Respublikağa könläşep qarawçılar Tatarstan neft' östendä utıra dip, yış ımlıylar. Ä ul neft', cir mayın suırtu ni qädär köç häm aqıl taläp itkänen neft’çelär üzläre genä beläder. Xäyer, bu könnärdä Alabuğada uzğan Neft’çelär sammitında monı çamalarğa bula ide.
Tatarstan byudjetınıñ bügenge köndä öçtän ber öleşen neft’tän kergän tabışlar täşkil itä. Häm Tatarstan neft' sänäğätenä zur iğtibar birä. Şunısın da istä totarğa kiräk, Tatarstan neft' östendä utırsa da, bu qara altın, sıyfat yağınnan qalışa. Şuña Tatarstanda tağın östämä räweştä neft' tarmağın caylaw buyınça eş yörtergä kiräk.
İnde menä öçençe yıl, Alabuğada neft' sammitı uza. Ul, Qama yılğasındağı isemsez ber utrawda oyıştırıla. Waqıtlıça quyılğan çatırlarda cıyın bara, şunda kürgäzmälär dä quyıla. Bu könnärdä genä uzğan neft’çelär sammitında Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymiev, premyer Röstäm Miñnexanov, “Tatneft'” aksionerlıq cämğiäte başlığı Şäfäğät Täxäütdinov häm neft' suırtıla torğan rayon başlıqları, neft' şirkätläre xucaları qatnaştı.
“Tatarstan intensiv räweştä üseş yulına küçte”- Bu Tatarstan prezidentınıñ respublika iqtisatına birgän bäyäse. “Läkin, - dide ul cıyınnı açqanda.- äle qayber problemalar bar, häm alarnı näticäle xäl itü neft’çelärdän dä tora.
Tatarstan yılına 30 million tonna neft' suırta häm bu aldağı yıllarda şul küläm dä bulaçaq, annarı kimü yağına baraçaq. Kimetüneñ maqsatı, tabiği baylıqnı qäderläw. Yaqın kiläçäktä, respublika çi neft' satuğa tügel, ä anı eşkärtügä, yäğni neft' sänäğätenä töp iğtibarnı yünältäçäk.
Neft'nıñ sıyfatına kilgändä, respublika citäkçelege yaña texnologiälär belän eş itüdä , sıyfatnı yaxşırtu mömkinlegen kürä.
Älegä qädär dä, yaña texnologiälär, ısullar qullanu näticäsendä, neft' suıru 9 protsentqa artqan. Ä şulay bulmağan oçraqta, suırtu 20 protsenta kimüe dä ixtimal ide. Monısı belgeçlär fikere. Mondıy faraz häm faktlarnı şulay uq respublika prezidentı citkerde.
Xäzer respublika, neft' çığaruda, keçkenä neft' kompaniälärenä kübräk eşläw mömkinlege tudıra. Alar inde, bıltırğı belän çağıştırğanda, neft' çığarunı berniçä protsentqa artırğannar da.
Şulay uq, yaña neft' urınnarın ezläw däwam itäçäk. Ayırım alğanda, Tatarstannıñ tönyaq, könbatış töbäklärendä bu sänäğät üseş alaçaq.
Tatarstan belän Rusiä arasında Şartnamä tözü buyınça bara torğan söyläşülärdä dä, cir astı baylıqları mä’säläse kilep çıqqan ide. Eş şunda ki, Rusiä qanunnarı buyınça, neft' satudan kergän keremnän böten şirkätlär dä, ber törle salım tüli. Ä bu Tatarstanğa faydalı tügel. Çönki, respublika şartlarında neft' çığaru awırlardan sanalsa, anıñ sıyfatı da kübräk çığımnar sorıy. Rusiä Däwlät Duması, Tatarstan täqdime belän, bu mä’säläne uñay yaqqa xäl itä torğan qanun qabul itärgä cıyına. Monısı bıyılnıñ közendä bulır dip kötelä.
Sammitta, monnan tış, cir mä’säläse dä quzğatıldı. Neft' çığa torğan yaqlarğa, investorlar ütep kerergä genä tora. Yäğni cirne üzlärenä alıp eşkärtergä. Tatarstanda investorlar qulına cir küçü, häm şunıñ arqasında awıl xucalığı tarmağı tağı da köçäyä, xäl cıya baruı kemgä dä ser tügel. Ä prezident, neft’çelärgä, investor bulıp, üzlärenä cirlärne alunı täqdim itä.
Monnan tış, neft' kenä tügel, ä bitum da Tatarstan cirendä küp yata. Älegä anıñ dönya bazarında qimmäte ällä ni bulmasa da, Tatarstan yağulıqqa bäyälär artqanda, bitumğa da soraw artaçaq digän farazlar belän, bu cir astı baylığın eşkärtügä dä aldağı yıllarda iğtibar itäçäk.
Neft’çelär sammitı Alabuğa tiräsendä barğanda, bu şähär öçen tağın ber yaxşı xäbär buldı. Rusiä Däwlät Duması, irekle iqtisadıy zonalar turında qarar qabul itte. Älegä, qanun buyınça, Tatarstannıñ Alabuğa şähäre genä şundıy statusqa iä bulıp çıqtı. Monıñ säbäbe, Alabuğada zur maşina yasaw zavodın tözüne däwam itter.
Räfis Cämdixan
