Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ölkäneñ yaña başlığı Sergey Morozov üz komandasın tupladı


Moña qädär kiñ dairälärdä mäğlüm bulmağan Aleksandr Mayer häm ölkä buyınça Baş fedarl' inspektor wazifaların başqarğan Aleksandr İvanov berençe urınbasarlar bulıp bilgeländelär. Alardan tış törle tarmaqlar buyınça tağın 11 urınbasar isemnäre iğlan itelde. Alar arasında tatar xalqı wäkilläre yuq. Ä menä Mäskäwdä ölkä wäkilläre sıyfatında ul bilgelägän ike keşeneñ dä isem-familiäläre tatarça yañğırıy. Rusiä Federatsiäse Xökümäte qarşında Ul'yan ölkäse wäkillegeneñ citäkçese bulıp Şamil İdrisov bilgelände. Ölkä Qanunnar çığaru cıyılışı, Federal' Cıyılışnıñ Yuğarı palatasında Ul'yan ölkäse wäkile itep, gubernator täqdime buyınça, Röstäm Şeyänownı rasladı.Alar ikese dä Mäläkästä tuğannar, Samarda belem alğannar. İkesedä ere şirqat'lär citäklägännär İkese dä söyläşülärdä bik osta häm. Teläsä kem belän urtaq tel taba belälär, di. Ä Röstäm Şeyanov “İjmaş” zavutında bik qatlawlı mäsälälärne uñay çişü barışında Mäsäkü xaqimiäte belän tığız elemtä urnaştıruğa da ölgäşkän. Ä monısı bik möhim, çönki senatornıñ töp wazifası – Mäskäw tarafınnan bülep birelüçe aqça külämen qayğırtu. Elekke senator polkovnik Kuroçka bu yaqtan ömetlärne aqlamağan.

Ölkä Qanunnar çığaru cıyılışı Abdulla Usman ulu Başaevqa häm Nail Zarif ulı Gaynievkä ”Ul'yan ölkäseneñ Maqtawlı grajdanı” digän isem birü häm alarnıñ isemnären Altın Maqtaw kitabına kertü turında qarar qabul itte. Berençese elekke türä: küp yıllar İske Kulatkı rayonı Sovetın citäklägän. Ä Nail Gayniev aldınğı awıl xucalığı şirkäte räise. Näq anıñ oyıştıru säläte arqasında Käşä awılı üzen yaxşı xis itä dä. Baqalar küz yäşläre tügep utırğanda...

Ul'yan ölkäseneñ töp räsmi basması “Narodnaya gazeta”da “Äzerilär häm çeçennar arasında qanlı razborkalar çılbırı bocrası” digän yazma çıqqan ide. Äzirilärneñ “Nizami” isemle oyışması citäkçese Şaqir Goyuşev häm Çeçennar berlege räise Xämzät Şemilxanov ölkä başlığı Sergey Morozov isemenä urtaq räsmi möräcäğät belän çıqtılar. Annan ber özek tıñlap qarıyk: “Bez bu yazmanı mäğlüm bulmağan keşelärneñ millätlär arasında doşmanlıq orlığı çäçü omtılışı dip bäyälibez. Bez ölkä xalqına belderäbez: distälägän yıllar Ul'yan ölkäse cirendä yäşäwçe xalıqlar bularaq, ber-berebezne ixtiram itep häm añlaşıp yäşibez. Ölkäneñ barlıq xalıqları belän kebek ük. Bezneñ balalarıbız xäzer mäktäpkä yörergä dä qurqalar, çönki alarğa mäktäptä ällä nindi pıçraq süzlär işetergä turı kilä ikän. Balalarıbızğa “Bu yalğan” dip añlatırğa ğına qala”. (Özek tämam) Möräcäğät avtorları ölkä başlığınnan bu yazmağa obyektiv bäha birüne ütenälär. Sergey Morozov nindi bäyä birer – älegä bilgesez. Ä “Narodnaya ğazet” “inorodeslarnı” önämäwen küptän isbatlap kilä inde. YÄ ataqlı çuqındıruçı İl'minskiynı tatar xalqına älifba büläk itkän mäğrifätçe dip atıy, yä Alabuğa şähäre yanındağı borınğı şähär qaldıqların “farsı telle” skiflarğa büläk itä, yä 31-hawa-desant brigatınıñ uçeniesennän reportajındağı tanklar räsemen “Vpered na Tatarstan” digän baş astında birä, yä latin imlasına qaytu turındağı yazmasın felyeton kebegräk itep äwäli.

Milli oyışmalar bu yazmanı da provokatsiä dip qabul. Äye, äzeri yegete Allahverdievne qorallı banditlar mäydan urtasında avtomatların teräp ük atıp ütergännär häm qoralların taşlap qaçqannar. “Qorallı çeçennar törkemeneñ Ul'yan qalası mäydanında irkenläp yörgänen “Narodnaya gazeta” niçek küz aldına kiterä ikän, dilär alar.

“Simbirskiy kur'yer” gäzitendä “Keşelärne dingä quıp kertmägez!” digän yazma çıqtı. Avtorı Aleksandr Levagin üzen ateist dip sanıy häm alarğa da tigez xoquq däğwälıy. Çönki artıq yalağay din ähelläreneñ häm türälärneñ simbiozı başqalarnı kimsetä. Mäqälädän ber özek kiteräbez. “Din kontrole astında bulmağannarğa qarşı kiñ masştabta höcüm başlandı. Anıñ nigezendä däwlät belän çirkäw arasında astırtın kileşü yata. Formal' räweştä däwlättän ayırılğan çirkäw, ğämäldä, ike yaqnıñ da kileşüe nigezendä uqmaşa bara. Din ähelläreneñ berdän-ber maqsatı - räsmi säyäsät häm iqtisatqa kertelgän bulu. Şul uq waqıtta dingä ışanmawçılarnıñ fikere sanğa alınmıy, häm moña iñ yuğarı xakimiät tä, däşmiçä, rizalığın kürsätä. Bügenge zamannıñ ğädäti küreneşe menä nindi: prezident, Xökümät äğzaları, gubernatorlar, şämnär, xramnar, patriarx, lobzaniä, tärele yöreşlär, korabl' häm su astı köymälären “izgeläşterü”, şirqat'lär ofislarınnan “qara köçlärne” quıp çığaru, armiädäge kapellannar, Çeçnyağa ozatıluçı militsiä otryadların täre belän blagoslavlyat' itü (safta möselmanmı yäki ateistmı – möhim tügel, imeş naçarlıq bulmas) – häm şundıy xällär ğammäwi xarakterda. Gäzit häm televidenie, selägäylären ağızıp, dini syujetlar täqrarlıy. Balalar cannarı öçen – ayıruça kiñ köräş cäyelderelä. Dinnär turındağı fän (religiovedenie) urınına kertelgän bogoslovie uqu-uqıtunıñ mäcbüri etabına äylände” (özek tämam). Aleksandr Levagin ayıruça şähär xalqınıñ yaratıp yal itä torğan urınında Troitskiy çirkäwe salına başlawğa qänäğätsezlek belderä. Bu çirkäw turında inde 10 yılğa yaqın bäxäslär bardı. Ekologlar häm baytaq zıyalılar şuışu qurqınıçı bulğan tekä yarğa yaqın cirdä - xalıqnıñ yaratıp yal itü urınında anı tözügä qarşı nıq tordılar. Läkin ruxanilar ciñep çıqtı: ozaqqa suzılğan bäxäskä gubernator Sergey Morozov noqta quydı. Levaginnı çirkäwneñ bu urında bulaçağın künegelgän häm bik tä uylap oyıştırılğan arxitektura küreneşen bozu dip sanıy. Ul'yan tatarlarına başqa närsä tınğı birmi: bu çirkäw 14-ğasırğa qarağan möselman ziratı östendä tözelä. Tatar cämäğätçelegeneñ bu yaqtan tırışlığın, ğädättägeçä, iskä aluçı bulmadı...

Häm soñğı süz. Küñelsez süz. Xalıq arasında ”İZGE CAN” sıyfatında tanılğan İskändär ağa Ğizzätullin 82 yäşendä wafat buldı. Sember tatar cämäğätçelege monı üzeneñ zur yuğaltuı dip bäyäli. İskändär ağa yäşäyeşeneñ mäğnäsen başqalarğa yärdäm itüdä kürä ide. Anıñ näq şundıy sıyfatı “Tuğan tel”neñ täpiläp kitüendä dä xälitkeç rol' uynadı. Ul rässam ide. Barlıq bäyrämnärne bizäw, ana tele kabinetların cihazlaw, törle iğlan, listovkalar, piketlar öçen şiğer-räsemnär äzerläw – barısı da anıñ xezmäte buldı. Härqayçan mölayım İskändär abıynı yaratmağan keşe dä oçratu mömkin tügel ide. Üze öçen tügel – xalıq öçen yäşäde ul. Urını cännättä bulsın, di anı belgän härkem.

XS
SM
MD
LG