Tatarstanda ğına tügel, elekke Sovetlar berlege cirlegendä dä bik aktiv eşläwçe “İman” möselman mädäniäte märkäze üzeneñ 15 yıllığın fänni-ğamäli konferensiä belän qarşı aldı. “Dini häm ictimaği-mädäni küptörlelek şartlarında Tatarstandağı ictimaği-säyäsi tormış” dip atalğan bu cıyın sişämbe könne Qazannıñ Şihabetdin Märcäni isemendäge Tarix institutında uzdı.
“İman” märkäze 90nçı yıllar başında, ictimaği-säyäsi xäräkätlär kütärelgän çorda barlıqqa kilde. Ul yıllarda ictimaği oyışmalar yañğırdan soñ gömbälär şikelle bik küp ide. Şul isäptä berniçä dini oyışma da barlıqqa kilde. Läkin tora bara bu oyışmalarnıñ kübese yuqqa çıqtı. Ä “İman” möselman mädäniäte üzäge saqlanıp qaldı. “İman” märkäze xaqında älege üzäkneñ citäkçese, Tatarstan möselmannarı Diniä näzaräte räise urınbasarı Wäliulla xäzrät Yaqub söyli
90nçı yıllar başında islam belän qızıqsınuçı şäxeslärebez öç qanatqa bülengännär ide. Sovet zamanında mäçetlärgä yörüçelär, ämma räsmi ruxaniät'ne önämäwçelär; ikençeläre - üzgärtep qoru çorında mäçetkä yörüçelär - boları inde räsmi ruxaniätkä uñay qarawçılar häm öçençe törkem - mäçetkä äle yaña yöri başlağan kiñ qatlam zıyalıları. Şunısı qızıq, älege öç qatlam arasında bernindi dä bäyläneş yuq ide, xätta doşmanlıq ta sizelä ide. Ämma yaña barlıqqa kilgän “İman” märkäze bu qatlamnarnı berläşterde häm berdäm xezmättäşlekkä dä kiterde.Oyışmanıñ eşçänlege şaqtıy zur evolyutsiä kiçerde. Berençe yıllarda “İman” törle mäcleslär, bäyrämnär oyıştıru belän şöğellänsä, bügen ul zur näşer itü eşçänlegen alıp bara. Distälärçä gazeta-jurnallar, şul isäptä möselmannar tarafınnan yaratıp uqılğan “İman”, rusça “Vera” gäzitlären çığara. Yözlägän kitap bastırğan “İman” näşriäte dini ädäbiätkä bulğan ixtıäcnı qänäğätländerä. Näşriät şulay uq dini kalendar'lar çığaru belän dä şöğellänä. Ayırım alğanda Rusiädäge berdän ber daimi bulğan möselman xatın-qızlar gazetası “Möslimä” dä Wäliulla Yaqub yärdäme belän çığarıla. Möselman xatın-qızlar oyışması häm ğomumän möselman xäräkäteneñ aktiv eşçänlegenä “İman” märkäze zur öleş kertä. “İman” näşriäte xaqında säyäsät fännäre doktorı Räfıyk Möxämmätşin “Azatlıq” radiosına menä närsä söyläde
“İman” näşriäte ul Rusiädä berdänber. Çönki islam turında kitap küp çığaralar, läkin ber sistemağa salıp, ixtıäclarnı törle yaqlap qänäğätländerüçe näşriätlär bik az. Ä “İman” äle ul nindider ğomumi islam problemalarına qağılışlı ädäbiättän tış, bezneñ mirasnı da bastıra. Ädäbi miras ta, fälsäfi dä. “İman” näşriätendä bez berençe tapqır tatar din ähelläreneñ xezmätlären kürdek: Zıya Qamalı, Şihabetdin Märcäni, Ğabäşi häm başqalar.Al'bina Zäynulla
