Başta İzrail tarafınnan terrorçı bularaq qabul itelgän, soñraq şul il citäkçelären üze belän söyläşülär östälenä utırtqan Arafat alay da iñ ğäciz xialına - isän çaqta bäysez fälästin däwläten qoruğa ireşä almadı. 2003-nçe yılda ul üzen fälästin eşe öçen köräşüçe bularaq kürüen äytkän ide.
Audio, Yäsir Arafat
"Min ber fälästin ğäskärie. Min qoralımnı üzemne genä tügel, ä härber fälästin balasın, iren, xatının, ğomumän fälästin yäşäyeşen yaqlaw öçen qullanaçaqmın" digän ide zamanında märxüm Arafat. Çın iseme Möxämmäd Ğäbdelräüf Arafat Äsqudwä äl Xösäyeni bulğan fälästin citäkçese 1929-nçı yılda tuğan ide. Anıñ qayda dönyağa kilüe xaqında haman da bäxäslär bara, qayberäwlär ul Mısırda tuğan, ä başqalar İerusalimdä yä Gazada di. İnde bala çaqtan uq aña Yäsir, yäğni "ciñel" digän quşamat tağıla häm ul anı ğömere buyı ozatıp kilä. Fälästin xäräkätenä Arafat üsmer çağınnan uq quşıla, 17 yäşendä Qahirädä Fälästingä andağı britannar häm yähüdlärgä qarşı köräşü öçen qorallar kertü eşenä yardäm itä başlıy. Şuşı eşen ul student yıllarında da tuqtatmıy, häm 1958-nçe yılda maxsus yäşeren oyışma - äl-Fatahqa nigez saluçılar arasında bula. 60-nçı yıllar urtasında Arafat inde İrdünnän İzrailgä qarşı höcümnär oyıştıruda qatnaşa başlıy. 1967-nçı yılğı "altı könlek" suğıştan soñ Arafatnıñ äl-Fatah törkeme başqa fälästin oyışmaları arasında iñ köçlese bulıp qala - häm bu soñraq anıñ, beraz aldanraq ğäräp illäre tarafınnan qorılğan Fälästinne azat itü Oyışmasınıñ räise bulıp saylanuına kiterä. Arafat citäkçelegendä şuşı oyışma tağın da höcümçän eşçänlek alıp bara başlıy häm bu aña sıyınu birgän İrdün patşalığınıñ 1971-nçe yılda Arafatnı ildän quıp çığaruı belän tämamlana. Üz oyışması belän ul Livanğa küçä, ä annan 1982-nçe yılda İzrail Livanğa basıp kergännän soñ Tuniskä kitä. 1987-nçe yılda fälästin cirlärendä intifada, İzrailgä qarşı baş kütärü qabınıp kitä, näticädä fälästin yazmışına dönya cämäğätçelege iğtibarı da arta töşä. 1988-dä, Berläşkän Millätlärneñ Jenevada uzğan maxsus cıyınında Arafat, üzenä kiñräk yaqlaw qazanu maqsatında terrornı xökem itep çığa häm turıdan-turı bulmasa da İzrailne tanuın belderä. Anda ul "bez tınıçlıq telibez, üz däwlätebezdä yäşärgä häm başqalarğa da yäşäw mömkinlegen birergä telibez" digän süzlär äytä. Yähüd däwläten ul açıqtan-açıq 2003-nçe yılda fälästin parlamentında yasağan çığışında da tanıy.
Audio, Yäsir Arafat
"Bez İzrail däwläten tanıdıq häm bez moñardan waz kiçmäyäçäkbez. İzrail xalqınıñ da, iñgä-iñ üzläreneñ bäysez däwlätendä yäşägän fälästinlelär kebek ük iminlek wä totrıqlılıqta yäşäw xoquqı bar" di Yäsir Arafat 2003-nçı yılda yasağan çığışında. Märxüm fälästin citäkçeseneñ İzrail belän yaqınlaşuı 90-nçı yıllar başına turı kilde, Oslo kileşüläre nigezendä ike yaq ta töbäktäge kierenkelekne beteru yulların bilgeläde. 1994-nçe yılda şuşı eşçänlege öçen Yäsir Arafat, İzrailneñ premyer-ministrı İtsxaq Rabin häm tışqı eşlär ministrı Şimon Peres belän bergä Nobel tınıçlıq bülägenä layıq buldı. Tağın ike yıldan soñ ul İrdünneñ Könbatış yarı häm Gazadağı fälästin üzidaräse başlığı itep saylandı. İzraildä xakimiatkä uñçılar kilgännän soñ, bigräk xäzerge premyer-ministr Ariel Şaronnıñ 2000-nçe yılda möselmannar öçen izge sanalğan äl-Aqsa mäçete yanında bulıp kitüennän soñ fälästin cirlärendä ikençe intifada başlandı häm Arafat yänä fälästin eşe öçen köräş turında söylärgä kereşte. Näticädä İzrail genä tügel, Quşma Ştatlar da Arafatnı Yaqın Könçığışta solıx urnaştıruğa ber kirtä bularaq bäyäli başladı. 2003-nçe yıldan birle ul üzeneñ Ramallahdağı yortında asılda öy sağı astında totıldı, çönki İzrail xärbiläre ul torğan cirne qamap totqan ide. İzrail citäkçeläreneñ Arafatnı ildän quu kiräklege turındağı süzläre uñayınnan ul:
Audio, Yäsir Arafat
"Bu terra sancta, izge cir, berkem dä mine monnan quıp çığara almıy" dip beldergän ide. Barı tik äcäl genä anı, bar dönyağa tanılğan fälästin citäkçesen, Ramallahdan kitärgä mäcbür itte. Yäsir Arafat 75 yäşendä wafat buldı.
