Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğıraqtağı amerikan xärbiläre arasında hälak bulğannar sanı 2000-gä citte


Ğıraq suğışı amerikannar öçen tağı ber qayğılı noqtağa citte. AQŞ xärbiläre arasında qorbannar sanı 2000-gä citte. Bu AQŞta suğışqa qarşı oppozitsiäne köçäytügä kiteräçäk. Läkin, prezident Buş administratsiäse amerikannarnıñ Ğıraqtan çııp kitülärenneñ vaqıtın bilgelämiäçägen belderep kilä.

AQŞ 2003-nçe yılnıñ Martında Ğıraqqa qarşı kampaniäsen başlağanda, az sandağı amerikannar ğına üzläreneñ yuğaltuları 2 meñgä citär dip uylağan ide. Qorbannar sanı ike meñgä yaqınayğaç, Aq Yort süzçese Scott McClellan AQŞ administratsiäse amerikan xärbiläre arasındağı yuğaltular öçen matäm tota dip belderde. Läkin, ul AQŞ Ğıraqta , Afğanistanda häm başqa urınnarda köräşne dävam itterü mäsäläsendä qararlı dip tä äytte.

"Alar üzlären ireklek öçen qorban ittelär häm alarnı xörmätlävneñ iñ yaxşı yulı terrorğa qarşı suğıştan ciñep çığu."

Şulay da ike meñ xärbineñ hälak buluı amerikannar arasında suğışqa oppozitsiäne köçäytäçäk kebek. Cortlandtağı New York Dävlät Universitetınıñ säyäsi fännnär professorı Robert Spitzer, küpkenä amerikannar Washingtonnıñ suğış öçen motivlarına şiklänep qarıylar dip belderde. Küplär hälak buluçılar sanınıñ artuı säbäple suğış qimmätkä töşä dip uylıy başladılar.

"Suğışqa etärgän säbäplär, faktlar belän ispatlanmağanı kebek, näticä dä yaqtı tügel digän fiker bar. Keşelär Bez monı ni öçen eşlädek, Amerikanıñ mänfäğätlärenä anda fayda yuq . Bezne xätta berektäşlärebez dä kisken tänqitlädelär. Ğıraqtağı oppozitsiä yaxşıraq oyışa bara. Suğıştan yaxşı närsä kilep çıqmas kebek digän fiker bar."

Cämğiät fikeren beleşülärneñ näticäse, amerikannar arasında suğışnı yaqlauçılar protsentınıñ iñ tübän däräcägä töşkänen kürsätä. World Policy İnstitutnıñ säyäsät belgeçe William Hartungnıñ süzlärençä, AQŞ cämağätçelege ğadel mäsälä öçen bulğan xäldä xärbi yuğaltularnıñ zur buluın qabul itärgä äzer tora.

"Amerikannarnıñ küpçelege suğış qanuni, ilne saqlau öçen digän näticägä kilsä, qorban birergä äzer tora. Administratsiä qayber vaqıt ta cämğiätneñ närsäne qabul itäçägen yalğış bäyäli. Suğış ratsional bulırğa tieş. Ğıraqtağı suğışnıñ ratinallığı administratsiäneñ barmaqları arasınnan ağıp kitä kebek."

Suğıştan elek Buş häm saqlanu ministere Rumsfeld konflikt az qorbannarğa säbäp bulaçaq, qısqa vaqıtqa ğıma suzılaçaq digän täsir qaldırdılar. İke yıl ütkännän soñ, AQŞ administratsiäse suğış kötelgängä qarağanda qıyınıraq bulıp çıqtı dip iqrar itsä dä, AQŞ xärbiläreneñ annan çığıp kitü möddäten bilgelävne kire qağa. Dävlät Sekretarı Condoleezza Rice Kongressta yasağan çığışında AQŞ xärbiläreneñ Ğıraqta tağı 10 yıl qaluları mömkin dip belderde. Älbättä, AQŞta suğını yaqlauçılar äle dä bar. Alar Saddamnı häm anıñ Baath rejimın çitlätü dönyanı imineräk xälgä kiterde dip belderälär. Läkin, küpkenä amerikannar , Saddamnan AQŞqa qurqınıç tuğan ide digän raslauğa şiklänep qarıylar. Fetnäneñ dävam itüe amerikan cämağätçelegendä, il totnaqlıraq xälgä kilgänçegä qädäre Ğıraqta qalırğa kiräk digän fiker tudırdı. Läkin, amerikan xärbiläre arasında qorbannar sanınıñ ike meñgä citüe annan çığıp kitüne taläp itüçelär sanın arttıruğa kiterä ala. Telgä yış alınmasa da, suğış häm bäreleşlär näticäsendä hälak bulğan tınıç xalıqnıñ sanı 26 meñne uzıp kitkän.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG