Ufada yäşäwçe dönyaküläm tanılğan ğälim-fizik, Rusiä Fännär aqädemiäseneñ Ütä sığılmalı metallar problemnarı institutı direktorı, aqädemik Osqar Qaybışev tiräsendä ığı-zığı arta bara. Uzğan atna azağında Osqar äfändegä qarata cinayät eşe buyınça ğäipläwlär citkerelgän. Anı çit illärgä Rusiäneñ ike täğayınläneştäge sänägät texnoloğiälären satuda häm finans mutlıqlarda ğäiplilär.
Älege cinayät eşe 2003 yılnıñ mart ayında uq quzğatılğan bulğan. Ä kiñ cämägätçelekkä bu xaqta soñğı könnärdä genä mäğlüm buldı. Osqar Äkram ulı Qaybışevnıñ iseme Başqortstan belän Rusiädä genä tügel, ä dönyada da şaqtıy bilgele. 1939 yılda Mäskäwdä tuğan millättäşebez 1962 yılda başqaladağı Qorıç häm eretmälär institutın tämamlıy häm Ufadağı motorlar tözü berläşmäsendä eşli. 1986 yılda talantlı ğälim Rusiä Fännär aqädemiäseneñ ütä sığılmalı metallar problemnarı institutın oyıştıra häm aña citäkçelek itä. Ä 1991-1995 yıllarda Başqortstan Fännär aqädemiäse prezidentı wazıyfaların başqara Osqar Qaybışev. 1995 yıldan ul tağın da üz institutına citäkçelek itä. Bik küp fänni xezmätlär yazğan ğälimneñ yaña kitabı älege köndä Amerikä Quşma Ştatlarında da näşer itelä ikän.
Närsädä ğäiplänä soñ Qaybışev äfände? Aña cinayät eşe açuçılar raslawınça, Osqar Qaybışev üz institutı tarafınnan eşlängän açışlarnı Könyäk Qoreyägä röxsätsez satqan. Şul uq waqıtta finans mutlıqlarda da ğäiplilär zur ğälimne. Ämma Osqar äfände şuşı ike yıl däwamında barğan tikşerü barışında üzeneñ dä, institutnıñ da bernindi dä ğayıbe bulmawın äytep kilä. «Bu bezneñ qonqurent firmınıñ häm anıñ mänfägätlären yaqlawçı iminlek orğannarınıñ berlektäge xösetlege, zaqaz buyınça baruçı qoyı qazuı, – dip belderä Osqar Qaybışev. – Çönki bez röxsätsez satqan texnoloğiälär dip atalğan äyberlärneñ ber sere dä yuq, ällä qayçan inde mäğlüm bu xaqta häm alarğa Amerikä Quşma Ştatlarında küptän inde patentlar da alınğan.
(Qaybışev)
Aqädemik Osqar Qaybışev üzenä qarata tikşerü eşläreneñ nindi ısullar belän alıp barıluı xaqında da yäşermi. «Bezgä qarşı höcümne Rusiäneñ Federäl iminlek xezmäte başlap cibärgän ide, – di Qaybışev äfände. – Menä ike yıl däwamında inde şuşı tikşerü eşläre däwam itä. İminlek orğannarı tarafınnan tupas räweştä alıp barılğan şuşı protsess näticäsendä institutnıñ eşe bötenläy tuqtalu aldında, bez ällä küpme talantlı belgeçlärebezne yuğaltıq. İnstitut xezmätkärlären miña qarata yalğan kürsätmälär birergä ixtıyarsızlıylar. Şäxsän üzemä, ğäilä äğzalarıma törleçä qurqıtular şuşı ike yıl däwamında tuqtalıp tormadı». Älege qurqıtular, yanawlar buluın ğälimneñ tormış iptäşe Ğälinä Aleksandrovna da raslıy häm moña küp misallar kiterde ul. Dönyaküläm tanılğan ğälim älege köndä üze oyıştırğan institut citäkçelegennän çitlätelgän. Ämma ul kön sayın diärlek eş urınına bara häm şul uq waqıtta xoquq saqlaw orğannarındağı soraw alularğa da yöri. Şunısın da östäp äytergä kiräk, älege köndä Qaybışev äfändeneñ finanslar buyınça urınbasarı İrinä Zeygman da üz wazıyfasınnan çitlätelgän. Ğäiplänüçelär Ufadan çığıp kitmäskä tieş digän yazuğa qul quyğan. Älege şaw-şulı xälne «Azatlıq» radiosı artaban da üz küzätüendä totar.
Fänis Fätxi, Ufa.
Älege cinayät eşe 2003 yılnıñ mart ayında uq quzğatılğan bulğan. Ä kiñ cämägätçelekkä bu xaqta soñğı könnärdä genä mäğlüm buldı. Osqar Äkram ulı Qaybışevnıñ iseme Başqortstan belän Rusiädä genä tügel, ä dönyada da şaqtıy bilgele. 1939 yılda Mäskäwdä tuğan millättäşebez 1962 yılda başqaladağı Qorıç häm eretmälär institutın tämamlıy häm Ufadağı motorlar tözü berläşmäsendä eşli. 1986 yılda talantlı ğälim Rusiä Fännär aqädemiäseneñ ütä sığılmalı metallar problemnarı institutın oyıştıra häm aña citäkçelek itä. Ä 1991-1995 yıllarda Başqortstan Fännär aqädemiäse prezidentı wazıyfaların başqara Osqar Qaybışev. 1995 yıldan ul tağın da üz institutına citäkçelek itä. Bik küp fänni xezmätlär yazğan ğälimneñ yaña kitabı älege köndä Amerikä Quşma Ştatlarında da näşer itelä ikän.
Närsädä ğäiplänä soñ Qaybışev äfände? Aña cinayät eşe açuçılar raslawınça, Osqar Qaybışev üz institutı tarafınnan eşlängän açışlarnı Könyäk Qoreyägä röxsätsez satqan. Şul uq waqıtta finans mutlıqlarda da ğäiplilär zur ğälimne. Ämma Osqar äfände şuşı ike yıl däwamında barğan tikşerü barışında üzeneñ dä, institutnıñ da bernindi dä ğayıbe bulmawın äytep kilä. «Bu bezneñ qonqurent firmınıñ häm anıñ mänfägätlären yaqlawçı iminlek orğannarınıñ berlektäge xösetlege, zaqaz buyınça baruçı qoyı qazuı, – dip belderä Osqar Qaybışev. – Çönki bez röxsätsez satqan texnoloğiälär dip atalğan äyberlärneñ ber sere dä yuq, ällä qayçan inde mäğlüm bu xaqta häm alarğa Amerikä Quşma Ştatlarında küptän inde patentlar da alınğan.
(Qaybışev)
Aqädemik Osqar Qaybışev üzenä qarata tikşerü eşläreneñ nindi ısullar belän alıp barıluı xaqında da yäşermi. «Bezgä qarşı höcümne Rusiäneñ Federäl iminlek xezmäte başlap cibärgän ide, – di Qaybışev äfände. – Menä ike yıl däwamında inde şuşı tikşerü eşläre däwam itä. İminlek orğannarı tarafınnan tupas räweştä alıp barılğan şuşı protsess näticäsendä institutnıñ eşe bötenläy tuqtalu aldında, bez ällä küpme talantlı belgeçlärebezne yuğaltıq. İnstitut xezmätkärlären miña qarata yalğan kürsätmälär birergä ixtıyarsızlıylar. Şäxsän üzemä, ğäilä äğzalarıma törleçä qurqıtular şuşı ike yıl däwamında tuqtalıp tormadı». Älege qurqıtular, yanawlar buluın ğälimneñ tormış iptäşe Ğälinä Aleksandrovna da raslıy häm moña küp misallar kiterde ul. Dönyaküläm tanılğan ğälim älege köndä üze oyıştırğan institut citäkçelegennän çitlätelgän. Ämma ul kön sayın diärlek eş urınına bara häm şul uq waqıtta xoquq saqlaw orğannarındağı soraw alularğa da yöri. Şunısın da östäp äytergä kiräk, älege köndä Qaybışev äfändeneñ finanslar buyınça urınbasarı İrinä Zeygman da üz wazıyfasınnan çitlätelgän. Ğäiplänüçelär Ufadan çığıp kitmäskä tieş digän yazuğa qul quyğan. Älege şaw-şulı xälne «Azatlıq» radiosı artaban da üz küzätüendä totar.
Fänis Fätxi, Ufa.
