Accessibility links

Кайнар хәбәр

Jurnalistlarnı Yaqlaw Komitetı xisabı: AQŞ, Burma häm Üzbäkstan


AQŞ, Burma häm Üzbäkstan arasında oxşaşlıq barmı? New Yorkta urnaşqan Jurnalistlarnı Yaqlaw Komitetınıñ bu atnada çıqqan xisabında, jurnalistlarnı iñ küp qulğa alu häm törmägä utırtu näq şuşı 3 ildä küzätelä, dielgän. Azatlıq radiosınıñ xäbärçese Julie A. Corwin xisapqa küzätü äzerläde.

İñ nıq ğäcäpländergäne, jurnalistlarnı qulğa aluçılar isemlegendä Quşma Ştatlarnı kürü buldı. Jurnalistlarnı Yaqlaw Komitetınıñ uzğan yılğı xisabında, Amerikada ber genä jurnalistqa, xäbäreneñ çığanağın äytüdän baş tartqanı öçen 6 aylıq öyennän çıqmaw cäzası birelgän, dip yazılğan ide. Bıyıl amerikan räsmiläre 5 jurnalistnı qulğa alğan. Alarnıñ 4se Ğiraqta, berse Kubadağı Guantamano bazasında totqarlanğan, bersenä dä älegä qädär ğäyepläw belderelmägän. Komitet citäkçese Ann Cooper moña menä nindi añlatmalar birde:

"Jurnalistlarnı AQŞ xärbiläre qulğa alğan. Alar – iñ awır şartlarda waqiğalarnı yaqtırtırğa tırışqan xäbärçelär bulğan. Alar ülgän bula ala ide, şartlağan bula ala ide. Ä xäzer menä alar ber ğäyepläw belderelmägän kileş amerikan totqınlığında. Xärbilär, sez belmisez bit, bälki alarnıñ qarşılıq çaralarına qatnaşı bulğandır, di. Alar jurnalistlarnı könnär, atnalar, aylar buyı tota, qaywaqıt ber nindi dä ğäyepläw belderelmi, häm alar irekkä çığarıla."

Jurnalistlarnı qulğa alunıñ qara isemlegen Qıtay açıp cibärä, annan Kuba, Eritrea däwläte, Efiopiä kilä. 5nçe urında Üzbäkstan, anda törmädä 6 jurnalist utıra. 6nçı urınnı Quşma Ştatlar Burma belän büleşä. AQŞnıñ üzendä urnaşqan älege komitetnıñ bu isemlekkä Quşma Ştatlarnı da kertüe – ğadel, di komitet citäkçese:

"Ğayepläw belderelmi kileş jurnalitslarnı törmädä totunıñ iñ naçar yağı şunda ki – AQŞ, Ğiraqta demokratiä üsterü turında belderep kilä. AQŞ anda demokratiä tözergä teli, ä üze ber ğäyepläwsez keşelärne törmädä tota? Bu ber dä ğädel demokratiäneñ yustitsiä sistemasına turı kilmi."

Quşma Ştatlarda çığuçı qadimi "National Review Online" isemle basmanıñ möxarrire Jay Nordlinger, älege xisap amerikanıñ xalıqara däräcäsenä tap töşerer dip borçılırğa urın yuq, dip sanıy, bigräk tä Ğiraqta uzğan saylawlar sürätendä:

"Bu – bik küp Ğiraqlınıñ tawış birüläreneñ bilgese bulğan qarağa buyalğan barmaqların kütärep kürsätü çorı. Häm monıñ artında – ber genä il, Amerika Quşma Ştatları tora. Şulay itep başqa ber keşeneñ dä, Yaqın Könçığışta demokratiä häm ireklek öçen kemneñ närsä eşlägänene turında süz äytergä xaqı yuq."

Ğiraqta qulğa alınğan 4 jurnalistnıñ 3se – Reuters mäğlümat agentlığı, 1se – CBS News xäbärlär çeltäre öçen eşlägän bulğan. Äle sintäber ayında uq, Reutersnıñ baş möxarrire David Schlesinger, tsitat "açıq mäğlümat häm tieşle sistemanıñ bulmawı arqasında bezneñ qanun nigezendä eşlägän ike xäbärçebezneñ ber nindi ğäyepläwsez qulğa alınuına bik borçılam" dip beldergän ide.

Elek "The New York Times" basmasında eşlägän Judith Miller,Üzäk Küzläw İdaräseneñ yäşeren agentınıñ isemen tikşerüçelärgä äytmägäne öçen 85 kön törmädä utırıp çıqtı. Ämma Miller komitet isemlegendä yuq, çönki anı üktäberdä irekkä çığarğannar. İsemlek 2005nçe yılnıñ 1nçe dikaberenä bulğan wazğiätkä nigezlänep tözelgän. Komitetnıñ citäkçese Cooper süzlärenä qarağanda, başqaça, qulğa alınğan barlıq jurnalistlarnı küzätü mömkin tügel:

"Qızğanıçqa qarşı bik küp illärdä jurnalistlar yış qulğa alına. Alarnıñ här berse turında belep toru mömkin tügel, çönki ul çınnan da yış bula. Bik küp oçraqta jurnalistlar totqınlıqta 1 tön yäki berniçä säğäten uzdıra, yä ber ike kön, soñınnan ğäyepläw belderelmiçä irekkä çığarıla."

New Yorkta urnaşqan Jurnalistlarnı Yaqlaw Komitetı jurnalistlarnı qulğa alu tiräsendäge wazğiätne 1981nçe yıldan birle küzätep bara.

alsu qormaş
XS
SM
MD
LG