Törkiäneñ Avropa Berlegenä (AB) tulı ağza bulıp qabul itelüwe şuşı Xuca Nasretdin mäzägen xäterlätä. Läkin moña qanı-täne belän ışanğannar, “änä İzrail xalqı da niçä meñ yıldan soñ qabat üz däwläten tözede” digän argument qullanalar. Törkiäneñ tışqı säyäsätendä kön tärtibendä iñ berençe urında şuşı AB-nä ağzalıq tora.
Bu atnada AB komissiäseneñ kiñäyü öçen cawaplı komisarı Olli Rehn “Täräqqiät xisabın” häm AB-nä Urtaqlıq Dokumentın iğlan itte. Täräqqiät xisabında Törkiädä reformalar äkren ütkärelä digän tänqitle qaraş bar. Läkin, ikençe yaqtan, bu dokumentta ekonomikası bazar iqtisadı şartlarında uñışlı bara digän maqtaw süzläre dä bar. 140 bitten torğan dokumentta başqa temalar da telgä alına. Şiksez, Törkiäneñ AB taläp itkän säyäsi, iqtisadi, sotsial häm mädäni üzgäreşlär başqaruı kötelä. Bolarnı ni xätle tizlek belän başqarsa, şul xätle tiz AB-nä tulı ağza itep qabul itelüwe ixtimal dip uylanıla. Läkin bu turıda da spekulatsiälär baytaq, beräwlär 10 yıl, qayberäwlär isä 20 yılda bulaçaq dip Töreklärneñ ömetlärenä orım yasap toralar. Ämma söyläşülär başlaw öçen 40 yıl kötkän Töreklär bu xätlesenä tüzärlär dip äytergä bula.
Tabiği, täräqqiät xisbınnan bigräk Urtaqlıq dokumentında närsälär äytelä - ul möhimräk. Şunda da Törkiädän başlıça biş ölkädä üzgäreşlär yasawı taläp itelä. Cäberläwgä “0” tüzemlek bulsın. Yäğni bernindi dä sıltaw belän küz sağı astına alınğan, yaki törmälärgä yabılğan keşelär cäberlänmäsen. Fiker ireklegenä quyılğan kirtälär köçtän çığarılsın. Yäğni, nindi dä bulsa ber qaraşnı yazğan, beldergän öçen, bu qaraş däwlät iminlegenä qurqınıç tudıra, ilneñ bötenlegen boza yaki şuña oxşaş argumentlar belän, keşelär xökümgä tartılmasın. Möselman bulmağannarnıñ xälläre yaxşırtılsın. Yägni, monda da AB İstanbulnıñ Prinz urtawlarınnan Heybeliadada urnaşqan Provoslav Patriarxatı Ruhani Mäktäbeneñ yañadan açıluwına röxsät birelüwenä, başqa dinnärdäge waqıflarnıñ mal-mölkätlärenä quyılğan çikläwlärne beterergä, xätta xristian missonerlarınıñ Törkiädä irekle räweştä propaganda yasawına yul birelsen digän işarälär bar.
AB-neñ Urtaqlıq Dokumumentında xatın-qız xoquqlarına da işarä itelä. Şuşı xoquqlar qanunda äytelgänçä tulısınça ğämälgä aşırılırğa tiyeş. Bu da çişüwe qıyın ber mäsälä. Qayber ata-analar qızların mäktäplärgä cibärmi, baytaq qına xatın imam niqaxı belän, yägni räsmi nikaxsız yäşi. Şulay itep ul xatın ekonomik xaqlardan da faydalana almıy. Başqa süzlär belän äytkändä, ireneñ insafına qala. AB monnan tış hönär berlekläre belän bäyle xoquqlarnıñ tulısınça ğämälgä aşırıluwın taläp itä. Bu mäsäläneñ dä çişelüwe bik qıyın. Çönki Törkiädä iğlan itelgän mäglümätlärgä kürä 50 protsenttan artıq keşe räsmi räweştä terkälmiçä eşli, yäğni ul salım da tülämi, ber ük waqıtta eşçe xoquqlarına da iä tügel.
Şiksez, AB taläp itkän üzgäreşlärneñ-reformalarnıñ ğämälgä aşırıluwı ciñel tügel. Törek cämağätçelege eçendä AB-neñ qayber taläpläre milli mänfiğätlärebezgä qapma-qarşı dip däğwä itüçelär dä baytaq. Misal öçen, bu atnada Cirle Xärbi Köçlärneñ yaña embleması General Ştab tarafınnan mätbuğatqa taratıldı. Anda Atatörek sıyfatı töşerep qaldırılğan. Moña törle yaqlardan reaksiä tudı. Bu çara isä AB taläpläre buyınça kürelgän.
Äxtäm İbrahim, İstanbul
Bu atnada AB komissiäseneñ kiñäyü öçen cawaplı komisarı Olli Rehn “Täräqqiät xisabın” häm AB-nä Urtaqlıq Dokumentın iğlan itte. Täräqqiät xisabında Törkiädä reformalar äkren ütkärelä digän tänqitle qaraş bar. Läkin, ikençe yaqtan, bu dokumentta ekonomikası bazar iqtisadı şartlarında uñışlı bara digän maqtaw süzläre dä bar. 140 bitten torğan dokumentta başqa temalar da telgä alına. Şiksez, Törkiäneñ AB taläp itkän säyäsi, iqtisadi, sotsial häm mädäni üzgäreşlär başqaruı kötelä. Bolarnı ni xätle tizlek belän başqarsa, şul xätle tiz AB-nä tulı ağza itep qabul itelüwe ixtimal dip uylanıla. Läkin bu turıda da spekulatsiälär baytaq, beräwlär 10 yıl, qayberäwlär isä 20 yılda bulaçaq dip Töreklärneñ ömetlärenä orım yasap toralar. Ämma söyläşülär başlaw öçen 40 yıl kötkän Töreklär bu xätlesenä tüzärlär dip äytergä bula.
Tabiği, täräqqiät xisbınnan bigräk Urtaqlıq dokumentında närsälär äytelä - ul möhimräk. Şunda da Törkiädän başlıça biş ölkädä üzgäreşlär yasawı taläp itelä. Cäberläwgä “0” tüzemlek bulsın. Yäğni bernindi dä sıltaw belän küz sağı astına alınğan, yaki törmälärgä yabılğan keşelär cäberlänmäsen. Fiker ireklegenä quyılğan kirtälär köçtän çığarılsın. Yäğni, nindi dä bulsa ber qaraşnı yazğan, beldergän öçen, bu qaraş däwlät iminlegenä qurqınıç tudıra, ilneñ bötenlegen boza yaki şuña oxşaş argumentlar belän, keşelär xökümgä tartılmasın. Möselman bulmağannarnıñ xälläre yaxşırtılsın. Yägni, monda da AB İstanbulnıñ Prinz urtawlarınnan Heybeliadada urnaşqan Provoslav Patriarxatı Ruhani Mäktäbeneñ yañadan açıluwına röxsät birelüwenä, başqa dinnärdäge waqıflarnıñ mal-mölkätlärenä quyılğan çikläwlärne beterergä, xätta xristian missonerlarınıñ Törkiädä irekle räweştä propaganda yasawına yul birelsen digän işarälär bar.
AB-neñ Urtaqlıq Dokumumentında xatın-qız xoquqlarına da işarä itelä. Şuşı xoquqlar qanunda äytelgänçä tulısınça ğämälgä aşırılırğa tiyeş. Bu da çişüwe qıyın ber mäsälä. Qayber ata-analar qızların mäktäplärgä cibärmi, baytaq qına xatın imam niqaxı belän, yägni räsmi nikaxsız yäşi. Şulay itep ul xatın ekonomik xaqlardan da faydalana almıy. Başqa süzlär belän äytkändä, ireneñ insafına qala. AB monnan tış hönär berlekläre belän bäyle xoquqlarnıñ tulısınça ğämälgä aşırıluwın taläp itä. Bu mäsäläneñ dä çişelüwe bik qıyın. Çönki Törkiädä iğlan itelgän mäglümätlärgä kürä 50 protsenttan artıq keşe räsmi räweştä terkälmiçä eşli, yäğni ul salım da tülämi, ber ük waqıtta eşçe xoquqlarına da iä tügel.
Şiksez, AB taläp itkän üzgäreşlärneñ-reformalarnıñ ğämälgä aşırıluwı ciñel tügel. Törek cämağätçelege eçendä AB-neñ qayber taläpläre milli mänfiğätlärebezgä qapma-qarşı dip däğwä itüçelär dä baytaq. Misal öçen, bu atnada Cirle Xärbi Köçlärneñ yaña embleması General Ştab tarafınnan mätbuğatqa taratıldı. Anda Atatörek sıyfatı töşerep qaldırılğan. Moña törle yaqlardan reaksiä tudı. Bu çara isä AB taläpläre buyınça kürelgän.
Äxtäm İbrahim, İstanbul