Bu könnärdä Sverdlov ölkäsendä tolerantlıq kul'turasına bäyle temalarğa uzdırılaçaq zur fänni-ğamäli konferensiägä äzerlek bara. Bu çaranı Däwlät duması deputatları belän berlektä Sverdlov ölkäse xökümäte äzerli. Konferensiä barışında dürt tügäräk östäl eşläyäçäk. Tügäräk öställär eşendä etnik yaqtan küptörle bulğan cämğiättä tolerantlıq kul'turasın üsterü, bu eştä däwlät orğannarınıñ role, migratsiä problemaları häm bolarnıñ barısın da rätkä salırlıq zakonnar sistemasın buldıru öçen nigez salu mä’säläläre qaralaçaq.
Sverdlov ölkäsendä eşläp kilüçe törle milli oyışmalar citäkçeläreneñ çirattağı utırışında şuşı konferensiägä äzerlek imäs’äläläre qaraldı. Utırışqa Sverdlov ölkäse gubernatorı xakimiäte citäkçese urınbasarı Anatoliy äfände Ğayda kilgän ide. Ul däwlät orğannarı häm ğalimnär tarafınnan alıp barılğan äzerlek eşläre turında mäğlümat birde häm milli oyışmalar citäkçelären bu çarada aktiv qatnaşırğa çaqırdı.
Anatoliy Voysexoviç äytüençä, bu çarada qatnaşu öçen küp kenä federal' milli-mädäni avtonomiälär dä qızıqsınuçanlıq beldergännär ikän. Şulay uq Tatarstan, Başqortstan respublikalarınnan da belgeçlär çaqırılaçaq. Konferensiä 25нче may könne başlanaçaq.
Utırışta qatnaşuçılar tügäräk öställärdä qatnaşu öçen milli oyışmalar arasınnan wäkillär bilgelädelär. Şulay uq nindiräk temalarğa basım yasarğa kiräklege turında da süz alıp barıldı.
Annan soñ biregä cıyıluçılar aldında Ural däwlät taw-gelogik universitetı rektorı Niqolay Kosarev çığış yasadı.
Mäğlüm bulğança, älege universitet qarşında milli-mädäni oyışmalar belän xezmättäşlek itü üzäge eşläp kilä. Bu üzäk inde 11 milli oyışmanı berläşterä.
Niqolay Petroviç üzeneñ çığışında balalarnı, yäşlärne tolerantlıq kul'turasına öyrätü buyınça programma täqdim itte. Anıñ fikerençä, yuğarı uqu yortları älegä üzläreneñ missiäsen ütäp citkermi. Belgeçlär äzerläw ul ber närsä. Ämma yuğarı belemgä iä bulğan keşe iñ elek yuğarı intellekt, tirän añ, äxlaq kebek sıyfatlarğa iä bulırğa tieş. Bu sıyfatlarnı tärbiäläw buyınça eş alıp barılmıy diärlek. Mondıy tärbiä birü belän berrättän etnik törkemnär arasındağı kileşüçänlek turında däreslär alıp bara başlarğa da waqıt.
Rektornıñ ikençe täqdime tağın da qıyuraq bulıp çıqtı – Ural däwlät taw-geologik universitetı ğalimnäre Sverdlov ölkäse millätläre arasında duslıq häm kileşüçänlek turında “Xartiä” tözep, aña qul quyu turında süz quzğattılar. Mondıy “Xartiä” Uralda berdäm polietnik millät tözüdä berençe adım bulıp toraçaq. Universitet ğalimnäre fikerençä, amerikalıylar misalında kebek Rusiädä berdäm millät tözü millätlär arasındağı qayber qarşılıqlarnı üzennän-üze beterergä yärdäm itär ide. Alar äytüençä, Rusiä grajdanı pasportında millätne kürsätmäw üzenä kürä bu säyäsätne inde başlaw dip añlata. Ä inde elekkege “sovet xalqı” kebek här etnik törkem üz milli yözen saqlap qalğan räweştä, “rossiänin”, yäğni “rusiäle” dip atalğan berdäm polietnik millät tözü nasıyp bulsa, fayda ğına bulır ide.
Äytergä kiräk, mondıy fikerlär biredä qatnaşuçı küp kenä milli oyışmalar citäkçeläre öçen kötelmägänräk bulıp yañğıradı. Qayberäwlär ğalimnärne tayaqnı artığraq bögep taşlap sındıru qurqınıçı barlığı turında kisättelär. Xartiä tözep, aña qul quyu qızıqlı fiker, älbättä. Ämma qul quyuçı keşelär böten ber millät öçen cawaplılıq ala alırmı ikän üzlärenä?
Bu täqdimne nıqlap öyränep, barlıq etnik törkemnärneñ dä mänfäğätlären yaqlarlıq Xartiä tözep, anı döres maqsat belän qullanu öçen, utırışta qatnaşuçılar eş gruppası tözü turında qarar qabul ittelär.
Utırışta ölkä televideniese jurnalistları da qatnaştı. Alar milli oyışmalar citäkçeläre öçen bik möhim yañalıq alıp kilgännär - bu könnärdä inde küptän zarığıp kötelgän atnalıq millätara televizion programma eşli başlayaçaq ikän. Jurnalistlar milli oyışmalarnı bu eştä aktiv qatnaşırğa, bergäläp eşlärgä çaqırdılar.
Fäwiä Safiullina.Yekaterinburg
