Belgeçlärneñ fikerençä, dönya iqtisadı ağımdağı yılda uñay üsep kilde, ä inde 2005-nçe yılda anıñ şulay dävam itüenä qomaçaulauı mömkin bulğan qayber kirtälär barlıqqa kilä ala. Economist İntelegence Unit (EİU) kiläse yıldağı täräqqiät turında dikäber ayında iğlan itkän raportında , ağımndağı yılda global üseş 4% buldı , kiläse yılda 3% bulaçaq dip belderä. Üzäge Londonda bulğan EİUnıñ ekonomika buyınça mödire Gerard Walsh radiobız xäbärçesenä bolay dide.
Audio
"Saqlıq belän bulsa da bez optemist. Dönya ekonomikasına törle qurqınıç bulsa da, global ekonomikadağı üseş, bu yıldağı külämdä bulmasa da, dävam itäçäk."
2004-nçe yılnıñ yoldız Qıtay buldı. Yıllıq üseş 9 protsent tiräsendä EİUnıñ farazına kürä, kiläse yılda ul 8 % tiräsendä bulaçaq. Läkin, andıy tiz täräqqiätneñ tiskäre yaqları da yuq tügel. Bu inflatsiäne üsterä ala. Qıtay xakimiätläre moña qarşı bankalarnıñ kredit birülären çikläv häm investitsiäne kimetü belän çaralar kürde. Walsh bu çaralar näticäle bula ala, läkin, alarnıñ üseşnı artığı belän çikläve dä mömkin digän fikerdä.
Audio
" Qıtay xökümäteneñ politik çaraları üseşne aqırınaytu öçen çitärlekme, ällä global üseşneñ bolay da aqırınayaçağı säbäple ütä buldımı dip äytüe qıyın. Bälkim global üseştäge aqrınayuı Qıtaydağını da aqırınaytu öçen citärlek bulır ide."
Qıtaydağı zur üseş dönya ekonomikası öçen häm uñay häm tsikäre buldı. Ul Aziä häm başqa qitğälärdä etärgeç buldı, läkin, ber ük vaqıtta AQŞ belän sävdädä 124 miliard dolarlıq sävdä surplusına kiterde. AQŞ sävdäsendäge rekord defitsin dollarğa ışanıçnı kimette häm YEVROnıñ qimmätlänüenä kiterde. Walshnıñ farazlauınça, dollarnıñ qimmäte kiläse yılda da töşäçäk. Ekonomistlarnıñ fikerençä, dollar bäyäseneñ tübän buluı AQŞqa defitsitın kimetüenä yardäm itä häm faydalı. Läkin, ul qimmätrn kinättän häm küp yuğaltsa ul çaqta AQŞ Üzäk bankına sinzlarnı kütärergä turı kiler. Läkin, yuğarı sinzlar AQŞ häm dönya ekonomikasında üseşme aqırınaytuğa säbäp bula ala. Nefte bäyäse dä dönya iqtisadında möhim rol uynıy. Qıtayda neftegä taläpneñ üsüe häm Yaqın Könçığışta nefte yatmalarına terroristik höcüm qurqınçınıñ buluı säbäple Üktäber ayında ber miçkä nefteneñ bäyäse rekord sumğa 55 dolarğa citte. Yıl azağında anıñ bäyäse 40-45 dolarğa töşte häm bu kierenkelekne yomışarttı. Läkin, Ekonomik xezmmätşlek häm Tärräqiät Oyışmaınıñ fikerençä, bazar totrıqlı tügel häm täminatnñ özelü qurqınıçı bulğan xäldä, bäyälärneñ yañadan tizlek belän kütärelüe bik ixtimal. Nefte häm dolar täräqqiäte nindi genä bulmasın üseş ber töbäktä, energiägä bay BDB illärendä dävam itäçäk. Rekonstruksiä häm Tärräqiät buyınça Yevropa Bankınıñ baş ekonomistı Willem Bowter nefte bäyäläreneñ kütärelüe , başta Russiä, Qazaxstan häm Azerbaycanda üseşkä kitersä, xäzer anıñ täsire bu regiondağı başqa illärdä dä sizelä dip belderde.
Audio
"Nefte häm tabiği gaznıñ bäyäse, Russiä, Azerbaycan, Qazaxstan häm Torkmänstannı alğa tartsa , totrıqlı altın bäyäse Qırığzısannı, aluminium bäyäse Tacikstannı da alğa tarta. Uñay xalıqara şartlar bar."
EİUnıñ belderüenä qarağanda, BDB dönyada ekonomik täräqqiät iñ tiz töbäk bulıp tora. 2005-nçe yılda anda 6 protsentlıq üseş kötelä.
Färit İdelle, Praga.
Audio
"Saqlıq belän bulsa da bez optemist. Dönya ekonomikasına törle qurqınıç bulsa da, global ekonomikadağı üseş, bu yıldağı külämdä bulmasa da, dävam itäçäk."
2004-nçe yılnıñ yoldız Qıtay buldı. Yıllıq üseş 9 protsent tiräsendä EİUnıñ farazına kürä, kiläse yılda ul 8 % tiräsendä bulaçaq. Läkin, andıy tiz täräqqiätneñ tiskäre yaqları da yuq tügel. Bu inflatsiäne üsterä ala. Qıtay xakimiätläre moña qarşı bankalarnıñ kredit birülären çikläv häm investitsiäne kimetü belän çaralar kürde. Walsh bu çaralar näticäle bula ala, läkin, alarnıñ üseşnı artığı belän çikläve dä mömkin digän fikerdä.
Audio
" Qıtay xökümäteneñ politik çaraları üseşne aqırınaytu öçen çitärlekme, ällä global üseşneñ bolay da aqırınayaçağı säbäple ütä buldımı dip äytüe qıyın. Bälkim global üseştäge aqrınayuı Qıtaydağını da aqırınaytu öçen citärlek bulır ide."
Qıtaydağı zur üseş dönya ekonomikası öçen häm uñay häm tsikäre buldı. Ul Aziä häm başqa qitğälärdä etärgeç buldı, läkin, ber ük vaqıtta AQŞ belän sävdädä 124 miliard dolarlıq sävdä surplusına kiterde. AQŞ sävdäsendäge rekord defitsin dollarğa ışanıçnı kimette häm YEVROnıñ qimmätlänüenä kiterde. Walshnıñ farazlauınça, dollarnıñ qimmäte kiläse yılda da töşäçäk. Ekonomistlarnıñ fikerençä, dollar bäyäseneñ tübän buluı AQŞqa defitsitın kimetüenä yardäm itä häm faydalı. Läkin, ul qimmätrn kinättän häm küp yuğaltsa ul çaqta AQŞ Üzäk bankına sinzlarnı kütärergä turı kiler. Läkin, yuğarı sinzlar AQŞ häm dönya ekonomikasında üseşme aqırınaytuğa säbäp bula ala. Nefte bäyäse dä dönya iqtisadında möhim rol uynıy. Qıtayda neftegä taläpneñ üsüe häm Yaqın Könçığışta nefte yatmalarına terroristik höcüm qurqınçınıñ buluı säbäple Üktäber ayında ber miçkä nefteneñ bäyäse rekord sumğa 55 dolarğa citte. Yıl azağında anıñ bäyäse 40-45 dolarğa töşte häm bu kierenkelekne yomışarttı. Läkin, Ekonomik xezmmätşlek häm Tärräqiät Oyışmaınıñ fikerençä, bazar totrıqlı tügel häm täminatnñ özelü qurqınıçı bulğan xäldä, bäyälärneñ yañadan tizlek belän kütärelüe bik ixtimal. Nefte häm dolar täräqqiäte nindi genä bulmasın üseş ber töbäktä, energiägä bay BDB illärendä dävam itäçäk. Rekonstruksiä häm Tärräqiät buyınça Yevropa Bankınıñ baş ekonomistı Willem Bowter nefte bäyäläreneñ kütärelüe , başta Russiä, Qazaxstan häm Azerbaycanda üseşkä kitersä, xäzer anıñ täsire bu regiondağı başqa illärdä dä sizelä dip belderde.
Audio
"Nefte häm tabiği gaznıñ bäyäse, Russiä, Azerbaycan, Qazaxstan häm Torkmänstannı alğa tartsa , totrıqlı altın bäyäse Qırığzısannı, aluminium bäyäse Tacikstannı da alğa tarta. Uñay xalıqara şartlar bar."
EİUnıñ belderüenä qarağanda, BDB dönyada ekonomik täräqqiät iñ tiz töbäk bulıp tora. 2005-nçe yılda anda 6 protsentlıq üseş kötelä.
Färit İdelle, Praga.