Accessibility links

Кайнар хәбәр

Suğışnıñ ike yılında Ğiraqta 25 meñläp sivil keşe üterelgän


Britaniädä ütkärelgän maxsus tikşerenü, 2003-nçe yılnıñ martında başlanğannan birle Ğiraq suğışında 25 meñläp ğadi xalıq üterelgänen açıqlağan. Şuşı sannıñ öçtän ber öleşen çittän kilgän suğışçılar qulınnan ülüçelär täşkil itä. Ämma anda şulay uq, cirle ğisyançılar höcümnärennän, maşinalar şartlatudan häm ğadi cinayätçelär qulınnan hälak buluçılar sanı da arta bara, dielä britan tikşerenüendä.

Şuşı xisap Oxfordtağı ber tikşerenü törkemeneñ London şähärendä urnaşqan ikençe ber fond, Ğiraq qorbannarın terkäw digäne belän bergä oyıştırğan proyekt bulıp tora. Annan kürengänçä, 2003-neñ 20-nçe martında Ğiraqqa amerikan ğäskärläre kergännän soñ bıyılnıñ 19-nçı martına qädär ildä barlığı 24 865 sivil keşe hälak bulğan. Şul uq çorda 42 meñ yarım keşe törle cäräxätlär alğan dielä xisapta. Urtaça alğanda, bu suğış başlanğannan birle Ğiraqta härkönne 34 sivilneñ ülep baruın, 58-eneñ yaralanuın añlata bulıp çığa. Bu şulay uq, ike yıl suğış däwerendä här meñ ğiraqlınıñ berse qoral häm köç qullanu näticäsendä ülgän digän süz. Ğiraq qorbannarın terkäw fondı üzeneñ şuşı xisabına ğäskäri çaralarda, qazalarda yäisä törle çirlärdän ülüçelärne kertmi - anda barı tik ğisyançılar höcümendä, terror ğämällärendä, uramnarda hälak buluçılar ğına sanala. Monıñ niçek terkälüe xaqında, anıñ nindi alımnarğa nigezlänüen radiobızğa fondnı oyıştıruçılarnıñ berse Xämit Dardagan üze añlattı:

Audio, Xämit Dardagan

"Bolar barısı da bezneñ 10 meñläp törle xäbärgä nigezlängän analizlarıbızdan çığıp eşlänä. Xäzerge xisap isä şularnı tağın da tiränäytep öyränü bulıp tora. Başta bez ğomumän küpme keşeneñ hälak buluın açıqladıq. Annarı inde şul keşelärneñ kem buluın, alarnıñ kemnär tarafınnan üterelüen, küpmeseneñ yaralanuın tikşerdek. Bu eştä bez mäğlümat çaraları häm doktorlar, räsmi şäxeslär, morglar kebek berençel çığanaqlardan alınğan sannarnı qullandıq" di Ğiraqta ülgän sivil keşelär sanın açıqlaw turında Dardagan. Bäyän itelgän 26 bitlek xisapta ğadi xalıq arasındağı qorbannar yäşe, cenese, hönäre buylap tikşerelä. Sivil yuğaltularnıñ öçtän ber öleşennän artığı öçen cawaplılıq amerikannar citäkçelegendäge Könbatış ğäskärilärendä yata, dielä xisapta. Ämma bu sannıñ zur öleşe - 74 protsentı, açıqtan-açıq ğäskäri bäreleşlär barğan çorğa, yäğni suğışnıñ berençe aylarına turı kilä ikän. Quşma Ştatlar citäkçelege şuşı sannarğa qarata üzeneñ mönäsäbäten älegä beldermäde. Qorbannarnıñ ikençe öçtän ber öleşe Saddam xakimiaten bärep töşergännän soñ ildä cäyelgän totrıqsızlıqqa bäyle dielä xisapta. Süz ğadäti cinayätçelek turında bara. Dardagan, bar 25 meñ qorban arasınnan şunıñ näticäsendä 36 protsentı hälak bulğan di:

Audio, Xämit Dardagan

Ä inde eçke ğisyançılar qulınnan ülüçelärgä kilgändä, alar sivil yuğaltularnıñ 9 protsentın täşkil itä. Şularnıñ zur öleşe - Ğiraq xökümäte tarafınnan xezmätkä alınğan politsiä wäkilläre, ike yıl eçendä anda 980 politsiä xezmätkäre hälak bulğan.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG