Accessibility links

Кайнар хәбәр

Aslan Masxadov: "Çäçän xalqın Rusiä cäberläwennän saqlap qalu eşendä bezdä sabırlıq citäçäk"


bez sezgä çäçän qarşılığı citäkçese, elekke prezident Aslan Masxadovnıñ radiobız yullağan sorawlarğa cawapların täqdim itäbez. Sorawlar Masxadovqa aldan cibärelgän ide, soñarq añardan cawap alındı. Aldan şunı da äytep ütärgä kiräk, qayber sorawlar çäçän suğışçıları citäkçese tarafınnan mäğnäwi yaqtan üzgärtelgän.

Sez küptän tügel genä çirattağı täqdim belän çıqtığız, moña närsä säbäp buldı, Rusiä citäkçelären solıx söyläşüläre östäle yanına utıruğa öndäp Sez närsägä ömetlänäsez?

Masxadov: Berençedän, miña härwaqıt, Rusiä prezidentına yalğan mäğlümat birep toralar kebek toyıla. Monıñ öçen berençe çiratta ul citäklägän yäşeren xezmätlär, federal'' köçlärneñ generalları, anıñ tiräsendäge kiñäşçelär häm cirle qurçaq citäkçelär ğäyeple. Ğäskärdä, başlığıñ sinnän närsä işetergä teli, şul xaqta ğına söyläw ğädäte tamır cäygän. Andıy ğädär Rusiäneñ yäşeren xezmätlärendä dä cäyelgän kebek. Mäğlümat çaraların tulısınça awızlıqlağan xäldä monı eşlise bik ciñel. Şuña kürä dä bez, bu suğışnı beterü öçen küzgä-küz qarap 30 minut eçendä söyläşü dä citä dip uylıybız häm monı inde berniçä märtäbä täqdim itep tä qaradıq. Rusiä prezidentına çäçännärneñ ni teläwen añlatu kiräk, imanım kamil, ul monı bötenläy belmi. Bezgä isä Putin awızınnan Rusiäneñ Çeçnädä ni teläwen belü dä bik möhim, bez dä bit monı belmibez. Aralaşunı başlap cibärü öçen tübändäge mäs''älälärgä tuqtalu bik citä: çäçännär öçen çäçän xalqınıñ iminlegen tä''min itü, Rusiä öçen - töbäktäge mänfäğätlären häm saqlanu ölkäsendäge mänfäğätlären qayğırtu. Ägär dä bez qarşı yaqqa, yäğni Rusiä citäkçelärenä şuşı ölkälärdä açıqlıq kertä alsaq, suğışnı tuqtatıp bula.

Sez höcümnärne tuqtatıp toru xaqında belderdegez. Sezneñ bu ämeregez ütäldeme, yuqmı?

Masxadov: Min Çeçnä cirendä minem boyrıqlarnı sanğa suqmağan xärbi bülekçälär bardır dip uylamıym. Andıy bülekçälär, minemçä, xätta İnguşetiädä dä, Dağstanta da, Qabarda-Balkarda yäisä Çerkesiädä dä yuq. Minem boyrıq buş süz tügel. Bu çınbarlıq. Çeçnädä häm kürşe töbäklärdä bulğan bar xärbi bülekçälär dä çäçän qarşılığı citäkçelegenä buysına. Ägär dä höcümnärne tuqtatu ike yaqtan da iğlan itelgän bulsa, bernindi dä problema çıqmas ide. Tik bu oçraqta, beryaqlı ğına iğlan itep, min üzebezneñ iminlekne qayğırtqan östämä çaralar turında da ämer çığarırğa mäcbür buldım. Bez üzebez höcümnär başlamasaq ta, bezgä qarşı höcümnärgä wäzğiattän çığıp cawap qaytarırğa mäcbürbez. Säyäsätçelärdä barı tik ber genä närsäne - nizaqqa qorallı çişeleş bula almawın añlaw bulsa, qorbannar da bulmas ide. Berkem dä berkemne dä mançımayaçaq. Bu suğışta ciñüçelär bula almıy. Kemdä-kem monı añlamıy ikän, ul çınbarlıqtan yıraq tora.

Sez çınnan da Tönyaq Kavkazdağı başqa respublikalarda da suğış bara dip uylıysızmı?

Masxadov: Hiçşiksez, min şulay dip uylıym. Suğış başlanğanda min Tönyaq Kavkazdağı bar citäkçelärne dä, şuşı suğışqa bergäläşep qarşı çığuğa öndägän idem. Ägär dä alar äle şul çaqta uq suğışqa "Yuq!" dip äytkän bulsa, urıslar çirattağı xärbi avanturanı başlarğa cör''ät itmägän bulır ide. Ämma minem belän barı tik ike citäkçe genä - Krasnodarnıñ elekke xakime Nikolay Kondratenko häm Ruslan Auşev kenä kileşte. Qalğannarı Rusiäneñ bulaçaq prezidentı belän araların bozarğa telämäde. Alarda qollıq psixologiäse ciñde. Min ul citäkçelärne kisätkän idem - suğış alarğa da kiläçäk. Ruslan Auşev häm Tönyaq Osetiä prezidentı Dzasoxov äle xäterlider, suğış başında bez Auşev bülmäsendä ul çaqtağı premyer-ministr Putinneñ kilüen 3 säğät kötep utırdıq. Bez, Putin Yeltsin miña sezneñ belän oçraşuğa röxsät birmäde dip şaltıratqannan soñ ğına taralıştıq. Minemçä, bu ber sıltaw ğına ide. Bez Yeltsinneñ suğış başında "Eşne suğışqa citkermägez" dip äytkän süzlären xäterlibez, ul anı telämäde, çönki aña elekke suğışta alğan mäsxärä dä citkän ide. Äle suğış başında uq anı Çeçnä çiklärendä genä alıp barunıñ mömkin tügellege kürende. Näq şundıy uq cäzalaw çaraları federallar tarafınnan İnguşetiädä, Dağstanda, Osetiädä häm Kabarda-Balqarda da kürelä başladı. Ul respublikalarğa suğışnı FSB häm federallar üzläre taqtı. Monıñ öçen Bin Ladennı yäisä äl-Qaidäne ğäyeplise yuq. İmanım kamil, Bin Ladenneñ ul respublikalarnı xaritada da kürgäne bulmağandır. Şunnan soñ inde bez xärbi qarşılıq kiñäytergä mäcbür qaldıq. Minem boyrıq nigezendä östämä bülgelär buldırıldı - inguş bülgese, kabarda-balqar bülgese, Dağstandağı operativ yünäleş. Alarnıñ ämirläre bilgelände. Häm alar barısı da bügenge köndä çäçän qarşılığınıñ xärbi citäkçelegenä buysına.

Rusiägä şulay qarşı toruda Sez nindi yuğarı maqsatlardan çığıp eş itäsez? Köräşegezneñ maqsatları?

Masxadov: Bezneñ iñ yuğarı maqsat - üz xalqıbıznı Rusiä başbaştaqlığınnan saqlap qalu. Häm bez köräşbezneñ şuşı maqsatına, Rusiä şul eşlären başqarudan mäxrüm itelgän oçraqta ireşäçäkbez dip uylıym. Şuşı iminlek nindi räweştä xäl itelä ala - menä monı bez söyläşülärdä açıqlarğa äzer torabız. Bu teläsä nindi xalıqara wäkillär qatnaşında bula ala. Qaywaqıt añlap ta bulmıy, Rusiä haman Çeçnäneñ üz eçke eşe buluına işarälär yasap tora. Rusiä saqlanu ministrınıñ här çığışında isä çittän yasalğan höcümnär turında äytelä. Rusiä köçläreneñ çäçän möcähidläre belän bulğan här bäreleşendä berär äl-Qaidä suğışçısı telgä alına. Añlaşılmıy ki, Çeçnä ul eçke problemamı şulay itep, ällä inde anda çittän yasalğan höcümne kire qağu turında söylärgä kiräkme? Nigä dönya säyäsätçeläre dä, Rusiä citäkçeläre dä monı xalıqara problema itep bilgelärgä telämi?

Şundıy süz yöri - höcümnärne tuqtatu ämeren birügä Sezne, imeş, tuğannarığıznı totıq itep alu etärgän.

Masxadov: Bu alay tugel. Minem tuğannarmı, ällä inde şul yazmışqa duçar bulğan başqa keşelärme, ayırma yuq, şul keşelärgä minem tuğannarnı da estäwdän närsä üzgärä? Bezneñ öçen här keşeneñ dä yazmışı qäderle. Möcähidlär arasında doşmannar häm satlıqcannarnıñ andıy cirängeç alımnarına birelgän keşe yuq. Xatını, señlese totıq itep alınğan möcähid kilä dä, minem dä näq şunı uq eşläw xoquqım barmı dip sorıy. Bez andıylarğa Allanıñ moña röxsäte yuq dip äytäbez. Şunnan soñ kem terrorçı häm bandit bulıp çığa inde? Ul yarlıqnı Rusiä citäkçeläre üz generallarına taqsın.

Ägär dä yaqın aralarda söyläşülär östäle yanına utırıp bulmasa, Rusiä belän Çeçnäne, sezneñçä, nindi kiläçäk kötä?

Masxadov: Suğış däwam itäçäk. Min bar cawaplılıq belän, çäçän möcähidläre bu köräştä ülgänçe toraçaq. Häm bu suğışnıñ yalqını bar Tönyaq Kavkazğa taralaçaq. İkençe närsä - Rusiä xalqı daimi töstä şähidlärneñ FSB häm federallarnıñ bar yawızlıqları öçen üç aluınnan qurqıp yäşiäçäk. Suğışnı tuqtatu sälätenä Rusiäneñ bügenge citäkçeläre iä tügel ikän, monı alar urınına başqaları kilgäç eşliäçäk. Ämma inde zur mäsxärä belän, bezneñ sabırlıq moña ğına citäçäk.

Kärim Kamal tärcemäse
XS
SM
MD
LG