Для начала, давайте узнаем, какие слова и выражения у татар связаны со сном:
Лексика урока – йокы
- йокы – сон, дремота / спячка
- татлы йокы – сладкий сон
- сак йокы – чуткий сон
- йоклау – спать
- йокларга яту – лечь, ложиться спать
- йоклап алу – поспать, вздремнуть
- йокыдан тору – проснуться, "встать ото сна"
- йокысызлык – бессонница
- уяну – проснуться
- тору – вставать, встать
- баланы йоклату – укладывать ребёнка спать / убаюкивать, баюкать
- төш – сон, сновидение
- төш күрү – видеть сон, сновидение
- төшне сөйләү – рассказывать (свой) сон
- өндә дә, төштә дә – и во сне и наяву
Как вы видите, большинство выражений и фраз связаны со словами "йокы, яту/тору, төш". Эти слова очень пригодятся нам, при обсуждении сегодняшней темы.
Вежливые фразы
Первым делом давайте разберём, какие фразы татары обычно говорят перед сном и после сна:
Тыныч йокы – Спокойной ночи. Это самый популярный вариант пожелать хорошего сна. Часто можно услышать фразу и во множественном числе: тыныч йокылар.
Тәмле төшләр – Сладких снов. Фраза переводится дословно как "вкусных снов". Другой вариант: "татлы төшләр" – татлы переводится как сладкий.
Хәерле төн! – Доброй ночи! А вот это интересное выражение можно использовать и как приветствие, если вы видитесь с кем-то ночью, можно использовать и как прощание, если оно происходит в ночное время.
Хәерле иртә! – Доброе утро! Переходим к утренним ритуалам. Первое, что можно сказать только что проснувшемуся человеку – пожелание доброго утра.
Йокың туйдымы? – Выспался(ась)? Дословно эта фраза переводится как "насытился ли твой сон?". Часто можно услышать эту фразу от родителей или әби/бабайлардан.
Әйбәт йокладыңмы? – Хорошо поспал(а)? Это не просто дежурная фраза, а искреннее желание узнать, был ли сон качественным. Но об этом немного позже.
Диалог: "Йокың туйдымы?"
А сейчас предлагаем использовать только что изученные слова и фразы на практике. Прослушайте и прочитайте диалог "Йокың туйдымы?" (Выспался(ась) ли ты?). Мы отметили только что изученные фразы.
Диалог: Йокың туйдымы?
- Әби: Иии, кемнәр йокыдан торып килә анда?! Хәерле иртә, балакаем!
- Онык: Хәерле иртә, әби!
- Әби: Ни хәл? Йокың туйдымы? Бик озак йокладың!
- Онык: Йокым бигрәк татлы иде шул, рәхәтләнеп тагын йоклар идем. Сәгать ничә соң?
- Әби: Инде төшке аш вакыты җитә, син әле торып киләсең генә.
- Онык: Шундый матур төшләр күрдем бүген. Сөйлимме?
- Әби: Яхшы төшне сөйләп була ул, балакаем. Менә яман төшләрне сөйләмәскә кушалар, алар чынга аша ала диләр.
- Онык: Шулаймы? Ә син ничек йокладың соң, әби? Синең йокың туйдымы?
- Әби: Мине беләсең инде, сак йоклыйм мин, теләсә нинди тавышка уянам. Кичә урамда бигрәк тавышлы иде, озак йоклап китә алмый газапландым.
- Онык: Әй, бигрәк начар инде. Йокың туймаса, хәзер йоклап ал.
- Әби: Әйдә, сине ашатыйм да, чыннан да бер ятып алыйм әле.
Бирем. Ответьте на вопросы по диалогу:
- Сөйләшү башында кем йокыдан торып килә?
- Онык ничек йоклады, аның йокысы нинди булды?
- Онык нинди төшләр күрде?
- Яхшы төшләрне сөйләргә ярыймы?
- Яман төшне сөйләсәң, ни була?
- Әби ничек йоклады? Нигә?
- Әби сөйләшүдән соң нишләргә җыена?
Бирем. Переведите эти фразы на татарский:
- Кто там просыпается и встает?
- Выспалась?
- Сон был очень сладким.
- Ещё бы поспала.
- Увидела такие красивые сны.
- Плохие сны велят не рассказывать.
- Я сплю чутко.
- Просыпаюсь от любого шума.
- Мучалась, не могла заснуть.
- Прилягу-ка.
Как вас диалог? Всё ли понятно? В нём много разговорных фраз, поэтому советуем ещё раз прослушать его, выделить для себя полезные выражения.
Сыйфатлы йокы
Бесспорно, качество сна – очень важная тема, ведь от этого зависит наше состояние на весь следующий день. В татарском часто можно услышать фразу "Әйбәт йокладыңмы?" (Хорошо поспал(а)).
Говорят, что качество сна зависит от многих факторов, давайте сформулируем некоторые из них на татарском:
Йокы сыйфатлы булсын өчен...
(Для того, чтобы сон был качественным...)
1. Йокы бүлмәсен йокы алдыннан җилләтергә кирәк.
(Нужно проветрить спальную комнату перед сном.)
2. Көн дәвамында хәрәкәтчән булырга кирәк.
(Нужно быть активным в течение дня.)
3. Кичен якты утны сүндерү кирәк.
(Вечером нужно выключить яркий свет.)
4. Йокы алдыннан компьютер, телефон кебек җиһазларны кулланмаска кирәк.
(Нужно не использовать такие устройства, как компьютер, телефон перед сном.)
5. Йокыдан 2-3 сәгать алдан кофеинлы эчемлекләр эчмәскә кирәк.
(Не нужно пить напитки с кофеином за 2-3 часа перед сном.)
6. Йокы алдыннан тынычланырга кирәк, тыныч нәрсәләр эшләргә кирәк.
(Перед сном нужно успокоиться, делать спокойные вещи.)
7. Режим сакларга, якынча бер үк вакытта ятарга һәм торырга кирәк.
(Нужно соблюдать режим, ложиться и вставать приблизительно в одно и тоже время.)
Это общие советы, которые часто можно услышать от врачей. Согласны ли вы с ними? Как творческое задание, предлагаем вам добавить ваши советы для качественного сна, и расписать их.
Бирем. Для тренировки этих фраз, вставьте пропущенные слова в предложения:
- Йокы бүлмәсен ..... кирәк.
- Йокы алдыннан ..... кирәк.
- Кофеинлы ..... эчмәскә кирәк.
- Компьютер, телефон кебек ..... кулланмаска кирәк.
- ..... нәрсәләр эшләргә кирәк.
- Утны ..... кирәк.
- Бер үк вакытта ..... һәм ..... кирәк.
- Көн дәвамында ..... булырга кирәк.
Диалог 2: Начар йоклыйм
Часто можно слышать разговоры людей о том, что они не высыпаются и плохо спят. Если вы сами не жалуетесь об этом, наверняка, жалуются вам. Давайте представим такой разговор на татарском:
Диалог: Начар йоклыйм
- Алия: Сәлам, Ләйсән! Ни булды, авырыйсыңмы әллә?
- Ләйсән: Авырмыйм, бүген бигрәк начар йокладым. Хәлем юк, баш авырта.
- Алия: Син начар йокыга еш зарланасың шул. Ничәдә яттың соң?
- Ләйсән: Төнге бердә яткан идем, өчләрдә генә йоклап киткәнмендер.
- Алия: Шулай инде, бердә ятсаң, әлбәттә, йокың начар була. Табиблар кичке 10-11ләрдә ятарга киңәш итәләр. Ә йокы алдыннан нишлисең?
- Ләйсән: Кино карап яттым.
- Алия: Менә тагын бер сәбәп. Йокы алдыннан кимендә 1-2 сәгать электрон җиһазсыз вакыт үткәрергә кирәк.
- Ләйсән: Алай бигрәк авыр бит.
- Алия: Нишләтәсең, яхшы йоклар өчен шул кирәк. Кино караганчы, урамга чык, ашыкмыйча йөреп ал син. Өй янында парк бар бит синең.
- Ләйсән: Көтеп тор, язып куям үземә. Бүгеннән шулай итәм!
- Алия: Аннары, йокы алдыннан якты утларны сүндерергә, бүлмәне җилләтергә кирәк. Кичкә үләнле яшел чәй эч. Менә шуннан соң йокың яхшы булыр ул!
Понятен ли вам диалог? Чтобы проверить это, давайте выполним несколько заданий:
Бирем. Диалогтан сыйфатлы йокы өчен киңәшләрне язып алыгыз. 6 киңәш булырга тиеш.
Выпишите советы для качественного сна из диалога. Должно получиться 6 советов.
Бирем. Дөресме, ялгышмы? Отметьте, верны ли эти утверждения:
- Ләйсән бүген начар йоклады.
- Ләйсән начар йокыга сирәк зарлана.
- Ләйсән төнге өчтә йокларга ятты.
- Ләйсән төнге бердә йокларга ятты.
- Табиблар кичке 10-11дә ятарга киңәш итәләр.
- Ләйсән йокы алдыннан паркта йөрде.
- Ләйсән парк янында яши.
- Йокы алдыннан бүлмәне җилләтергә кирәк.
- Ләйсән Алия киңәшләренә игътибар бирмәде.
Правильные ответы вы можете найти в конце занятия.
Татарские фразеологизмы про сон
Нам важны не только обычные фразы, но и выражения с переносным значением, ведь с ними речь звучит более ествественной. Вот некоторые татарские идиомы, связанные с темой сна:
- Йокы басты – нахлынул сон, когда сильно хочется спать.
- Йокы туймау – не выспаться, недостаточно спать.
- Йокы кермәү (килмәү) – не иметь возможности заснуть, не хочется спать.
- Йокы качыру – разогнать, развеять сон или дремоту.
- Йокы аралаш – полусонное состояние, делать что-то в полудреме.
- Йокыга китү – начинать засыпать, погружаться в сон.
- Йокы симертү – спать много, долго.
- Йокы чүлмәге / йокы чүлмәге – соня, сонная тетеря.
- Йокы китергеч — усыпляющий, скучный, навевающий сон.
- Йокыдан уятып сораганда да (сорасалар да) – в любое время, в любой момент.
Обязательно постарайтесь использовать эти идиомы в повседневном разговоре, так ваш татарский заиграет новыми красками.
Татарские колыбельные
Если у вас есть дети, то вам может быть актуальной тема колыбельных на татарском языке. Наш проект собрал 7 самых популярных вот здесь. Споём нашу любимую:
Әлли-бәлли итәр бу,
Мәдрәсәгә китәр бу,
Тырышып сабак укыгач,
Галим булып җитәр бу.
Йокла, улым, йом күзең,
Йом, йом күзең, йолдызым,
Кичтән йокың кала да,
Елап үтә көндезең.
Прослушать эту колыбельную можно здесь.
***
На этом у нас всё, надеемся, что вам понравился сегодняшний урок, и вы нашли здесь много полезного. Пишите нам на почту (eydetat@gmail.com) и в соцсетях, что понравилось, а что нет.
Не забудьте закрепить пройденный материал с помощью нашего итогового теста:
Тест: Сыйфатлы йокы
Сынау
Напоминаем, что вы также можете учить татарский с помощью наших курсов "разговорный татарский для начинающих" и "разговорный татарский для продолжающих".
Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Telegram-е, Instagram-е, Youtube и Тиктоке.
Встретимся на следующем занятии. Сау булыгыз!
***
Правильные ответы на задание "Дөресме, ялгышмы" после диалога 2:
1 - дөрес, 2 - ялгыш, 3 - ялгыш, 4 - дөрес, 5 - дөрес, 6 - ялгыш, 7 - дөрес, 8 - дөрес, 9 - ялгыш.
