Accessibility links

Кайнар хәбәр

Aslan Masxadov kem ide – terrorçımı, xalıq tarafınnan saylanğan prezidentmı?


Räsmi Mäskäw aña "xalıqara terrorçı" digän yarlıq taqsa, çäçännärneñ kübese öçen ul qanuni räweştä saylanğan citäkçe ide. "Kem ide soñ ul Aslan Masxadov?" digän sorawğa cawapnı härkem üzençä birä.

Aslan Masxadovnıñ üterelüenännän yasalğan belderülär aña qarata bulğan fiker qarşılığın tağın ber sürätläde. Çäçännärneñ kübese, şul isäptän Masxadovnıñ Londondağı wäkile Äxmät Zakaev öçen ul İçkeriä Çäçän Respublikasınıñ qanuni prezidentı ide:

Audio (Äxmät Zakaev)

"Xäzer inde raslıy alam: İçkeriä Çäçän Respublikası prezidentı Aslan Masxadov üterelgän"

Mäskäwdäge säyäsmännärneñ kübese isä anı qurqınıç terrorçı dip atadı, häm anıñ yuq itelüenä quanıç belderä. Duma räise Boris Grızlov:

Audio (Boris Grızlov)

"Xalıqara terrorçınıñ yuq itelüen härkem ber törle genä qabul itegä tieş. Bu näticä belän yawızlıq azraq bulaçaq."

Masxadovnıñ tärcemäi xälen, ike süz belän, "säyäsätçegä äylängän suğışçı" dip äytep bulır ide.

Aslan Masxadov 1951 yılda Qazaxstanda, Stalin tarafınnan sörelgän çäçän ğailäsendä tua. Leningradta xärbi akademiä tämamlağannan soñ sovet armiäsendä xezmät itep polkovnik däräcäsenä ireşä. 90nçı yıllar başında Litva başqalası Vilnusta xezmät itkändä, Baltiq illäreneñ bäysezlekkä omtıluına şahit bula. Sovet Berlege cimerelgännän soñ Çeçnägä qaytıp Çeçnäneñ berençe prezidentı Cäwhär Dudaevnıñ yaqın tarafdarına äylänä.

1994-1996 yıllardağı berençe çäçän suğışı waqıtında ul ştab başlığı bula. 1996 yılda Dudaev üterelgännän soñ anıñ wäkälätläre arta. 1997dä ul prezident bulıp saylana. Rusiä belän ireşelgän Xasavyurt kileşüendä dä Masxadov imzası tora.

İke çäçän suğışın yaqtırtqan Azatlıq xäbärçese Andrei Babisky süzlärençä, 1997-1999nçı yıllar Masxadovqa bik küp forsatlar birä, ämmä ul säyäsätçe bularaq, alarnı ıçqındıra. İkençe çäçän suğışı başlanu öçen öleşçä ul da cawaplı, di Andrei Babisky:

Audio (Andrei Babisky)

"Säyäsätçe bularaq ul bik zäğif, şiklänüçän, tirä-yaqtağılarınnan bäyle ide. İke suğış arasında wazğiätne sındıra almadı, xakimiätne cinäyätçelär qulına tapşırdı."

1999nıñ cäyendä Şamil Basaev Dağıstanğa bärep kergännän soñ Mäskäw Çeçnägä qarşı ikençe suğışın başladı.

Babisky süzlärençä, şuşı xatalarına qaramastan, Masxadov çäçännärneñ kübese öçen soñğı könenä qädär prezident ide. Rusiä räsmiläre Masxadovnı qurqınıç terrorçı dip taswirlasa da, moña ber genä açıq dälil dä kiterä almadı:

Audio (Andrei Babisky)

"Masxadovnıñ terror ğämällären oyıştıruda qatnaşuın dälillägän ber genä citdi dälil dä yuq. Federal üzäk Masxadovnıñ terrorçı ikänen raslağan ber genä dälil dä kiterä almadı."

Üzeneñ çığışlarında Masxadov terror ğämällärenä tänqit belderep, monı qıluçılarnı cawapqa tartu belän kisätä ide.

Masxadov, Basaevtan ayırmalı bularaq, Mäskäw belän söyläşülär tarafdarı ide. Üzğzan atna Azatlıqqa birgän äñgämäsendä ul suğışnı tuqtatu öçen Putin belän yartı säğät utırıp söyläşü citä digän ide. Söyläşülär barıp çıqmasa alda närsä kötä digän sorawğa Masxadov bolay dide:

Audio (Aslan Masxadov)

"Suğış däwam itäçäk, çäçän möcähidläre bu köräştä ülgänçe toraçaq. Rusiäneñ bügenge citäkçeläre suğışnı tuqtatu sälätenä iä tügel ikän, monı alar urınına başqaları kilgäç eşliäçäk. Ämmä inde zur mäsxärä belän. Bezneñ sabırlıq moña ğına citäçäk."

Ayıq küzätüçelär fikerençä, Masxadov kitkännän soñ çäçän suğışçıları arasında salmaq qaraşlı keşe qalmadı. Masxadovnıñ üterelüen ciñü dä atap bulamı, bu sorawğa da härkemneñ üz cawabı.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG