Accessibility links

Кайнар хәбәр

Basayev Nalçikqa höcümdä qatnaşqanın bederde. Ni öçen yäşlär andıy aktlarda qatnaşa?


Çeçen koräşçeläre komandirı Şamil Basayev uzğan atnada Nalçikqa bulğan höcüm öçen cavaplılıqnı üz östenä aldı, operatsion kürsätmälär birgänen äytte. Soñğı yılarda Basayev Rusiädä bulğan teror aktları öçen yış qına cavaplılqnı üz östenä alğan ide. Basayev ta, şulay uq Rusiä räsmiläre dä Nalçiktağı höcümdä suğışçılarnıñ küpçelegeneñ cirle keşelär bulğanın belderälär. Çağıştırmaça tınıç respublikada mondıy höcümgä närsä säbäpçe häm bu Tönyaq Kafkazda konfliktnıñ cäyelüen kürsätä mikän?

Nalçikqa höcüm uzğan yılda Nazranğa bulğan höcümgä oxşaş. Här ike höcüm öçen cavaplılıqnı Basayev üz östenä alğan ide häm här ikesendä dä cirle yäşlär qatnaşqan ide. Şulay da ayırma bar. Nazranğa höcüm itüçelärneñ küpçelege qaça alğan ide. Nalçikta küpçelek qaça almadı. Läkin, şulay da belgeçlärneñ fikerençä, bu zur ähämiätkä iä tügel. İñ möhime Rusiä xakimiätläreneñ militantlıqnıñ Tönyaq Kafkazğa cäyelüen tuqtata almauları. Çeçnä, Dağıstan, Tönyaq Osetia häm İnguşetiädän soñ, xäzer Kabarda-Balqar. Rusiä İminlek köçläreneñ militantlarnı üterü mäsäläsendägı uñışlığı küzläv eşeneñ näticälelegennän häm militantlarnıñ yäşlegennän häm täcribäsezlegennän bäyleder. Basayev Kavkazcenter.com säxifäendä basılğan kündermäsendä, yuğaltularnı bu turıdağı informatsiäneñ taralğan buluı belän añlata. Militsiä höcümnän elek ük alarnı ezli başlağan bulğan. Suğışçılar monı belsälär dä plannı ğämälgä quyarğa bulğannar. Monıñ säbäbän çeçen politik küzätüçese Şamil Beno bolay dip añlata.

"Alar militsiäneñ qulına beräm beräm elägäse urınğa bergäläp suğışırğa bulğannar. Cirle häm federal köçlärneñ alarnıñ qaydalığın tizlek belän bilgeli alularınıñ säbäbe dä şunda. Suğışçılar naçar öyrätelgän häm täcribäsez bulğannar."

Nalçiktan mäğlümät alu äle dä qıyın. Şulay da höcüm itüçelärneñ küpläre cirle xalıqtan Qabardalar bulğan dip belderelä. Bu döres bulğan xäldä möhim fakt. Çönki älegäçä, alar xalıqnıñ 10 protsentın täşkil itkän Balqarlar dip uylanıla ide. Balqarlar da Stalin tarafınnan sörgengä cibärelgän häm alar kire qaytqanan soñ da deskriminatsiälänep kildelär häm iqtisadi xälläre dä naçarıraq. Xakimiätlär xalıqnıñ 50 protsentın täşkil itkän Qabardalarğa uñayıraq qarıy. Balqar belän Qabarda militantları Yarmuq Camaat bayrağı astında bergäläp eşlägän xäldä, bu Mäskäv öçen problema tudıra ala. Xakimiätlär bu yılda inde ike märtäbä bu oyışmanı tartqan buluların belderdelär. Yäş Qabarda belän Balqarlarnı Basayevneñ Cihadqa çaqıruına iärülärneä närsä säbäp bulıp tora? Belgeçlärneñ fikerençä, säyer yañğırasa da, moña xökümätneñ İslam radikalizmına qarşı köräşe säbäpçe. Bu köräş yäşlärne radikalizmğa etärä. Keşe xoquqları aktivlarınıñ belderüenä qarağanda, radikalizmnı beteräbez dip militsiä cirle xalıqqa, bigeräk tä yäşlärgä qarşı raximsez taktika qullana. Bu häm iqtisadi xälneñ ömetsezlege yäşlärne açulandıra häm Basayev safına etärä. Radiobıznıñ Tönyaq Kafkaz redaksiäse direktorınıñ süzlärençä,

"Kabarda Balqarda militsiäneñ räximsezlege mäğlüm. Militsiä tarafınnan qulğa alınğan yäşlärneñ yış qına cäberlänüen beläbez. Bu militsiägä berençe höcüm tügel. Uzğan yılnıñ dikäber ayında antinatkotik militsiägä höcüm bulğan ide. Äyye, bu üzenä kürä militsiäneñ räximsezlegenä reaksiä bulıp tora."

Qabarda-Balqarnıñ yaña prezidentı Arsen Kanokov dini radikalizmğa qarşı köräşneñ tiskäre näticälär tudırğan buluı ixtimal dip işarä itte. Şvetsiäneñ Uppsala Universitetınıñ belgeçe Svante Cornell, radiobız xäbärçesenä, xakimiätlär tozaqqa eläkte , alar militantlarnıñ Mäskäv belän konflikt dini digän raslauların qabul ittelär. Asılda, ul Çeçnädä etnik konflikt bulıp başlanğan ide häm ul xäzer dä nigezdä sotsial häm ekonomik dip belderde. Mäskävgä cavaplı cirle xökümätlär ekonmikanı yaxşırtu häm rişvätçelekne beterü öçen köräşäse urınğa dini radikalizmğa qarşı köräş belän şäğellänälär. Bu inde militantlarğa rekrutlar tabuğa yardäm itä.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG