24 dekäber könne Başqortstan xalqı yal itte. Republík Konstítusísı köne bäyräme uñayınnan bu kön räsmi töstä yal köne dip iğlan itelgän ide. Bıyıl Başqortstan Konstítusísınıñ 11 yıllığı bilgelänä. 1993 yılnıñ 24 dekäberendä Başqortstan Yuğarı Sowetı tarafınnan qabul itelgän yaña Konstítusída «Başqortstan suwerenlı demoqratik däwlät» dip iğlan itelgän ide. Ämma zur ömetlär bağlanğan ul Konstítusínıñ ğömere bik qısqa bulıp çıqtı. Başqortstannıñ möstäqillege häm anıñ moñarçı bulmağan bik küp kenä wäqälätlärgä iä buluı xaqındağı maddälärne üz eçenä alğan ul Töp qanunnı tuğız yıldan soñ ör-yañadan diärlek yazıp yänä dä ber tapqır qabul itärgä turı kilde. Federal üzäk şulay taläp itte. Başqortstan Konstítusísınıñ yözlärçä qanunı häm xoquqí – normativ aqtları Rusiä qanunnarına turı kilmi, dip däğwa belderelgännän soñ, Başqortstan yağı küpme genä tartqalaşsa da, barıber Mäskäw taläplärenä buysınırğa mäcbür buldı. Zur ciñelü häm yañadan da xoquqsızlanu ide bu.
İke yıl elek Konstítusínıñ üzgäreşlär kertelgän yaña ölegese qabul itelgännän soñ, küpmeder waqıt Başqortstannıñ yuğarı türäläre Mäskäw taraflarına republíknıñ xoquqların qısqan öçen, üpkä – räncü beldergäläde. Ämma tizdän andí zarlanular da tuqtaldı. Qayber bäysez säyäsätçelär fikerençä, närsä bulsa şuña qänäğät bulu bäyäsenä, bıltır Başqortstanda prezident saylawlarında Mortaza Räximov yañadan da ilbaşı bulıp qalu xoquğın aldı. Rusiä prezidentınıñ açıqtan – açıq yaqlawı näticäsendä, yañadan üz wazífasında qalğan Räximov äfände xäzer inde ike yıl elek yañadan üzgärtep qabul itelgän Başqortstan Konstítusísın bik tä maqtí. Anı ul Konstítusí köne uñayınnan republík xalqına qotlawında ixlas belderä. Menä anıñ qotlawınnan ber özek. Sitata:«Tön zaqon nigezendä uzğan yıllarda federal qanunnar belän kileşengän häm Başqortstannıñ üseşen, republíknıñ üzençälegen isäpkä alıp, ictimağí tormışnı köyläwne täemin itüçe häm anıñ küpmillätle xalqı mänfäğätlärendä eşläwçe zaqonnar sisteması buldırıldı». Sitata tämam.
Mäğlüm buluınça, här ilneñ Töp qanunı üzendä yäşäwçe watandaşlarınıñ härtörle xoquqların yaqlawnı häm anıñ mänfäğätlären mömkin qädär tulıraq qänäğätländerüne maqsat itep quya. Başqortstanda älegä Konstítusínıñ küp polojenielären çın – çınlap tormışqa aşıru öçen bik küp eşlär başqarası bar. Başqortstan – küpmillätle töbäk. Şuña da iñ täw çiratta, millätenä qaramíça, här xalıqnıñ milli – mädäni mänfäğätlären isäpkä alıp eş itü xäyerle. Bügenge köndä Başqortstan tatarları, ä alar bar xalıqnıñ öçtän beren alıp tora, näq menä üzläreneñ milli – mädäni ixtíaclarınıñ isäpkä alınmawına bäyle republík xakímítlarına zur däğwalar belderä. Dimäk, bu xäl Konstítusída yazılğan matur süzlärneñ älegä qäğäzdä genä qaluına citdi işarä.
İke yıl elek Konstítusínıñ üzgäreşlär kertelgän yaña ölegese qabul itelgännän soñ, küpmeder waqıt Başqortstannıñ yuğarı türäläre Mäskäw taraflarına republíknıñ xoquqların qısqan öçen, üpkä – räncü beldergäläde. Ämma tizdän andí zarlanular da tuqtaldı. Qayber bäysez säyäsätçelär fikerençä, närsä bulsa şuña qänäğät bulu bäyäsenä, bıltır Başqortstanda prezident saylawlarında Mortaza Räximov yañadan da ilbaşı bulıp qalu xoquğın aldı. Rusiä prezidentınıñ açıqtan – açıq yaqlawı näticäsendä, yañadan üz wazífasında qalğan Räximov äfände xäzer inde ike yıl elek yañadan üzgärtep qabul itelgän Başqortstan Konstítusísın bik tä maqtí. Anı ul Konstítusí köne uñayınnan republík xalqına qotlawında ixlas belderä. Menä anıñ qotlawınnan ber özek. Sitata:«Tön zaqon nigezendä uzğan yıllarda federal qanunnar belän kileşengän häm Başqortstannıñ üseşen, republíknıñ üzençälegen isäpkä alıp, ictimağí tormışnı köyläwne täemin itüçe häm anıñ küpmillätle xalqı mänfäğätlärendä eşläwçe zaqonnar sisteması buldırıldı». Sitata tämam.
Mäğlüm buluınça, här ilneñ Töp qanunı üzendä yäşäwçe watandaşlarınıñ härtörle xoquqların yaqlawnı häm anıñ mänfäğätlären mömkin qädär tulıraq qänäğätländerüne maqsat itep quya. Başqortstanda älegä Konstítusínıñ küp polojenielären çın – çınlap tormışqa aşıru öçen bik küp eşlär başqarası bar. Başqortstan – küpmillätle töbäk. Şuña da iñ täw çiratta, millätenä qaramíça, här xalıqnıñ milli – mädäni mänfäğätlären isäpkä alıp eş itü xäyerle. Bügenge köndä Başqortstan tatarları, ä alar bar xalıqnıñ öçtän beren alıp tora, näq menä üzläreneñ milli – mädäni ixtíaclarınıñ isäpkä alınmawına bäyle republík xakímítlarına zur däğwalar belderä. Dimäk, bu xäl Konstítusída yazılğan matur süzlärneñ älegä qäğäzdä genä qaluına citdi işarä.
