25 üktäberdä Mäskäwneñ milli mädäni möxtäriäte üzeneñ biş yıllıq eşläw däwerenä yomğaq yasap, saylaw xisap cıyılışın ütkärde. Elekke milli mädäni üzäk mäskäw tatarlarına qaytarılğannan soü, bu oyışmağa ömetlär zur häm saylaw otçet cıyılışın da kötep aldı mäskäwlelär. Yaña citäkçe kem bulır milli mädäni möxtäriätneñ şurasına kemnär kerer digän sorawlar belän qotkän idelär bu zur cıyılışını. Çönki xäzer inde qolaç cäyep eşlärlek cirlek tä bar, milli mädäni üzäk räsmi yaqtan äle xosusıylaştırılmasa da, yort xäzergä tatar oyışmalarınıqı. İnde üzlären tatar möxitendä eşe belän kürsätep ölgergän millättäşlärebez dä az tügel. Şunıñ östenä yäşclärneñ studentlar cıyılışı digän oyışması eşläp kilä häm yaz aylarında tağı ber oyışma, mäskäw yäşläreneñ qoordinaöiäse şurası da oyışıp kitte. Alar mäskäwdä yaña mäktäplär açunı da, tatar telle radio mäsäläsen dä kütärep çıqqannar ide Şulay bulğaç, alar eşlämi kem eşlärgä tieş yañartılğan milli mädäni möxtäriättä? Soñğı biş yıl eçendä milli mädäni mötäriätne generäl polqovnik Räsim Aqçurin citäklägän bulsa, xisap saylaw cıyılışı aldınnan, Aqçurin kitä ikän. Başqa keşene saylıylar ikän digän süzlär dä bulğan ide. Läkin cıyılış könne barısınıñ da iskeçä qalğanlığı bilgele buldı. Bügenge köngä mäskäwdä Räsim Aqçurinnı alıştırırlıq keşe yuq ikänlege dä açıqlandı. İskeçä qalsa da barısı da şoma ğına ütmäde. Zamanında milli oyışmalarda aqtivlıq kürsätkän iñ berençe Mäskäw tatar oyışması bulğan Tuğan telne oyıştırğan häm anıñ citäkçeläre bulğan Nur Ğäripov belän Rifqat Ğälimovlar xisap saylaw cıyılışına ğomümän kertelmädelär. Alar ustawnı bozıp ber oqruğda ike milli mädäni oyışma bülekçäse oyıştıruda gäyeplängännär.. Şulay uq Watan partiäse citäkçese Möxämmät Minaçev ta konferensiäneñ mandatına layıq tügel dip tabılğan. Cıyılış başlanır aldınnan ul zalğa ütep üzeneñ rizasızlığın belderergä tırışıp qarasa da, äkiättäge sandıqtan çıqqanday äzmäwerdäy öç yeget anı qultıqlap alıp kitep tınıçlandırdılar bulsa kiräk, qabat Minaçevnıñ tawışı da işetelmäde, üze dä kürenmäde. Şunnan soñ min anıñ belän telefonnan söyläştem häm ul bu cıyılışqa qarata üzeneñ üpkäsen belderde. Biredä bernindi demoqratiä dä bulmadı, äytäse kilgän süzne äytergä mömkinlek birmädelär dide. Tatar iñtimağıy tormışında küp qırlı eş alıp barğannar cıyılışqa kertelmäde, alarnı işek töbendä toruçı qarawılçılar eçkä ütkärmädelär dip üzeneñ zarın belderde.
Cıyılışta qunaq bularaq Tatarstannıñ wäkälätle wäkile Nazif Mirixänov, tanılğan curnalist Färit Säyfelmöleqov qatnaştı. Alar bu cıyılışnı sälämläp çığış ta yasadılar. Çığış yasawçılar küp buldı. Ul çığışlarda yäşclärne häm xatın qızlarnı da milli eşlärdä cälep itärgä kiräk digän süzlär bulsa da, möxtäriätneñ şurasına ber genä xatın qız da, yäşlär oyışmasınnan ber genä wäkil dä kertelmäde. Döres yäşlärgä eşlägännären iskä alıp, maqtaw gramotaları tapşırdılar. Möxtäriät şurası 800 meñ tatar yäşägän mäskäwneñ iñ kürenekle häm eştä yanıp torğan wäkillären kertüne küz aldında totarğa tieşter dä bit. . Şunısın äytergä kiräk, ille yäşlek berniçä keşe bulsa da, annan yäşräk beräw dä yuq, şurağa kergän 19 keşe arasında cidese 70-80 yaş tiräsendägelär. Ä inde ğomümän yaña ägzälärgä kilsäk alarnıñ yalğa çıqqan xärbilär mayor, polqovniklar bulğanı da iglan itelde. Alar öçen tawış birgändä üzlären tanıtunı sorasalar da, saylanğannarnıñ küpçelege ällä inde bu oçraşuğa kilmägännär, ällä kitep ölgergännär familiäläre çıqqaç basıp üzlären dä tanışa almadılar. Läkin şurağa kergännärneñ isemlege ber tawıştan dip äyterlek xuplandı barı tik ike keşe genä alarğa qarşı çıqtı. Mötäriätneñ eşe känäğätlänerlek dip bileglände bu xaqta Tatarstannıñ wäkälätle wäkile Nazif Mirixänov qısqaça bolay dide:
“Biş yıl eçendä milli mädäni möxtäriät üzen tanıttı. Bez Räsim Söläymän ulın ikençe tapqır da möxtäriätneñ räise bulıp saylanuı belän qotlıybız. Aqçurinnar familiäse xalıqnıñ simwolı bulırlıq isem. Ägär dä Aqçurin bu milli mädäni üzäkne tatarlarnıqı itep xosusıylaştıra da alsa, bu yortqa Aqçurin iseme birergä bula."
Yañadan saylanğan Räsim Aqçurin wäkälätle wäkilgä räxmätlären belderep, alğa taba da armıy talmıy eşlärgä wägdä birde. Häm bergä bulıyq , dide. Anıñ bergä bulıyq digän süzlären xuplağanday bäyräm tabınında wäkälätle wäkil başlap cibärgän “Ayırılmağız” digän cır da yañğıradı.
Bu cıyılışta qatnaşqan, inde ille yıldan artıq tatar oyışması öçen generäl Çanışevlar belän bergä can atıp yörgän, pensiädäge incenir geoloğ Ömär Borxanov bolay dide” Min inde bu tatar ictimağıy dönyasında 50 yılğa yaqın qatnaşıp yörim. Başlanğıç waqıtlarnı bezneñ citäkçe generäl Çanışev ide. Bez sıyınırğa urın taba almıy idek. Bezgä, ägär dä sez mädäni yaqtan üzegezgä känäğätlänü tapmasağız, Qazanğa qaytığız dip belderdelär. Ul mädäniät ministrı Fursewa zamannarı ide. Ä xäzer bäxet inde. Ä inde bügenge xälgä kilgändä oyışmada pensionerlar bulğan kebek yäşlär dä bar. Miña bu cıyılışı bik oşadı” .
Şulay itep, milli mädäni möxtäriätneñ şurası tağı biş yılğa saylandı.
Şulay itep mäskäw milli mädäni möxtäriäteneñ kötep alğan saylaw xisap cıyılışı ütep tä kitte. Häm tağı biş yılğa citäkçelär saylandı.
Näzifä Kärimova, Mäskäw
Näzifä Kärimova, Mäskäw
