2004 yılnıñ axırında 2005 yılnıñ başında migratsiä tärtiplärenä bäyle qayber Rusiä qanunnarına üzgäreşlär kerde. Näticädä, migratsiä tärtiplären bozu öçen birelgän caza artırıldı. Çit watandaşların röxsätsez eşlätkän öçen, eş birüçelärgä ştraf küläme 10nan başlap 200 tapqırğa qädär zuraydı. Räsmi terkälmägän eşçelärgä fatir birep torğan öçen, ğadi keşelär dä, zurraq ştrafqa tartıla. Bu xaqta, 16 fevral könne Migratsiä eşläre idäräse belgeçläre söyläde. Matbuğat oçraşuında iğlan itelgänçä, Tatarstanda barlığı 80 ildän kilgän migrant terkälgän. Alarnıñ küpçelege, 22 377 meñe Üzbäkstannan, Azerbaycannan häm Tadciqstannan 8 meñ keşe tiräse kilgän. Ukraina häm Qazaqstannan 3meñ migrant küçkän. Törkiädän kilep eşläwçelär dä şul uq sanda. Qırğızstannan barı 1,5 meñ keşe Tatarstanda eşli.
Belgänegezçä, Rusiägä kilüçe çit il watandaşları migratsiä tärtiplärenä buysınıp, 3 kön eçendä terkälergä tieş. Alarnı eşkä aluçılar, anıñ öçen räsmi röxsät alırğa burıçlı. Ämma migrantlar üzläre dä, eşkä aluçılar da bu qanunnarnı ütäwdän baş tartırğa tırıştı. Moña qädär, bik siräk eş birüçelär, Tadciqstan yäki Üzbäkstan watandaşların tözeleşkä cälep itärgä, dip xakimiät oyışmalarınnan röxsät alıp yörgän. Bu qanunnı ütämägän öçen alarğa caza birelüen birelgän, ämma, barı 2 meñ sum däräcäsendä genä. Tözeleş şirkäte anı tülägän häm qanunsız migrantlarnı cälep itüne däwam itkän. İnde xäzer ştraflar küläme 50 meñnän alıp 300 meñgä qädär artqan. Röxsätsez yäşäwçe çit watandaşları üzlärenä dä, alarğa yäşärgä urın birgän keşelärgä dä 1000 sum tiräsendä ştraf salına. Migratsiä eşlärendä İmmigratsiä inspeksiäsen citäkläwçe Sergey Melkumyants äydätkänçä, xällär äkren genä bulsa dä üzgärä bara. Xäzer aziä tözüçeläre, kübesençä, ere şirkätlärgä genä eşkä alına. Alar Qazandağı Ramstor, İKEA kibetläre häm qunaqxanälär kebek zur tözeleşlärdä eşli. 50 tapqırğa kütärelgän ştraf ta, xucalarnıñ eşlärenä zur zıyan salmıy. Çönki tözüçelär kitergän faydağa kübräk bula. Alayda, eş birüçelär räsmi röxsät ala başlağan inde. Mäsälän, ütkän yılda 5 meñnän artıq oyışma 8 meñnän artıq çit il watandaşın eşkä cälep itärgä röxsät alğan. Räsmi eşläw röxsäte, här keşe öçen 4 meñ sumğa töşä. Ämma immigratsiä tärtipläre bozılğan oçraqta, çit il watandaşlar ildän quyıla.
Miğratsiä eşläre idäräse Nikolay Vladimirov söylägänçä, ükän yılda migratsiä xezmäte 192 keşene oçqıçqa utırtıp illärenä qaytarıp cibärgän. Bu byudjetka 1 million sumğa töşkän. Ämma quyılğan keşelärneñ küpçelegen üz açqaların cibärergä tırışlar. Çit il watandaşların waqıtlıça totu üzäge Tatarstanda eşläwçe milli oyışmalar assotsiäse tırışlığı belän barlıqqa kiterelgän ide. Anda eläkkän çit il watandaşlarına anda ber-niçä kön yäşäp toru häm aşatu – buşlay birelä. Qollar xälendä eşlägän, pasportları tartıp alınğan, yäşärgä urın bulmağan cirdä kön itkän çit il watandaşları qaysıber oçraqta ildän quyıp çığarıluına söyenä genä.
Bikä Timerova.
