Accessibility links

İran: xatın qızlar reformalar kötä


Bügen bez möselman dönyasınıñ in uqımışlı ämma ikençe sıynıf keşe dip sanalğan iranlı xatın qızlar şulayuq islamnıñ in qırıs qanunnarı xökem sörgän Söğüt Ğäräbstänendä berençe xatın qız pilot turında söylärbez.

Xatın qıznıñ maşina yöretü xoquqı bulmağan Söğüt Ğäräbstänendä Hanadi Zakariya Hindi berençe xatın qız pilot bulıp ilneñ tarixına kerde.Küptän tügel genä Yordaniädä oçu akademiäsen tämamlap ilenä qaytqan Hanadi şunduq eş tä taptı. Söğätlu milliarder şäxzadä Alwaleed bin Talal üzeneñ xosusi hava şirkätendä Kingdom Holdingta tutaşqa 10yıl kontrakt belän eş birde. Dönya küläm bizeness alıp baruçı Alwaleed xatın qızlar artta qalmasqa tieş aeronatika yäki pilot ambitsiäläre bulğan xatın qıznı ximäyä itärgä äzermem digän. İslamnıñ izge ğıybadätxanäläre urnaşqan Söğät Ğäräbstäne dönyanıñ in konservativ ile.Anda xatın qız xoquqların kütärep tä bulmıy , çönki konservativlar xatın qızğa kübräk irek birü dingä qarşı dip qarıy . İr at yanında eşli almağan , atası irennän ayrım säyäxät tä itä almağan xatın qızlar aqçaları bulsa da sonğı waqıtlarğa qädär kiyem salım alğanda kiyep tä qarıy almıylar ide . Ämma şäxzadä Alwaleed xatın qıznıñ ir at belän yarışuı islamğa qarşı tügel , yaxşı möselman kiresençä cineskä qaramıy cämğiätkä yök bulmas öçen qatı eşlärgä tieş dip söylägän cirle xabär agentlıqlarına . Şulay da pilot xanım eşkä baru öçen üze maşinağa utıra almıy. Anı hava mäydanına şäfer iltep quyarğa tieş. Çönki Söğutta xatın qız maşina yöretä almıy . Ämma oçunı tıyğan qanun yuq dip yaza Saudi News isemle basma . Şuşı basmada Hindinıñ pilot kiyemendä şäxzadä belän qul qısışqan räseme dä söğüt qanunnarına qarşı, başyaulıqsız, citmäse ir at belän qul qısışu..Kötergä kiräk bälkim dä yaqın kiläçäktä möftinıñ yaña fätvası bulır bu turıda , xatın qızğa ükçele başmak kiyüne ber niçä yıl elek tıyğan möfti xatın qıznıñ pilot buluın da tıyu öçen säbäp sıltau tabar . Äle bu aralarda ğına Patşa bilgelägän kiñäş şurasınıñ ölkän äğzası Möxämmäd al Zulfa xatın qıznıñ maşina yöretüenä quyılğan tıyu aqrınlap köçtän çığarılsın dip äytsä dä ul xatın qız maşina yöretä başlasa bu ciddi sotsial problemağa säbäp bulaçaq , suğutlu xatın qıznı yöretkän ber millionnan artıq çit il keşese eşsez qalaçaq dip östäp quyğan ide. Zulfanıñ xatın qız turında äytkän şuşı süzläre şau şuğa säbäp bula. Qayber äğzalar anı kiñäş şurasınnan çığarırğa ikençeläre Suğut pasportın alırğa , yäğni watandaşlıqtan çığarırğa dip aqırıp baqırışqannar. Eçke eşlär ministrı şäxzadä Nayef bez başqa illärdä bulğan xällärgä iärmibez bez islamğa kileşle yäşebez dip beldergän. Nayef süzlärençä, xatın qızlar Söğättä bik xörmätle urında ber keşe dä şiklänmäskä tieş , irlärebez xatın qıznıñ namısın saqlar öçen üz cannnarın birergä äzer dip söylägän Arab news basması xabärenä qarağanda.. İran da universitet yuğarı uqu yortın tämamlawçılarnıñ 60%tan artığın xatın qızlar täşkil itä Möselman dönyasınıñ in uqımışlı xatın qızları İranda .Ämma bu alarnıñ üzläre äytmişle ikençe sıynıf keşe buluların tuqtatmıy.Comğa könne ikençe tur prezident saylawlarında Mäxmüd Axmädinejatnıñ ciñep çığuı xatın qızlar öçen zur şartlıq tügelder. 2 yıl Tehran şähreneñ mere bulıp torğan ütä konservativ Axmedinejat şul waqıt eçendä şähärneñ cämäğätçelek binalarında xatın qız ir atlar öçen ayrım liftlar buldırdı.Säyäsi söxnädä belenmägän , tanılmağan bu keşeneñ alıp baraçaq säyäsät turında spekulativ fikerlär genä yöri . Üze älegä matur süzlär söyläwdän yıraqraqqqa kitmäsä dä, xoquq yaqlawçılar yaxşı närsä kötmi . Şäriğät qanunnarınıñ xökem sörgän İslam Respublikası İranda mäxkämäde xatın qız şäxädäteneñ bäyäse yartı ğına , bälä qazada ülgän xatınğa ir öçen tülängän aqçanıñ yartısı ğına tülänä . Prezident Xatami tırışlığı belän qayber qanunnar üzgärtelde. İnde ir at telägäneçä xatının ayıra almıy. Eş mäxkämädä xäl qılına , aliment tüläv mäcbüriäte bar. Ayrılu waqıtında bala keçkenä bulsa 7yäşen tutırğançı anası qarıy ala, ä annan soñ bala atağa tapşırıla . Elek ir bala 2yäşennän soñ atağa tapşırıla ide, inde 7yäşne xatın qızğa tanılğan xoquq dip qararğa kiräkter. İran ir atlar cännäte Qanun, mädäniät, traditsiälär irlärne yaqlıy .97nçe yılda ilneñ xatın qız häm yäşläreneñ yaqlawı belän xakimiätkä kilgän Xatami waqıtında xatın qız, politsiä ,taxi şöfere kebek hönärlärgä qabul itelde. İr at qına yöregän futbol stadiumına xatın qız da ütep kerde. İranda maşina yarışları bik popular sport ,ildä in yaxşı maşina yöretüçe 28yäşlek xatın qız. Xatami çorında xatın qız kiyem salımında da üzgäreşlär buldı, elek bulğan kebek ozın yämsez palta österäp yörüçelär kimede küp kenä xatın qız xäzer tar, gäwdägä sılaşqan pältä , bişmät kiyä tösle zur yaulıqlar bäyle başladı çäçlär dä yış qına kürengäli , tıyılğan bulğan iren buyaw, küz, kerfek buyaw äle kiñ cäyelgän.Sonğı saylawlarda da saqçılar şurası xatın qıznıñ prezident saylawlarında namzät buluına kirtä quydı. Xälbuki 2003nçe yılda Nobel bülägenä layıq bulğan Şirin Ebadi konstitutsiä xatın qıznıñ saylanuına röxsät itä dip äytkän ide. İranda säyasi sistemada saylanmi,bilgelängän oyışmalar in zur xakimiätkä iä.Prezident xatın qız statusında fundamental üzgäreşlär kertä almıy. İranda parlamentqa saylana alğan xatın qız ireneñ röxsäte bulmıy çit ilgä kitä almıy. Eşneñ qızığı şunda ki İranda xatın qız deputatlar nıq konservativ, äle prezident saylawları waqıtında ğına alarnıñ berse irneñ 4 xatın alırğa xoquqı bar dip äytkän ide , ikençese cämäğäçelek aldında 10faxişene ütersäk , başqalarına sabaq bulır digän ide. Allağa şäqer bu idea ğämälgä quyılmadı. Sutrasportı şirkäte xucası Faridex Yagmayi bez äle dä ikençe sıynıf watandaş , ämma İranda xatın qız üz xoquqları öçen köräşergä kiräklegen belä dip söyli. färidä xämit
XS
SM
MD
LG