Kärim Kamal
Audio, Yäsir Arafat
"Min ber fälästin ğäskärie. Min qoralımnı üzemne genä tügel, ä härber fälästin balasın, iren, xatının, ğomumän fälästin yäşäyeşen yaqlaw öçen qullanaçaqmın" digän ide zamanında märxüm Arafat. Çın iseme Möxämmäd Ğäbdelräüf Arafat Äsqudwä äl Xösäyeni bulğan fälästin citäkçese 1929-nçı yılda tuğan ide. Anıñ qayda dönyağa kilüe xaqında haman da bäxäslär bara, qayberäwlär ul Mısırda tuğan, ä başqalar İerusalimdä yä Gazada di. İnde bala çaqtan uq aña Yäsir, yäğni "ciñel" digän quşamat tağıla häm ul anı ğömere buyı ozatıp kilä. Fälästin xäräkätenä Arafat üsmer çağınnan uq quşıla, 17 yäşendä Qahirädä Fälästingä andağı britannar häm yähüdlärgä qarşı köräşü öçen qorallar kertü eşenä yardäm itä başlıy. Şuşı eşen ul student yıllarında da tuqtatmıy, häm 1958-nçe yılda maxsus yäşeren oyışma - äl-Fatahqa nigez saluçılar arasında bula. 60-nçı yıllar urtasında Arafat inde İrdünnän İzrailgä qarşı höcümnär oyıştıruda qatnaşa başlıy. 1967-nçı yılğı "altı könlek" suğıştan soñ Arafatnıñ äl-Fatah törkeme başqa fälästin oyışmaları arasında iñ köçlese bulıp qala - häm bu soñraq anıñ, beraz aldanraq ğäräp illäre tarafınnan qorılğan Fälästinne azat itü Oyışmasınıñ räise bulıp saylanuına kiterä. Arafat citäkçelegendä şuşı oyışma tağın da höcümçän eşçänlek alıp bara başlıy häm bu aña sıyınu birgän İrdün patşalığınıñ 1971-nçe yılda Arafatnı ildän quıp çığaruı belän tämamlana. Üz oyışması belän ul Livanğa küçä, ä annan 1982-nçe yılda İzrail Livanğa basıp kergännän soñ Tuniskä kitä. 1987-nçe yılda fälästin cirlärendä intifada, İzrailgä qarşı baş kütärü qabınıp kitä, näticädä fälästin yazmışına dönya cämäğätçelege iğtibarı da arta töşä. 1988-dä, Berläşkän Millätlärneñ Jenevada uzğan maxsus cıyınında Arafat, üzenä kiñräk yaqlaw qazanu maqsatında terrornı xökem itep çığa häm turıdan-turı bulmasa da İzrailne tanuın belderä. Anda ul "bez tınıçlıq telibez, üz däwlätebezdä yäşärgä häm başqalarğa da yäşäw mömkinlegen birergä telibez" digän süzlär äytä. Yähüd däwläten ul açıqtan-açıq 2003-nçe yılda fälästin parlamentında yasağan çığışında da tanıy.
Audio, Yäsir Arafat
"Bez İzrail däwläten tanıdıq häm bez moñardan waz kiçmäyäçäkbez. İzrail xalqınıñ da, iñgä-iñ üzläreneñ bäysez däwlätendä yäşägän fälästinlelär kebek ük iminlek wä totrıqlılıqta yäşäw xoquqı bar" di Yäsir Arafat 2003-nçı yılda yasağan çığışında. Märxüm fälästin citäkçeseneñ İzrail belän yaqınlaşuı 90-nçı yıllar başına turı kilde, Oslo kileşüläre nigezendä ike yaq ta töbäktäge kierenkelekne beteru yulların bilgeläde. 1994-nçe yılda şuşı eşçänlege öçen Yäsir Arafat, İzrailneñ premyer-ministrı İtsxaq Rabin häm tışqı eşlär ministrı Şimon Peres belän bergä Nobel tınıçlıq bülägenä layıq buldı. Tağın ike yıldan soñ ul İrdünneñ Könbatış yarı häm Gazadağı fälästin üzidaräse başlığı itep saylandı. İzraildä xakimiatkä uñçılar kilgännän soñ, bigräk xäzerge premyer-ministr Ariel Şaronnıñ 2000-nçe yılda möselmannar öçen izge sanalğan äl-Aqsa mäçete yanında bulıp kitüennän soñ fälästin cirlärendä ikençe intifada başlandı häm Arafat yänä fälästin eşe öçen köräş turında söylärgä kereşte. Näticädä İzrail genä tügel, Quşma Ştatlar da Arafatnı Yaqın Könçığışta solıx urnaştıruğa ber kirtä bularaq bäyäli başladı. 2003-nçe yıldan birle ul üzeneñ Ramallahdağı yortında asılda öy sağı astında totıldı, çönki İzrail xärbiläre ul torğan cirne qamap totqan ide. İzrail citäkçeläreneñ Arafatnı ildän quu kiräklege turındağı süzläre uñayınnan ul:
Audio, Yäsir Arafat
"Bu terra sancta, izge cir, berkem dä mine monnan quıp çığara almıy" dip beldergän ide. Barı tik äcäl genä anı, bar dönyağa tanılğan fälästin citäkçesen, Ramallahdan kitärgä mäcbür itte. Yäsir Arafat 75 yäşendä wafat buldı.
Kärim Kamal