Accessibility links

Кайнар хәбәр

Räfiq Möxämmätşin: "Şäymiev Putinğa kiräk"


Rusiä prezidentı 12 dekaberdä “Rusiä Federatsiäse sub''yektlarınıñ başqarma häm zakon çığaru orğannarın oyıştırunıñ ğomumi prinsipları” dip atalğan federal'' qanunğa üzgärtülär kertüne xupladı.

Töbäk citäkçelären Rusiä prezidentı bilgeli digän tözätmäne Rusiä prezidentı üze Däwlät Dumasına täqdim itkän ide. İnde, monnan soñ, Rusiä töbäk citäkçelären V. Putin bilgeläyäçäk. Şul isäptän, Tatarstannıqın da. Läkin ber mä’sälä bar. Ul da bulsa, älegä xätle xalıq tarafınnan saylanğan töbäk citäkçelären, V.Putin ni eşlätäçäk? Alar, şartlı räweştä genä üz teläkläre belän eştän kitep, Rusiä prezidentına, töbäkne citäklärgä yañadan ışanıç belderüen, bilgeläp quyuın sorap xat yazaçaqlarmı? Yäisä, saylanğan waqıtları çıqqançı eşläyäçäklärme?

Säyäsät fännäre doktorı Räfiq Möxämmätşin fikere menä bolay.

Bötenese ber yulı yazıp, bötenese ber yulı bilgeläner dip uylamıym. Mäsälän, Tatarstan prezidentınıñ wäkälätläre äle bit betmägän. Betkäç kenä andıy problema kilep tuar. Ä alğa taba niçek bulır, äytüe qıyın. Monda inde Tatarstan prezidentınıñ ğına tügel, Putinnıñ da teläge nindi bulır, şuñardan da tora. Säyäsätçelärneñ farazlarına qarağanda, Tatarstanda Putin Şäymievnı qaldıraçaq. Çönki, respublikada iqtisadıy yaqtan da, säyäsi, milli-dini yaqtan da wäzğıät totrıqlı. Şuña kürä, bu totrıqlı säyäsätne tä''min itüçe prezident Rusiä prezidentı Putin öçen kiräk dip uylıym.

Ä Tatarstan prezidentın xalıq saylap quyğan wäkälätläre çıqqançı uq, Rusiä prezidentı bilgeläp quyaçaqmı?

Yuq dip uylıym. Bulmas. Ul problema xalıq saylap quyğan wäkälätläre çıqqaç tuar dip uylıym.

Räfiq Möxämmätşinnıñ yaña qabul itelgän qanunnıñ ğömere häm Tatarstanğa qağılışınıñ näticäläre turında fikere bolayraq.

Miña qalsa, Putin da, başqalar da, açıq itep äytmäsälärdä, bu zakonnı waqıtlıça dip, Rossiädä ekstremizm, terrorçılıq beterelgänçegä qädär dip kenä qabul ittelär. Härxäldä şundıy fiker yañğıradı. Annarı iske sistemağa äylänep qaytılır da. Ä Tatarstanğa kilgändä, min bu zakonnıñ respublika öçen bernindi faydasın da kürmim. Tatarstan, Rusiä konstitutsiäse buyınça, federatsiä eçendäge däwlät. Ä anıñ prezidentın bilgeläp quyu, ölkälär däräcäsenä töşeräçäk. Bu zakon Rossiädä oyışqan federal'' strukturalarnı bötenläy cimerä.

Qayber çığanaqlar raslağança, Rusiä demokratik köçläre, qabul itelgän qanunğa riza bulmıyça, anı Konstitutsion mäxkämägä birmäkçe bulalar ikän. Rusiä Konstitutsiäsenä turı kilmi dip. Bu turıda Räfiq Möxämmätşin bolayraq uylıy.

Anıñ faydası bulmas dip uylıym. Menä latin grafikası buyınça birep qaradılar inde. Bügenge köndä oyışa başlağan grajdanlıq cämğiäte Rusiädä üzen az kürsätä. Şuña kürä, mäxkämä çın mäğnäsendä möstäqil oyışma bulırğa tieş bulsa da, möstäqil tügellegen menä şuşı latin grafikası eşe kürsätte inde. Yäğni anda birüdän nindi mäğnä? Bernärsä dä üzgärmäyäçäk. Qabul itelgän qanun döres dip, tağın ber qarar çığaraçaq.

Säyäsät fännäre doktorı Räfiq Möxämmätşin buldı.

Şunısı qızıq, Tatarstan, tatar xalqı öçen Rusiä Konstitutsiäse köne inde niçänçe märtäbä matur qararlar kitergäne yuq. Rusiä xalqı latin imzasın maxsus röxsät, federal'' qanun bulğan oçraqta ğına qullana alaçaq digän Rusiä qanunı da 2002 nçe yılnıñ 11 dekaberendä V. Putin tarafınnan imzalanğan ide.

Konstitutsiä, demokratiä digännän, tağın ber waqiğanı äytep ütü kiräkter. 1989 yılnıñ 14 dekabere Andrey Saxarov ülgän kön. SSSRnı çın federatsiä, demokratik il dip kürergä xıyallanğan dönyaküläm tanılğan ğalimneñ cenazasına Tatarstan citäkçeläre dä barğan ide. Saxarovnıñ töp maqsatlarınıñ berse millät, keşe xoquqların yaqlaw ide bit. Bu da dekaber urtalarında bulğan xäl.

Räfis Cämdixan

XS
SM
MD
LG