Accessibility links

Кайнар хәбәр

Üzbäkstan: Sämärqandta protest çaraları, Ändican xällärennän soñ berençe tapqır...


Uzğan şimbädä Samarqand çitendä yözlägän keşe üz öyläreneñ cimerelüenä protest belderep, şähärgä alıp baruçı töp yulnı yabıp quydı. Yäkşämbedä säwdägärlär räsmilärneñ bazarnı küçerü qararına qarşılıq belderde. Bu çaralar May ayında Ändicanda bulğan xällärdän soñ berençe protest çaraları buldı.

Sämärqand çitendäge Bogimaydon awılında yäşäwçe 100gä yaqın ğailä, ber atnadan sezneñ yortlar cimereläçäk, bu urınnan yaña yul ütäçäk, digän kisätü alğan. Üzläre äyütençä, täqdim itelgän kompensatsiä, yortlarınıñ bazar bäyäsennän küpkä azraq. Şuşı qararğa protest yözennän alar şimbä könne Sämärqandqa alıp baruçı töp yulnı berniçä säğätkä yabıp quyğan. Qullarına "Yaña yort tözemiçä, iskesen cimermägez" digän şiğärlär totıp. Äytkändäy, bu şiğärne Üzbäkstan prezidentı İslam Kärimov yış qullana, anıñ xättä şundıy isemdä ber kitabı da bar. Protest belderüçelärneñ berse radiobıznıñ Taşkenttağı bürosında, yazdıru cihazına mondıy xäbär äytep qaldırğan:

"Öyläregez cimereläçäk digängä açuları çıqqan keşelär plakatlar totıp uramğa çıqtı, yulnı yabıp quydı."

Protest belderüçelär äytüençä, militsiä alarğa qarşı köç qullanğan, berniçä keşe, şul isäptän, keşe xoquqları aktivistı Camol Mirsaidov cäräxätlär alğan.

Belgeçlär äytüençä, bu oçraqta süz Bogimaydon xalqı turında ğına barmıy. Awıl üze häm anıñ tirä yaqları tarixi wä arxitektura yädkäre sanala. Tamırlan iseme belän tanılğan Ämir Timur ämere belän 14 ğasırda bu urında güzäl baqça salınğan bulğan. Bogimaydonda yäşäwçe bäysez jurnalist Toşpulat Raxmatullaev süzlärençä, yaña yul awılnıñ tarixi üzägennän ütmäsä dä, ul aña şulay yaqın kilergä toeş tügel:

"Qayber çığanaqlarğa qarağanda Ämir Timurnıñ 14 baqçası bulğan. Şularnıñ ikese Bogimaydon häm Bogibaland''ta. Yul şular arasınnan ütergä tieş. Cimereläse yortlar tarixi häykäl tügel, alarğa 50 yıl da yuq. Ämmä baqça üze bik zur tarixi ähämiätkä iä. Tağın ber möxim närsä, bu keşelär, nigä bezneñ öylärne cimerü turında hiç yuğı yartı yıl aldan äytmädegez, bez äzerläner idek dilär."

İkençe köngä Sämärqandnıñ iñ zur bazarı, Çokorbazarda tağın ber protest çarası ütte. Bu yulı säwdägärlär räsmilärneñ bazırnı yabu qararına qarşı çıqtı. Şahitlär äytüençä, çarada berniçä yöz keşe qatnaşqan. Bazarnıñ yabılaçağı turında alarğa berniçä säğät qala ğına äytkännär.

Şuşı ike protest çarası May ayında Ändican qalasında bulğan çualışlardan soñ berençe qarşılıq çaraları buldı. Protest belderüçelärgä ut açılu näticäsendä anda yözlägän keşe häläk bulğan ide.

Taşkenntağı bäysez säyäsätçe Kamron Aliev süzlärençä, bu soñğı çaralar räsmilärneñ Ändican waqiğalarınnan bernindi dä sabaq almağannarın kürsätä:

"Ägär aldaraq kisätkän bulsalar, xalıq ul qädäre açulı bulmas ide. Soñğı 10-15 yıl buyına räsmilär xalıqnı izep kilde. İkençe yaqtan, avtokrat rejimnıñ iz zur zäğiflege: ber keşe bar närsäne kontrol itergä tırışa. Älbättä, buldıra almıy, näticädä anıñ tiräsendägelär telägänçä qılana."

Aliev süzlärençä, bu qararlar qayber räsmilärneñ çığışı belän Sämärqandtan bulğan Kärimovnıñ abruyına zıyan kierü maqsatı belän uylanıp eşlängän ğämäl bulırğa mömkin.

Düşämbedä Sämärqand häm Bogimäydanda çağıştırmaça tınıç, yul tözeleşe däwam itä, militsiä köçäytelgän iminlek çaraları kürä. Toşpulat Raxmatullaev fikerençä bu qararlar inde kiregä üzgärtelmiäçäk. Tözeleş barı tik 1 Sintäber, bäysezlek könenä qädär tuqtatılıp torırğa ğına mömkin.

-Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG