbedä Qıtay jurnalistlarına Putin bolay dide:
Audio (Vladimir Putin) "Urtaq yawızlıqqa qarşı uñışlı köräşü öçen köçlärne berläşterergä kiräk, ber teldä söyläşergä, terrornı bilgeläwdä ike standart säyäsätennän kitegä kiräk."
Mäskäw belän Pekin bu mäsälädä urtaq telne şunda taba ala: Rusiäneñ Çeçnyası bulsa, Qıtaynıñ Sincan töbäge, bäysezlek öçen köräşkän uyğırları bar.
Atnakiç, säfärneñ berençe könendä Rusiä häm Qıtay citäkçeläre berniçä dokument imzaladı. Şul isäptän, urtaq çiklär, Rusiäneñ Dönya Säwdä oyışmasına kerüe, Korea yarımutrawı, terrorğa qarşı köräştä xezmätäşlek turında urtaq belderülär. Rusiä prezidentınıñ Qıtay säfäre şimbägä qädär däwam itäçäk.
-Ali Gilmi