İstanbulda VI Awraziä İslam Şurası ütkärelde Şura cıyılışın açuçı premyer-ministr Recep Tayip Erdoğan dönyada terrorçılıq aldına İslamnı quyu yulı belän “möselman terrorçılar” töşençäsen urnaştıru tırışlığına basım yasap, din ähellären “İslami terrorçılıq” süzeneň yalğış buluın böten cirdä aňlatırğa çaqırdı. Erdoğan bu mäsalädä bigräk tä Awraziädäge dini liderlarnıň häm ğalimnärneň köräş alıp baru zarurlığın assızıqlap äytep uzdı. İslamğa qarşı çığunıñ keşelek cinayäte buluın Awrupa Şurasında terkäwlären xäterlätüçe Erdoğan härkemne üztänqitläwgä çaqırdı. İstanbulnıñ mäşhür Dolmabahçe Sarayında ütkärelgän häm 33 ildän möselman din ähelläre qatnaşqan cıyılışta İslam dönyasında yäşälgän soňğı waqiğalar häm modern dönyada möselman üzaňı bäxäsläşelde. Cıyılışta Tatarstan möselmannarı Diniyä Näzaräte räise, möfti Ğosman xäzrät İsxaqi, möftineñ berençe urınbasarı Wäliulla xäzrät Yağqub häm Qazannıñ imam-möxtäsibe Mansur xäzrät Cäläletdinov ta qatnaştı. Tatarstan möftie Ğosman xäzrät İsxaqi Awraziä İslam Şurasınıñ räis urınbasarı itep saylandı.
İordaniä patşası häm Estoniä ilbaşı Törkiädä qunaq buldı
Uzğan atnanıñ Törkiäneñ möhim qunaqlarınnan berse – İordaniä patşası Abdullah ide. Ğiraqtağı waqiğalar, İzrail-Fälestin tartqalaşuı häm Yaqın Könçığışta tınıçlıq ezlänüläre kebek här ike ilne dä qızıqsındırğan mäs’älälärdä fikerlär belän urtaqlaşuların añlatuçı ilbaşı Ahmet Necdet Sezer patşa Abdullah säfäreneñ töbäktä yäşälgän sizger waqiğalar qısalarında xosusıy ähämiyätkä iyä buluın assızıqlap äytep uzdı. İordaniä patşası Abdullah ta söyläşülär waqıtında Ğiraq mäs’äläsen dä tikşerülären belderep, Ğiraqtağı barışta böten yaqlarnıñ qatnaşuınıñ da ähämiyätenä basım yasadı. Törkiä belän İordaniä arasındağı mönäsäbätlärneñ xäzergä çaqlı bulmağan qadär bik köçle buluına işarä itüçe patşa Abdullah bu kritik çorda Yaqın Könçığış tınıçlıq barışındağı waqiğalar häm alğarışlarnıñ - bäysez Falestin däwläteneñ tözelüe häm İzrail-Fälestin problemasınıñ Yul kartası nigezendä çınlıqçı, daimi häm kiñ qolaçlı tınıçlıqnı buldıraçaq räweştä xäl itelüeneñ kiläçäktä konstruktiv eşçänlekneñ alıp barıluı cähätennän zur ähämiyätkä iyä buluın äytte.
Bu atnada Törkiägä kilgän ikençe möhim qunaq isä – Estoniya ilbaşı Arnold Rüütel. Törek räsmi şäxesläre 1991 yılda bäysezlegenä ireşkän Estonyanıñ NATO-ğa kerüen Törkiäneñ köçle räweştä yaqlawın belderde. Eston däwlät başlığı da Törkiäneñ Awrupa Berlege belän äğzalek söyläşülärenä başlawı zarurlığına basım yasap, Törkiä belän reformalar häm Awrupa Berlegenä kerü barışındağı täcribäläre belän urtaqlaşırğa xäzer buluların assızıqlap äytep uzdı.
Abdullah Gül: “Terrorçılıq belän köräş däwam iteläçäk”
Tışqı eşlär ministrı häm premyer-ministr urınbasarı Abdullah Gül terrorçılıq belän köräş alıp barılğan çaqta irek ölkäsendä ireşelgän demokratik qamillektän hiç kire qaytunıň bulmayaçağın, ämma terrorçılıq belän köräştä iň tä’sirle räweştä böten wäqalätlärneň qullanıla alınaçağın belderde. Abdullah Gül Awrupa Berlege belän tulı äğzalek söyläşüläre başlanaçaq 3 nçe üktäbrgä qadär tışta häm eçtä küp sanda provokatsiya bula alaçağın belderde. Gül: “Beläbez ki, tışta häm eçtä dä bu eş bulmasın diyep, bu eşkä zarar kiterü öçen tırışuçılar bulaçaq. Kemder çara bulaçaq, kemder belep keräçäk. Bolar belän bäyle küzläw organnarıbız bar. Älbättä, bolar sürpriz dä tügel,” – dip äytte. Ğadättän tış xälgä qaytu turında süzneň bulmawın belderüçe Gül Törkiäneň bilgele ber demokratik qamillekkä ireşüen assızıqlap äytep uzdı. Abdullah Gül: “Zinhar, provokatsiälärgä birelmägez. Beräw dä başqasın qotırtmasın. Qanunnar eşli. Äyterseň, qanun yuq, tärtip yuq, äyterseň, Törkiädä terror oyışmasın maqtaw propagandasın yasaw irekle sıman ber imidj buldıru bik yalğış bulır, mondıy ber närsä mömkin tügel,” – dip äytte.
İstanbul hawa mäydanına terror xöcüme yanawı
İstanbuldağı Atatürk hawa mäydanına terror xöcümeneñ yasala alınuı belderelde. Bu uñaydan hawa mäydanında ğadättän tış iminlek çaraları kürelde. İstanbul vilayät başlığı urınbasarı Vedat Müftüoğlu Törkiäneñ Awrupa Berlege belän söyläşülär başlanaçaq 3 üktäbrgä qadär İstanbul Atatürk hawa mäydanında buluı mömkin terror waqiğalarına qarşı iminlek çaralarınıñ iñ yuğarı däräcägä citkerelüen belderde.
Törkiä premyer-ministrı Amerikağa bara
Premyer-ministr Recep Tayip Erdoğan Berläşkän Millätlär Oyışması däwlät häm xökümät başlıqlarınıñ yuğarı däräcäle oçraşuında qatnaşu öçen sişämbe könne New Yorkka kitä. Premyer-ministr Erdoğannıñ biredäge oçraşuları qısalarında İzrail premyer-ministrı Ariel Şaron, Paqıstan däwlät başlığı Pervez Möşärräf belän ber rättän Albaniya, Bosniä-Hersegovina häm Qırğızstan liderları belän dä küreşep söyläşüe kötelä.
Törkiä häm İzrail parlament räisläre New Yorkta oçraştı
Törkiä Böyek Millät Mäclese başlığı Bülent Arınç Törkiäneň Yaqın Könçığışta tınıçlıqqa qarata tırışularnı yaqlawın äytte. Bülent Arınç İkençe bötendönya parlament räisläre konferentsiyäse mönäsäbäte belän kitkän New Yorkta İzrail parlamentı başlığı Reuven Rivlin belän küreşte. Oçraşudan soň matbuğat wäkillärenä fikerläre belän urtaqlaşuçı Arınç söyläşülär waqıtında Gazze häm öleşçä Iordannıň könbatış üzänlegennän çigenüneň uňay adım buluın häm Yaqın Könçığış yul kartasınıň böten kileş däwam itterelüe zarurlığın äytüen belderde. İzrail parlamentı räise Rivlin isä söyläşülärdän soň yasağan açıqlawında Törkiäneň töbäktä möhim rol uynawın häm monıň İzrail häm Paqıstan tışqı eşlär ministrlarınıň İstanbulda oçraşuı belän dä üzen kürsätüen äytte.
Mäskäwdäge kitap yärminkäsendä törek kitapları
Mäskäwdä açılğan 18nçe Xalıqara kitap yärminkäsendä Törkiä turizm häm mädäniyät ministrlığı da yaqınça ber meñ kitap belän qatnaşa. Ministrlıq şäxesläre Rusiä başqalasına kilüläreneñ maqsatınıñ Törkiäne iñ yuğarı däräcädä tanıtu ikänlegen belderde.
Xalıqara Valüta Fondı Törkiädä cıyılış ütkärä
Xalıqara valüta fondı wäkillege İstanbulda ikençe tikşerü cıyılışı qısalarında eşçänlegen başlattı. Söyläşülärdä soňğı makro iqtisadi wazğiyät häm kötelgännär belän qorılış reformaları mäs’äläsendäge alğarışlar qarala. Bu qısada 2005 nçe yıl programma maqsatları nigezendä däwlät finansları häm aqça säyäsäte ölkäsendäge soňğı alğarışlar küzdän kiçereläçäk häm bankçılıq, sotsial iminlek häm salım reformalarına qarağan çaralar bäyälänäçäk.
İzmirda xalıqara yärminkä açıldı
Ägäy diñgeze buyındağı İzmir qalasında här yıl traditsion räweştä ütkärelep kilüçe Xalıqara İzmir yärminkäse açıldı. Bıyıl 74nçe tapqır oyıştırılğan yärminkädä 62 ildän 100-dän kübräk şirkät üz eşlänmälären tanıta. Yärminkäneñ bıyılğı däräcäle qunaqları Tunis ile häm Törkiäneñ Mardin qalası. Uzğan yılğı İzmir yärminkäseneñ däräcäle qunağı Rusiyä Federatsiyäse ide. Bu qısada İzmir qalasında Tatarstan iqtisad könnäre dä oyıştırılğan ide. İzmir xalıqara yärminkäsendä här yıl Tatarstan belän Başqortstan şirkätläre dä qatnaşıp kilä.
İqtisad xabärläre
Törek avtomobil tarmağı eksportınıň zur öleşen Awrupa Berlege illärenä yasıy. Bıyıl 8 aylıq çorda başqarılğan eksportnıň 68 protsenttan kübese Awrupa Berlege äğzase 24 ilgä yasaldı. Berlekkä kandidat il wazğiätendäge Romaniä häm Bolğarstan da östälgän çaqta Awrupa Berlegeneň törek avtomobil tarmağındağı bazar öleşe 80 protsentka citä. Tarmaq alğa kitkän könbatış illäre belän bergä 5 qitğada cämğise 167 il häm üzidaräle töbäk belän 13 irekle töbäkkä yaqınça 8 milliard yarım dollarlıq eksport başqardı.
Üzbäkstanda açılğan 2 nçe Xalıqara tekstil yärminkäsendä Törkiä dä qatnaşa. Taşkenttağı yärminkädä täqdim itelgän eşlänmälärneñ 70 protsentın / Üzbäkstanda tekstil tarmağınıň liderı wazğiyätendäge törek şirkätläre täşkil itä.
Törkiädä möhim arxeologik tabıldıqqa ireşelde
Mersinnıň Erdemli rayonına bäyle Ayaş töbägendäge Elausa Sebaste qazılmalar mäydanında bezneň eranıň I ğasırında rimlılar tarafınnan salınıluı uylanılğan töbäkneň iň zur ğibadätxanäse tabıldı. Rim La Sapenza universitetı arxeologlarınıň qatnaşuındağı qazılmalar eşçänlege waqıtında bezneň eranıň V yäki VI yözdä çirkäwgä äyländerelüe, VII yäisä VIII yözdä dä zur cirteträw belän cimerelgän buluı bilgelängän ğibadätxanäneň qaysı çorğa qarağan buluına qarata töğäyen ber tabıldıqqa älegä ireşelä alınmadı. Arxeolog doktor Emanuela Borgia töbäkneň xakim ber noqtasına salınğan ğibadätxanäneň Rim häm Vizantiya tarixı öçen bik möhim ber tabıldıq buluın belderde.
Säğit Xäyri, Ankara