Bu atna azağında, 27 martta Başqortstanda Cirle üzidärä orğannarın oyıştıru mäsäläläre buyınça respublik referendumı ütäçäk. Respubliknıñ kiläçäge, anıñ xalqınıñ üzallı qararlar qabul itärgä sälätle buluın täemin itärgä tieşle şuşı möhim çara cämägätçelek arasında qarşılıqlı fikerlär uyata. Räsmi xaqimiätlär, çın döresen genä äytkändä, bu referendumğa xalıqnı yaxşılap äzerlämäde. Xätta referendum qäğäzlärendä nindi sorawlar quyılaçağın da xaqimiätlär xalıqtan yäşerep kilä. Respublikta demoqratiä urnaştıru öçen köräş alıp baruçı köçlär monıñ maxsus eşlänüen äytä kilde.
Elegräk tä xäbär itelüençä, oppozitsiä köçläre Başqortstanda cirle üzidärä başlıqları barlıq xalıq tarafınnan barı tik saylanıp qına quyılırğa tieş, digän taläplären quyıp, şuşı tärtipne yaqlağan keşelärneñ imzaların cıydı. 106 meñ keşeneñ qultamğası belän nığıtılğan ğärizälarnı oppozitsiä köçläre Başqortstan Üzäk Saylaw qomissiäsenä cibärgän ide. Ämma xaqimiätlär qubızına biergä künekkän Üzäk saylaw qomissiäse mondıy referendumnı oyıştırudan baş tarttı. Annan soñ demoqratik köçlär, döreslek tabarğa tırışıp, Başqortstan Yuğarı mäxkämäsenä möräcägät itte. Anda da yaqlaw taba almağaç, Başqortstan Üzäk saylaw qomissiäse qararın Rusiä Yuğarı mäxkämäsenä birdelär. İnde menä Mäskäwdän düşämbe könne quanıçlı xäbär alınğan. Oppozitsiä köçläreneñ Qoordinatsiä şurasına kerüçe Başqortstan Tatar cämägätçelek oyışmaları berlege räise urınbasarı, professor Mäcit Xucin äytüençä, Rusiä Yuğarı mäxkämäse Başqortstannıñ demoqratik köçläre taläplären döres dip tapqan häm mäsäläne Rusiä qanunnarı nigezendä uñay xäl itüne taläp itkän. Ämma Mäcit Xucin respublik referendumınıñ barıber Mortaza Räximov telägän şäkele genä oyıştırılaçaq, dip belderä. «Demoqratik köçlärneñ referendumın ütkärü öçen waqıt ta bik az qaldı, – di Mäcit äfände. – Häm Başqortstan Yuğarı mäxkämäseneñ dä çärşämbe könne nindi qarar çığarası mäğlüm tügel äle». Ämma Mäcit Xucin Rusiä Yuğarı mäxkämäsendä yaqlaw tabunı Başqortstan oppozitsiä köçläreneñ üze ük zur säyäsi ciñüe, dip isäpli häm alda köräşneñ tağın da qatğıyraq tös alaçağın äytä. Başqortstandağı oppozitsiä köçläre näq referendum aldınnan, yağni 26 mart könne respublik külämendä moñarçı bulmağança zur külämle qarşılıq çarasın ütkärergä äzerlänä. Respubliktağı törle partiälär, xäräkätlär, cämägätçelek oyışmaların berläştergän Qoordinatsiä şurası citäkçelegendä oyıştırılaçaq bu qarşılıq çaralarında Ufada ğına da berniçä distä meñ qatnaşır dip kötelä. Başta bu uram cıyınnarı Ufada 25 mart könne ütär dip uylanılğan ide. Ämma Mäcit Xucin äytüençä, oppozitsiä köçläreneñ qarşılıq çaralarına ayaq çalu maqsatında, respublik xaqimiätläreneñ Ufadağı demonstratsiälär başlanıp kitäçäk Lenin isemendäge mäydanda yäşlärneñ zur konsertın oyıştırırğa cıyınuı mäğlüm buldı. Ğinwar azağında da xaqimiätlär, yäşlärneñ şundıy uq cıyının oyıştırıp, oppozitsiä köçlären törle prowoqatsiälärgä qotırtırğa tırışqan ide.
Xäzer demoqratik köçlär uram cıyınnarın 26 martqa küçerde. Şuşı çaralarnı ütkärügä härtörle ayaq çalularnı kisätü öçen, oppozitsiä oyışmaları respublik proquraturasına häm Ufa şähäre eçke eşlär idaräsenä aldan uq möräcägät itep quydı. Alay ğına da tügel, qarşılıq çaraların oyıştıraçaq oyışmalar wäkilläre bügen Ufa şähäre eçke eşlär idaräsendä xoquq saqlaw oyışmaları citäkçeläre belän oçraşıp, üzläreneñ şartların da citkerde.
Şul uq waqıtta oppozitsiä köçlärenä qarşı respublik yäşlären qotırtuçı oyışmalarnıñ da kemnär buluı mäğlüm buldı. Üzlären «äflisun tösendäge köçlärgä qarşı köräşüçe oyışmalar» dip atawçılar Pawel Zarifullin citäkçelegendäge «Yıvraziä yäşläre ictimağıy oyışması» häm Fäwzil Maliqov räislek itkän «Başqort yäşläre berlege» ikän. Näq menä şuşı ike oyışma wäkilläre bügen Ufada jurnalistlar öçen üzläreneñ matbuğat oçraşuın oyıştırıp, kiläçäktä Başqortstanda üzläre äytmeşli «oranjewıy rewolyutsiä yasawğa yul quymayaçaqlar» ikän. Oppozitsiä xäräkäte oyışmaları citäkçeläre belderüençä, Başqortstan citäkçeläre üz xaqimiäten saqlap qalu öçen, respublik yäşlären, ayıruça başqort millätle yäşlärne üz yağına awdara häm alarnıñ oppozitsiägä qarşı çaraların oyıştıru öçen hämmäsen dä eşlärgä äzer buluın kürsätä. Xaqimiätlärne yaqlayaçaq yäşlär oyışmalarına sportçılarnıñ küpläp cälep itelüe dä törle uylarğa etärä.
Şulay itep bu atna azağı Başqortstannıñ säyäsi-ictimağıy tormışında soñğı waqıttağı iñ qızu mälgä äwerelergä mömkin.
Fänis Fätxi, Ufa.
Elegräk tä xäbär itelüençä, oppozitsiä köçläre Başqortstanda cirle üzidärä başlıqları barlıq xalıq tarafınnan barı tik saylanıp qına quyılırğa tieş, digän taläplären quyıp, şuşı tärtipne yaqlağan keşelärneñ imzaların cıydı. 106 meñ keşeneñ qultamğası belän nığıtılğan ğärizälarnı oppozitsiä köçläre Başqortstan Üzäk Saylaw qomissiäsenä cibärgän ide. Ämma xaqimiätlär qubızına biergä künekkän Üzäk saylaw qomissiäse mondıy referendumnı oyıştırudan baş tarttı. Annan soñ demoqratik köçlär, döreslek tabarğa tırışıp, Başqortstan Yuğarı mäxkämäsenä möräcägät itte. Anda da yaqlaw taba almağaç, Başqortstan Üzäk saylaw qomissiäse qararın Rusiä Yuğarı mäxkämäsenä birdelär. İnde menä Mäskäwdän düşämbe könne quanıçlı xäbär alınğan. Oppozitsiä köçläreneñ Qoordinatsiä şurasına kerüçe Başqortstan Tatar cämägätçelek oyışmaları berlege räise urınbasarı, professor Mäcit Xucin äytüençä, Rusiä Yuğarı mäxkämäse Başqortstannıñ demoqratik köçläre taläplären döres dip tapqan häm mäsäläne Rusiä qanunnarı nigezendä uñay xäl itüne taläp itkän. Ämma Mäcit Xucin respublik referendumınıñ barıber Mortaza Räximov telägän şäkele genä oyıştırılaçaq, dip belderä. «Demoqratik köçlärneñ referendumın ütkärü öçen waqıt ta bik az qaldı, – di Mäcit äfände. – Häm Başqortstan Yuğarı mäxkämäseneñ dä çärşämbe könne nindi qarar çığarası mäğlüm tügel äle». Ämma Mäcit Xucin Rusiä Yuğarı mäxkämäsendä yaqlaw tabunı Başqortstan oppozitsiä köçläreneñ üze ük zur säyäsi ciñüe, dip isäpli häm alda köräşneñ tağın da qatğıyraq tös alaçağın äytä. Başqortstandağı oppozitsiä köçläre näq referendum aldınnan, yağni 26 mart könne respublik külämendä moñarçı bulmağança zur külämle qarşılıq çarasın ütkärergä äzerlänä. Respubliktağı törle partiälär, xäräkätlär, cämägätçelek oyışmaların berläştergän Qoordinatsiä şurası citäkçelegendä oyıştırılaçaq bu qarşılıq çaralarında Ufada ğına da berniçä distä meñ qatnaşır dip kötelä. Başta bu uram cıyınnarı Ufada 25 mart könne ütär dip uylanılğan ide. Ämma Mäcit Xucin äytüençä, oppozitsiä köçläreneñ qarşılıq çaralarına ayaq çalu maqsatında, respublik xaqimiätläreneñ Ufadağı demonstratsiälär başlanıp kitäçäk Lenin isemendäge mäydanda yäşlärneñ zur konsertın oyıştırırğa cıyınuı mäğlüm buldı. Ğinwar azağında da xaqimiätlär, yäşlärneñ şundıy uq cıyının oyıştırıp, oppozitsiä köçlären törle prowoqatsiälärgä qotırtırğa tırışqan ide.
Xäzer demoqratik köçlär uram cıyınnarın 26 martqa küçerde. Şuşı çaralarnı ütkärügä härtörle ayaq çalularnı kisätü öçen, oppozitsiä oyışmaları respublik proquraturasına häm Ufa şähäre eçke eşlär idaräsenä aldan uq möräcägät itep quydı. Alay ğına da tügel, qarşılıq çaraların oyıştıraçaq oyışmalar wäkilläre bügen Ufa şähäre eçke eşlär idaräsendä xoquq saqlaw oyışmaları citäkçeläre belän oçraşıp, üzläreneñ şartların da citkerde.
Şul uq waqıtta oppozitsiä köçlärenä qarşı respublik yäşlären qotırtuçı oyışmalarnıñ da kemnär buluı mäğlüm buldı. Üzlären «äflisun tösendäge köçlärgä qarşı köräşüçe oyışmalar» dip atawçılar Pawel Zarifullin citäkçelegendäge «Yıvraziä yäşläre ictimağıy oyışması» häm Fäwzil Maliqov räislek itkän «Başqort yäşläre berlege» ikän. Näq menä şuşı ike oyışma wäkilläre bügen Ufada jurnalistlar öçen üzläreneñ matbuğat oçraşuın oyıştırıp, kiläçäktä Başqortstanda üzläre äytmeşli «oranjewıy rewolyutsiä yasawğa yul quymayaçaqlar» ikän. Oppozitsiä xäräkäte oyışmaları citäkçeläre belderüençä, Başqortstan citäkçeläre üz xaqimiäten saqlap qalu öçen, respublik yäşlären, ayıruça başqort millätle yäşlärne üz yağına awdara häm alarnıñ oppozitsiägä qarşı çaraların oyıştıru öçen hämmäsen dä eşlärgä äzer buluın kürsätä. Xaqimiätlärne yaqlayaçaq yäşlär oyışmalarına sportçılarnıñ küpläp cälep itelüe dä törle uylarğa etärä.
Şulay itep bu atna azağı Başqortstannıñ säyäsi-ictimağıy tormışında soñğı waqıttağı iñ qızu mälgä äwerelergä mömkin.
Fänis Fätxi, Ufa.
