Başqortstan räsmi matbuğatında bu könnärdä Rusiä Federatsiäse belän Başqortstan Respublikası arasında wäqälätlärne büleşü turında yaña Kileşü tözü kiräklegen belgertkän yazmalar kön kürep tora. Başqortstan xakimiätläre häm başqort milli oyışmaları citäkçeläre ul Kileşüneñ Başqortstan öçen bik tä ähämiätle bulaçağı xaqında äytä. İl prezidentı Vladimir Putin Tatarstan belän Rusiä arasında yaña Kileşü tözü öçen fatıyxa birgännän soñ, Başqortstanda bik qatı ığı-zığı qupqan ide. Anıñ säbäbe dä buldı. Rusiä Däwlät Duması deputatı Oleg Morozov mondıy kileşülärne Rusiä Çeçnya häm Tatarstan belän genä töyiäçäk, başqa respublikalar moña ömet itmäsen, digän fikeren yañğıratqan ide matbuğat aşa. Oleg Morozovnıñ süzläre Başqortstandağı başqort cämäğätçelegeneñ näfräten quzğattı. Tiz genä arada qayber cämäğätçelek oyışmaların cälep itep, Ufada “Federativ Rusiä öçen” digän xäräkätne tözep quydılar. Bu xäräkät näq menä Rusiä belän Başqortstan arasında yaña Kileşü tözü kiräklegen dawlayaçaq, dip iğlan itelde.
Respublika räsmi xakimiätläre bu xäräkätne oyıştıruğa qısılışları bulmawın belderergä aşıqsa da, küp kenä säyäsätçelär anıñ fäqät respublika türäläre quşuı buyınça tözelüe ixtimallığın äytä.
Niçek kenä bulsa da, Başqortstan citäkçelege üze dä Rusiä belän Başqortstan arasında yaña Kileşü tözelergä tieş digän fikeren yañğırattı. Prezident Mortaza Räximov telennän dä töşte bu süzlär. Başqortstan Däwlät Cıyılışı räise Konstantin Tolkaçev isä bu Kileşüneñ ölgese küptän inde äzer buluın da äytte. Bu çınlap ta şulaymı? Älege häm başqa sorawlarğa cawap alu öçen bez Başqortstan Däwlät Cıyılışı deputatı, daimi komitet räise Zöfär Yenikeevqa möräcäğät ittek.
“Rusiä federativ däwlät bulırğa, demokratik il bulırğa teli ikän, Başqortstan belän Kileşü tözergä tieş, - di ul. - Bu tabiği küreneş. Kileşüneñ ürnägen tözü ozaqqa suzılmas. Moña barı tik ike yaqnıñ säyäsi teläge genä kiräk”.
Başqortstan Däwlät Cıyılışı-Qorıltay deputatı Zöfär Yenikeev belän äñgämädän añlaşılğança, älegä Başqortstan belän Rusiä arasında yaña Kileşüneñ ürnäge äzer tügel ikän. Ämma bu eşneñ ozaqqa suzılmayaçağın äytä Zöfär äfände. Tik monıñ öçen Mäskäwneñ fatıyxası ğına bulsın, di ul. Läkin bu mäs'älädä Mäskäw älegä üz fikeren äytergä aşıqmıy. Beraz yalındırasıları kilä küräseñ.
Elegräk tä äytelüençä, Başqortstannıñ ber törkem cämäğätçelek oyışmaları yañaraq Ufada “Federativ Rusiä öçen” digän xäräkätkä nigez saldı. Alar qabul itkän Belderüdä Rusiä Başqortstan belän dä Kileşü tözergä tieş, digän taläp quyıla. Älege xäräkätkä kerüçelär isemlegendä küpçelege başqort milli oyışmaları. Läkin arada “Azatlıq” tatar yäşläre berlege dä yazılğan ide. Ämma bu xaqta “Azatlıq” berlege idäräse äğzaları üzläre berni dä belmi bulıp çıqtı. Soñğı berniçä yılda Başqortstan tatar yäşläre oyışması räise wazıyfaların başqarğan Zäliä Axunova bu xälgä ğäcäplänüen yäşermäde. “Älbättä, min ber ay çaması elek räis wazıyfasınnan alındım, läkin min äle haman da idärä äğzası iç, häm min bu eştä qatnaşırğa tieş idem. – di ul. – Läkin bezne üzebezdän başqa ğına kiäwgä birgännär bulıp çığa”.
Başqortstandağı “Azatlıq” tatar yäşläre berlege liderlarınıñ berse Zäliä Axunova buldı. “Başqortstanda nindider möräcäğätlär qabul itkändä häm nindider oyışmalar tözegändä, cämäğätçelek oyışmaların cälep itü ğadäte elektän ük kilä, - di Zäliä xanım. – “Azatlıq” tatar yäşläre berlegen dä säyäsi uyınnarğa tartu şunıñ ber çağılışı ğına”.
Çın döresen genä äytkändä, respublikadağı baytaq qına başqa millätlärneñ cämäğätçelek oyışmaları häm Berläşkän oppozitsiägä kerüçe qayber partiälär Başqortstan belän Rusiä arasında yaña Kileşü tözüne yaqlamıy. Alay ğına da tügel, ğomumän, Başqortstannı respublika statusınnan da mäxrüm itep, anı ölkä itep üzgärtüne yaqlıy başladı alar. Bu täqdimnären alar Başqortstanğa ayırım östenleklär birü barı tik respublikanıñ “töp milläte” atamasın alıp ölgergän başqortlar öçen genä faydağa buldı, ä başqa xalıqlarğa anıñ suqır ber tien dä faydası bulmadı, dip añlata.
