Belgeçlär süze belän äytkändä, Yukos tiräsendäge xällärdän soñ Rusiä bazarına "qıraw töşte". Mäskäwdäge Brunswick UBS isemle investitsiä bankında baş iqtisadçı bulıp eşlägän Al Breach Rusiä bazarınıñ iñ däräcäle belgeçlärneñ berse sanala. Azatılıqqa birgän äñgämäsendä ul bolay dide:
Audio (Al Breach)
"Yukos, hiçşiksez, bazarda bezneñ öçen iñ erese ide. Xökümät anıñ waq investorlarına da, erelärenä dä şaqtıy zur zıyan kiterde."
Breachnıñ töp wazifası – çit il investorlarına kiñäşlär birü: Rusiäneñ qaysı kompaniäsenä aqça salırğa, qaysı qimmätle qäğäzlärne satıp alırğa. Qimmätle qäğäz bazarında 15 dollar torğan Yukos aksiäläreneñ berniçä ay eçendä buş qäğäzgä äylänüen Breach häm anıñ möştäriläre üz küzläre belän kürde. İnvestorlar milliardlağan dollar yuğalttı häm başqa andıy xäldä qalırğa telämi.
Bazarğa töşkän qıraw investitsiälärne dä öşette. Rusiäneñ Statistika idaräse mäglümätenä qarağanda, 2003 yılda çit il investitsiäläre 7.5 milliard dollar täşkil itsä, uzğan 2004 yılda 6.6 millardqa qalğan. Bıyıl alar tağı da kimergä mömkin.
Rusiä xökümäte, Yukosqa qarşı ğämällären, anıñ töp milege bulğan Yuganskneftegaznı auksionğa çığarıp satuın kompaniäneñ tülänmägän salımnarın qaytaru, ğanuni ğämäl dip atıy. Yukos xucaları isä monı Yukos başlığı Mixail Xodorkovskinı bastıru tırışlığı, säyäsät häm qanunsızlıq dip sanıy. Yukos mileklären üzläştergän här kompaniägä alar ğömer buyı mäxkämäläşü wäğdä itä.
Yuganskneftegaznıñ däwlät qaramağındağı Rosneft qulına küçüe Rusiäneñ neft häm gaz sänäğätendä däwlätläşterü başlana digän şöbhälär uyattı. Al Breach süzlärençä, Rusiä iqtisadı yılına 7%qa üsüen däwam itä, häm alar investorlarğa älegä Rusiädän kitmäskä, şulay da saq bulırğa kiñäş itä.
Törle illärneñ häm şirkätlärneñ iqtisadi sälämätlegen tikşerep toruçı New Yorkta urnaşqan Standart and Poors kompaniäse şuşı ay başında Rusiäneñ däräcäsen kötmägändä kütärep quydı. Kompaniäneñ belgeçe Helena Hessel Azatlıqqa birgän äñgämäsendä monıñ säbäben Rusiä xökümäteneñ eçke häm tışqı burıçlar belän eş itüe häm yuğarı neft bäyäläre belän añlattı. Şul uq waqıtta anıñ süzlärençä, Rusiädä "säyäsi bilgesezlek", şul isäptän Yukos kebek xällärne, xökümätneñ iqtisadqa qatışuın iskä alğanda, yaqın kiläçäktä Rusiäneñ däräcäseneñ kütärelüe kötelmi:
Audio (Helena Hessel)
"Bu tiz genä bula torğan närsä tügel. Yukos kebek xällär arqasında ilneñ abruyın töşerü bik ciñel, kütärü küpkä awırraq."
Xäzer investorlarnı borçığan töp soraw – Yukos xälläre başqa kompaniälärdä dä bula alamı?
Al Breach fikerençä, Rusiä xökümäte bar töp kompaniälärne däwlätläşterep beterergä cıyınmıy kebek, läkin anıñ başında närsä bulağnın äytü qıyın di ul:
Audio (Al Breach)
"Yukos kebek xälneñ tağın qabatlanuı mömkinme? Döresen äytkändä belmim, di Breach. Yaqın arada bulmas kebek. Xodorkovski kebek däğwa beldererlek keşeneñ tabıluı ikele."
