Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞ xärbiläre Ğiraqnıñ ximik häm biologik höcümenä äzerlänä


Ğiraq tiräsendä amerikan ğäskärläre Bağdadqa qarşı suğışqa äzerlängändä alarnı iñ borçığan mäs’älä – Ğiraqnıñ ximik yäki biologik qorallar qullanu mömkinlege. Ğiraq ximik häm biologik qorallarğa iä dip isäplänelä. Häm höcümgä baruçı ğäskärlärne bu tör qorallardan saqlaw öçen törle çaralar kürelä.

Ğiraq suğışına äzerlänüçe ğadi amerikan soldatı da, yuğarı xärbi citäkçe dä bu suğışta ximik yäki biologik qoral qullanılu mömkinlege turında uylana. AQŞ armiäseneñ öçençe cir öste diviziäse başlığı General Mayor Buford Blount III bu turıda Azatlıq radiosına bolay dip belderde:

AUDİO: Mine iñ borçığanı ximik yäki biologik qorallar qullanılu mömkinlege. Läkin min bu turıda borçılıp tik kenä tormıym. Bez moña bik yaxşı äzerlänäbez. Bezneñ yaxşı cihazlarıbız bar. Soldatlar alarnı faydalanırğa öyrätelde. Ämma ul tör qorallarnıñ qullanılu mömkinlege bilgele bulmaw alarnı beraz borçuğa sala.

Blaunt Säddam Xösäin ximik yäki biologik qoral qullanğan oçraqta bez tuqtalıp qalmıyaçaqbız, Bağdadtağı xakimiät almaşı öçen şartlar buldıru yöklämäsen ütäwne däwam itäçäkbez di. Anıñ äytüençä, ximik-biologik höcüm öçen Quşma Ştatlarnıñ üç aluı turında qarar barı tik AQŞ qorallı köçläreneñ iñ yuğarı citäkçelge däräcäsendä, prezident George Bush tarafınnan ğına çığarıla ala.

Ğiraq, 150 çaqrımnan yırağraq oça torğan äs-Samud raketaların qullanmasa da, Ğiraqqa kergän ğäskärlärgä artilleriä yardämendä ximik yäki biologik matdälär ata ala. Ämma AQŞ xärbiläre äytüençä, artilleriä ximik häm biologik matdälärne zurraq raketalar kebek yıraqqa tarata almıy.

AQŞ armiäseneñ Küwäyttä urnaşqan Öçençe Brigadası başlığı polkovnik Daniel Allyn jurnalistlarğa Ğiraq ximik yäki biologik qoral qullanaçaq dip kötüe turında belderde. Şuña kürä Ğiraqta suğışaçaq barlıq Amerikan xärbiläre dä ximik häm biologik matdälärdän saqlanu öçen kümer qatlamı belän eşlängän maxsus kiemnär kiäçäk, alarnıñ tännäreneñ barlıq öleşläre dä şul maxsus kiem belän qaplanğan bulaçaq. Härbersenä gaz bitlekläre yäğni protivogazlar birelä. Maxsus maşinalar ağulı gaz taratıluın açıqlağannan soñ, şunduq härkemgä gaz bitlege kiärgä färman bireläçäk. Küwäyt çigendäge Amerikan ğäskärläre inde xäzer gaz bitlege kiep suğışü künegüläre ütä.

Höcümgä baruçı härber törkemdä Fox dip atalğan maxsus xärbi maşina bulaçaq. Bu maşina üz yulında daimi räweştä hawanı häm tufraqnı tikşerep baraçaq. Bu maşina ximik yäki biologik qoral qullanıluın açıqlağan oçraqta barlıq xärbilärgä kisätü yañğırataçaq.

Şunnan soñ maşinalar häm xärbilär tikşerü aşa ütärgä, häm zararlanğan buluları açıqlanğan oçraqta, çistartu, zararsızlandıru urınına xäbär itärgä tieş. Küwäytneñ tönyağında qoyı qazıp tikşerenülär bu suğışta, bigräk tä çülle urınnarda su probleması bulaçağın kürsätte. Ä bu isä ximik qorallar qullanılğan oçraqta zararsızlandıru eşlären totqarlıyaçaq. Näticädä Bağdadnı yawlaw da kiçegergä mömkin.

Ximik qoral qullanu soldatlarnı pulyalardan häm qıypılçıqlardan saqlıy torğan bronejiletların salırğa da mäcbür itäçäk. Çönki bronejiletlar ximik qoraldan saqlawçı kümerle maxsus kiemneñ östennän kielä. Ä küzänäkle matdädän eşlängän bronejilet ağulı ximik matdälärne üzenä bik ciñel señderä.

Qorallar häm xärbi maşinalarnı da çistartu aşa ütkärü mömkin. Ämma maşinalarnı 5 öleştän torğan laborotor çistartu eşe kimendä 2-3 säğätkä suzılaçaq. 203-nçe Yardämçe Batalyonnıñ berençe Leytenantı, ximiä belgeçe Crystal Lloyd äytüençä, çistartu eşläre suğa bäyle bulaçaq:

AUDİO: 10 maşinanı çistartu 2-3 säğätläp waqıt alaçaq. Üzebez belän alğan su barı tik şul maşinalarğa ğına citäçäk. Ämma tışqı su çığanaqları yardämendä bez üz eşebezne däwam itep kübräk maşinalarnı eşkärtä alabız. Bez eçke çığanaq bularaq üzebez belän 23 tonna su yörtä alabız. Ämma bezneñ tağın 41 tonnalıq tışqı su çığanaqları da bula ala. Şuña kürä, citärlek su bulsa, bez şaqtıy näticäle eşli alır idek.

Ämma bu tışqı su çığanaqların kiräk qädär tulılandırıp toru öçen yaqın tirädä su buluı zarur. Ä çistartu stansiäse çüldä eşlärgä mäcbür bulsa, anda su tabu mömkin tügel, häm su mäs’äläse zur problema bula ala.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG