Gaz üze küzgä kürenmäsä dä, anıñ däwlät iqtisatına bulğan yoğıntısı, bik nıq sizelä. Qara altın sanalğan neft' belän berrättän, gaznıñ da qaznanı bayıtuda öleşe zur. Tatarstan neft' respublikası sanala, läkin biredä gaznı da onıtmıylar. Bezdä gaznı eşkärtüçe Rusiädä iñ zur şirkätlärdän sanalğan “Orgsintez” bar. Soñğı berniçä ayda Rusiä monopolistı “Gazprom” belän Tatarstan şirkäte arasında qayber qıtırşılıqlar buldı. Monıñ säbäbe menä närsädä. Elek “Orenburggasprom”ğa kergän “Sibur Xoldin” şirkäte Qazan “Orgsintez”ı belän kileşü nigezendä bergälektä eşlägän. Anıñ buyınça “Orenburggasprom” eşkärtergä dip çimal - ğaz birä, Tatarstan şirkätenä buşlay anı eşkärtep tovarğa äyländerä. Äzer tovarnı ike şirkät üzara bertigez bülä häm sata. Soñğı waqıtta Qazan şirkäte bu şartlar belän kileşmiçä, yılğa 126 meñ ton etannı eşkärtergä tieşle urında barı tik 12 meñ tonnı ğına eşkärtergä teli. “Orenburggasprom” monıñ belän kileşmi häm ike şirkät arasında xezmättäşlek özelä.
Bu xäl yuğarı dairädä kiñ rezonans uyattı. Qayberäwlär monı xätta Tatarstanda gaz blokadası dip tä bäyäläde. Läkin iqtisat belgeçe Änwär Malikov bu xälne başqaça bäyäli.
Anı blokada dilär, läkin bu blokada tügel. Anda Qazan “Orgsintez” belän Orenburg “Gazprom”, häm anıñ qanatı astında eşläwçe Sibur Xoldin” şirkäte kerem aqçasın büleşä almağan.Şirkätlär üz ara xäl itä almağaç, älege qarşılıqlı mä’säläne xäl itü eşe, yuğarı dairägä qaldı. Şunlıqtan uzğan atnada Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymiev belän Gazprom citäkçese Aleksey Miller söyläşüendä bu tema aldınğılardan ide. Axır çiktä mäs'älä uñay xäl itelde. Xezmättäşlekne nığıtu buyınça ike yaqtan da eşçe törkeme tözelde. Älege oçraşuda qaralğan başqa mäs'älälär turında iqtisat belgeçe Änwär Malikov söyli.
Älege oçraşuda küp kenä sorawlar qaraldı, şularnıñ berse Tatarstannıñ tulısınça gaz belän tä'min itelüe. Älegä respublikanıñ 98 protsent rayon şähärlärenä ğaz kertelgän, aldağı ike yılda bu kürsätkeçne 100 protsentqa citkerep, Tatarstannıñ barlıq rayonnarın da gazlı itergä digän maqsat quyıla. Bu ğämäl öçen Gazprom 670 million sum bülep biräçäk. Şunnan soñ Tatarstan tulayım gazlaştırılğan Rusiäneñ berençe töbäge bulaçaq.Änwär Malikov, Tatarstan prezidentı Mintitmer Şäymiev belän Gazprom citäkçese Miller äfändeneñ oçraşuında bälki, şulay uq, “Orgsinteznı” satıp alu turında da süz barğandır,di.
Elegräk Gazprom Orgsintez belän urtaq şirkät tözärgä teläde. Xäzer ul Qazan şirkäteneñ xucası, yäisä töp aksiälärneñ xucası bulırğa teli. Oçraşuda bu turıda da söyläşülär barğandır dip uylıym. Läkin barıber dä Gazpromnıñ Orgsinteznı tulısınça satıp aluı şikle. Läkin bu turıda süz bara. Orgsintez direktorlar şurasında Gazprom wäkilläre dä bar. Bügen Gazprom gaz citeşterü buyınça monopolist, Orgsintez ğaz eşkärtü buyınça monopolist, alarğa ber bersez eşlärgä qıyın.Alayda 3 ay ayırım eşlägän waqıtta qaysı şirkät kübräk zıyan kürgän. “Orenburggasprom”mı, “Qazan orgsintez”mı. Bu turıda Änwär Мalikov bolay dide.
Älbättä “Orenburggaspro”m kübräk zıyan kürde,çönki aña etanolnı quyarğa urını bulmadı, hawağa, buşqa oçırırğa turı kilde. Ä “Orgsintez”, bu aylar däwerendä üzeneñ möstäqillegen kürsätä aldı. Anıñ eşçänlege 70 protsentqa “Gasprom” çimalınnan torsa da, bu aylarda, “Orgsintez”, “Nicnekamskneftexim”, “Tatneft”neñ Minibaev zavodınıñ çimalı belän dä üz eşen yaxşı däwam itte.Yuğarı dairädä xäl itelgän, ike şirkät arasındağı yaña kileşü şartları älegä axırğaça bilgele tügel. Ämma, “Orgsintez” xucası bulğan “TAİF” kompaniälär törkeme citäkçese Al'bert Şigabutdinov äytüençä, yaña kileşü moñarçı bulğan kileşüdän ällä ni ayırılmıäçäk.
Ğädel Galämetdinov