Berük waqıtta Breach süzlärençä, Rusiä räsmiläre çit il kapitalınıñ häm investitsiälärneñ ilneñ üzeşendä möhim urın alıp toruın añlıylar kebek.
-Ali Gilmi
Audio (Al Breach)
"Yukos, hiçşiksez, bazarda bezneñ öçen iñ erese ide. Xökümät anıñ waq investorlarına da, erelärenä dä şaqtıy zur zıyan kiterde."
Breachnıñ töp wazifası – çit il investorlarına kiñäşlär birü: Rusiäneñ qaysı kompaniäsenä aqça salırğa, qaysı qimmätle qäğäzlärne satıp alırğa. Qimmätle qäğäz bazarında 15 dollar torğan Yukos aksiäläreneñ berniçä ay eçendä buş qäğäzgä äylänüen Breach häm anıñ möştäriläre üz küzläre belän kürde. İnvestorlar milliardlağan dollar yuğalttı häm başqa andıy xäldä qalırğa telämi.
Bazarğa töşkän qıraw investitsiälärne dä öşette. Rusiäneñ Statistika idaräse mäglümätenä qarağanda, 2003 yılda çit il investitsiäläre 7.5 milliard dollar täşkil itsä, uzğan 2004 yılda 6.6 millardqa qalğan. Bıyıl alar tağı da kimergä mömkin.
Rusiä xökümäte, Yukosqa qarşı ğämällären, anıñ töp milege bulğan Yuganskneftegaznı auksionğa çığarıp satuın kompaniäneñ tülänmägän salımnarın qaytaru, ğanuni ğämäl dip atıy. Yukos xucaları isä monı Yukos başlığı Mixail Xodorkovskinı bastıru tırışlığı, säyäsät häm qanunsızlıq dip sanıy. Yukos mileklären üzläştergän här kompaniägä alar ğömer buyı mäxkämäläşü wäğdä itä.
Yuganskneftegaznıñ däwlät qaramağındağı Rosneft qulına küçüe Rusiäneñ neft häm gaz sänäğätendä däwlätläşterü başlana digän şöbhälär uyattı. Al Breach süzlärençä, Rusiä iqtisadı yılına 7%qa üsüen däwam itä, häm alar investorlarğa älegä Rusiädän kitmäskä, şulay da saq bulırğa kiñäş itä.
Törle illärneñ häm şirkätlärneñ iqtisadi sälämätlegen tikşerep toruçı New Yorkta urnaşqan Standart and Poors kompaniäse şuşı ay başında Rusiäneñ däräcäsen kötmägändä kütärep quydı. Kompaniäneñ belgeçe Helena Hessel Azatlıqqa birgän äñgämäsendä monıñ säbäben Rusiä xökümäteneñ eçke häm tışqı burıçlar belän eş itüe häm yuğarı neft bäyäläre belän añlattı. Şul uq waqıtta anıñ süzlärençä, Rusiädä "säyäsi bilgesezlek", şul isäptän Yukos kebek xällärne, xökümätneñ iqtisadqa qatışuın iskä alğanda, yaqın kiläçäktä Rusiäneñ däräcäseneñ kütärelüe kötelmi:
Audio (Helena Hessel)
"Bu tiz genä bula torğan närsä tügel. Yukos kebek xällär arqasında ilneñ abruyın töşerü bik ciñel, kütärü küpkä awırraq."
Xäzer investorlarnı borçığan töp soraw – Yukos xälläre başqa kompaniälärdä dä bula alamı?
Al Breach fikerençä, Rusiä xökümäte bar töp kompaniälärne däwlätläşterep beterergä cıyınmıy kebek, läkin anıñ başında närsä bulağnın äytü qıyın di ul:
Audio (Al Breach)
"Yukos kebek xälneñ tağın qabatlanuı mömkinme? Döresen äytkändä belmim, di Breach. Yaqın arada bulmas kebek. Xodorkovski kebek däğwa beldererlek keşeneñ tabıluı ikele."
Berük waqıtta Breach süzlärençä, Rusiä räsmiläre çit il kapitalınıñ häm investitsiälärneñ ilneñ üzeşendä möhim urın alıp toruın añlıylar kebek.
-Ali Gilmi