Qazanda ağımdağı yıl yarımda islamçılar, dini ekstremizm kebek süzlär yış yañğıradı. Bu xätta Tatarstanda ğına tügel, ä Rusiä külämendä buldı. Älbättä, monıñ säbäpläre törle. Xäzer dönyası da böten cirdän ekstremist, terrorist ezläwdän ğibärät bit. Respublikanıñ qoç orğannarı da monnan çittä qala almadı. Küzätep baruçılar xäterlilärder: älege yıl başında Xizbut taxrir oyışmasında toruda ğäyeplänep din belgeçe Alişer xäzrät qulğa alınğan ide. Tikşerü barışında anıñ ğäyebe raslanmadı, anı barı tik nindider qoral saqlawda ğına ğäyeplädelär. Dini ekstremistlığı bulmağan da ikän. Ä avgust ayında elekkege Guantanamo totqınnarı Ayrat Waxitov belen Äxmärov qulğa alınıp, Mäskäwdän Tatarstanğa qaytarıldılar. Alarnı Tatarstanda şartlawlar oyıştıruda ğäyeplädelär. Läkin bu ğäyepläwlär raslanmadı. Küräseñ, Tatarstannıñ köç häm kizü orğannarı kem ğäyeple, mesken ğäyeple digän prinsip belen eşlilär.
Ä yıl başında isä, tögälräge, 8 ğinwarda Bögelmädä gaz torbası şartlağan ide. İrtänge yaqta, şähärneñ FSB bülekçäse yanında. Qayber belgeçlär, cämäğät, torbalar iskergän, alar şuña şartlıy dip äytte şul waqıtta uq. Läkin xoquq saqlaw orğannarı bu şartlaw ide dip, şartlatuçılarnı qulğa aldı. Häm tağın Guantanamoda totqın bulğannarnı. Waqiğa bolayraq bula. 8 ğinwarnıñ irtäsendä Bögelmäneñ Gaşek häm Ğafiätullin uramnarı kiseşkän urında şartlaw yañğırıy. Äytelgänçä, gaz torbası şartlıy. Şartlaw arqasında yaqın tirädäge berniçä yortnıñ täräzä pıyalaları watıla. 159 millimetrlı torba şartlağaç, Tatarstan FSBısı, cinayät kodeksınıñ Terrorizm digän 205 nçe matdäse buyınça eş quzğata. Tikşerä torğaç, aprel’ ayında tikşerüçelär Çallıda yäşäwçe 42 yäşlek Rawil Ğömärovkä, 30 yäşlek Bögelmäle Timur İşmoratovqa çığalar. İkese dä küptän tügel genä Guantanamoda totqın bulğan keşelär.
İñ qızığı şunda. Amerikannar Guantanamoda totqın bulıp torğan böten rusiälelärne aqlağannar, ğäyepsez dip tapqannar ide. Ä üzläreneñ watannarında isä alar berär xäl bulğan sayın, qulğa alına. Şulay itep, Bögelmädäge şartlawdan soñ da, alar ikese dä yañadan totqınğa äylänä. İşmoratov belän Ğömärov belän bergä tağın ber keşe qulğa alına. Ul 40 yäşlek Fänis Şäyxetdinov. Küptän tügel genä milli ızğış çığaruda ğäyeplängän keşe. Tikşerüçelär alarnıñ Bögelmädä gaz torbasın şartlatuda raslarlıq qayber mäğlümätlär tabalar. Başta qulğa alınuçılar ğäyepne tanıylar. Läkin Xalıqara Memorial üzäge qulğa alınğannar üz gäyeplären köç qullanu näticäsendä genä tanığannar, dip belderde. Älege mäs'älä mäxkämädä prisyajnıylar – xalıq utıruçıları, utırışında qaraldı. Yäğni, ğäyeplängän keşelärneñ gäyepleme, yuqmı ikänen xakim tügel, ä mäxkämägä maxsus çaqırılğan ğadi keşelär qarıy. Çärşämbe könne şundıy mäxkämä ğäyeplänüçelärne tulısınça aqladı. Alar mäxkämä zalınnan uq irekkä çığarıldı. Ğäyeplänüçe 3 möselman keşese dä mäxkämä barışında üzläreneñ ğäyeplären tanımağannar. Alarnıñ ikese Bögelmädäge şartlaw waqıtında ğomumän bu şähärdä bulmağan.
Şunısın da äytergä kiräk, Tatarstan xoquq saqlaw organnarı qulğa alğan, ä mäxkämä isä ğäyeplänüçelärne aqlap çığarğan oçraqlarınıñ bu inde berençese genä tügel. Ällä saq orğannarı döres eşläp citkermi, ällä şartlawlar çınlap ta yasalma inde. Mäxkämädä ğäyeplänüçelär dä aqlana, köç orğannarı da şartlawlar buldı dip aqlanalar. Läkin mäxkämä döres bäyä birä, dip ışanası kilä.
Räfis Cämdixan, Gölnaz İlgizär
