Accessibility links

Кайнар хәбәр

2003 yılğa küzätü: Sverdlov ölkäse tatarları


2003nçe yıl Sverdlov ölkäse xalqı öçen bik küp ictimaği-säyäsi waqiğalarğa bay buldı. Ölkä xalqı ber yıl eçendä 4 tapqır saylawlarda qatnaştı. Rusiäneñ başqa töbäklärendä säyäsi tormış bu yılnı başlıça Däwlät Dumasına saylawlar belän bilgelänsä, Sverdlov ölkäse xalqına ike tur belän gubernatornı, däwlät duması deputatları belän bergä Yekaterinburgnıñ şähär başlığın da saylarğa turı kilde. Şähär xakimiäte başlığı saylawları da ike tur belän ütep, ölkä tarixında iñ pıçraq, iñ ğauğalı saylawlar isemen aldı.

Şulay itep, Sverdlov ölkäse xalqı 2003nçe yılda şawlı ictimaği-säyäsi waqiğalar şawqımında yäşäde. Häm bu waqiğalar, bilgele inde, küpmillätle ölkäneñ milli tormışına da yoğıntı yasamıy qalmadı.

Sverdlov ölkäse gubernatorı Ukazı belän aprel' ayınıñ ikençe şimbäse Ural xalıqları köne dip iğlan itelgän ide. Bu könne zurlap bäyräm itü belän räsmi räweştä milli mädäniätlär festivale açılıp kitte. Älege festival' qısalarında ölkädä yäşäwçe törle millät xalıqları öçen törle milli çaralar uzdırıldı. Şulay uq tatar häm başqort xalqınıñ milli-mädäni tormışında da küp kenä çaralar oyıştırıldı. Alar arasınnan Mixaylovski şähärendä uzdırılğan öçençe ölkä tatar cırı festivalen, yazğa çıqqaç “Kügärçen” balalar ürnäk ansambleneñ ölkädäge tatar balalar kollektivların “Qarğa botqası” bäyrämenä qunaqqa çaqıruın, “Qoyaş nurları” isemle balalar cır konkursın, “Söyembikä” jurnalı kollektivınıñ Sverdlov ölkäse awıllarında, şähärlärendä bulıp kitüen, häm, bilgele inde, tatar yäşägän här cirdä şawlap-görläp Sabantuy bäyrämnären uzdırunı, häm başqa bik küp çaralarnı atarğa bula.

2003nçe yılda bulıp uzğan ictimaği-säyäsi ähämiätkä iä bulğan waqiğalarnıñ berse itep Sverdlov ölkäse gubernatorı Eduard Rossel'neñ eşlekle vizit belän Tatarstan cirendä bulıp qaytuın sanarğa bula. Bu xäl Tatarstan belän Sverdlov ölkäse arasında eşlekle elemtälärne tağın da nığıtu häm üsterü öçen uñay şartlar tudırdı.

Bu yılnı tağın ber ictimaği-säyäsi ähämiätkä iä bulğan olı waqiğa bulıp uzdı – Sverdlov ölkäsendä Başqortstan Respublikasınıñ tulı wäqälätle wäkillege açıldı. Wäkillekne açarğa kilgän Mortaza Räximov, Sverdlov ölkäse gubernatorı Eduard Rossel' belän iqtisadi, säyäsi häm ictimaği tormışta üzara xezmättäşlekne üsterü, elemtälärne nığıtu turında kileşügä qul quydılar.

Sverdlov ölkäse tatarlarınıñ milli-mädäni tormışı yıl başında “Milli Media-Xolding” citäkçeläre tırışlığı belän “Urta Ural tawışları” siklınnan “Bez – tatarlar” isemle berençe muzıykal' audiocıyıntıq çığaru belän başlanıp kitte. Cıyıntıqta Uralda yäşäp, törle tarmaqlarda xezmät itüçe üzeşçän sänğät cırçıları tarafınnan başqarılğan xalqıbıznıñ populyar cırları yazılğan. Sverdlov ölkäseneñ törle şähär häm awıllarında älege cıyıntıqnı täqdir itü kiçäläre bulıp uzdı. Audiocıyıntıq ölkä xalqı arasında zur uñış qazandı. Yıl axırında, “Milli Media-Xolding” citäkçeläre häm Bötendönya tatar kongressı başqarma komitetınıñ bergäläp tırışuı arqasında Urta Ural cırçıları cıyıntıqnı täqdir itü konsertın Qazan şähärendä dä uzdıru bäxetenä ireştelär. Älege waqiğa Tatarstan Respublikası massaküläm mäğlumat çaralarında kiñ yañğıraş taptı.

“Urta Ural tawışları” cıyıntığın çığarıp küp waqıt ta ütmäde, Sverdlov ölkäsendä yäşäp icat itüçe talantlarnıñ tağın ber cıyıntığı dönya kürde – ul “Kügärçen” ürnäk balalar ansamble başqaruında yañğırağan cırlar cıyıntığı. Anıñ matdi çığımnarın “Milli Media-Xolding”qa nigez saluçılarnıñ berse – Al'bert Abzalov tulısınça üz östenä aldı.

2003nçe yılda “Milli Media-Xolding” tarafınnan başqarılğan iğtibarğa layıq tağın ber eşkä tuqtalıp ütäse kilä. Media-Xoldingqa nigez saluçı tatar eşmäkärläre, üzebezneñ tatar elitasın tärbiäläp üsterü niäte belän, mäktäp yäşendäge sälätle tatar balaların barlap, alarğa aylıq stipendiä bilgelädelär. Bu stipendiälärne öläşü här ay sayın balalar öçen çın bäyrämgä äwerelä bara. Oçraşu kiçälärenä ğädättä tormışta bik zur uñışlarğa ireşkän millättäşlärebez, üz qazanışları belän balalarğa kiläçäktä ürnäk bulıp torırlıq keşelär çaqırıla. Alar balalar aldında çığış yasağan çaqta üzläreneñ tormışları turında söylilär, alarnı tuğan telne öyränergä, tatar buluları belän ğorurlanırğa öndilär. Şunısı quanıçlı, älege oçraşular balalar üzläre äzerlägän ssenariy buyınça oyıştırıla, kiçälärne ğädättä alar üzläre alıp baralar.

Bu igelekle eşlärdän tış, tatarlar oyıştırğan häm citäklägän “Milli Media-Xolding” cämğiätneñ başqa eşlärennän dä çittä qalmıy, yäş buında tuğan ilne yaratu, patriotizm xisläre tärbiäläw buyınça da küp eş alıp bara. Xolding tarafınnan 2003nçe yılda tuğan Ural üstergän batırlar – Yuri İslamov häm Yuri İgitov turında ike videofil'm icat itelde. Yekaterinburgnıñ kinolar yortında kiñ cämäğätçelek qatnaşında uzdırılğan täqdir itü kiçäsennän soñ, älege proyekt ölkä xökümäte tarafınnan kiñ yaqlaw taptı. Videofil'mnar ölkä televideniese kanalı arqılı tamaşaçığa citkerelde.

Monnan tış, “Milli Media-Xolding” ölkädä ütkärelgän ber genä çaradan da çittä qalmıy, anıñ citäkçeläre küp oçraqta ayıruça ähämiätkä iä bulğan waqiğalarnıñ töp iğänäçese bulıp toralar. Şundıy çaralarnıñ berniçäsenä tuqtalıp ütsäk, bu yılnı millätebez ğorurlığı, ataqlı gimnastikalar bertuğan Näcmetdinovalar iseme birelgän näfis gimnastika buyınça sport mäktäbe üzeneñ 25 yıllıq yubileyen bilgeläp ütte. Şulay uq Sverdlov ölkäse tarixında berençe tapqır oyıştırılğan tatar uqıtuçıları bäygese dä tulısınça “Milli Media-Xolding” xisabına uzdırıldı. Xäteregezgä töşerep ütik, Äceğol awılı mäktäbendä uzdırılğan bu matur çarada Bitken awıl başlanğıç mäktäbe uqıtuçısı Svetlana Axunova ciñep çıqqan ide.

Sverdlov ölkäse rayonnarınnan häm awıllarınnan da bu yıl tatarlar tormışı turında äledän-äle quanıçlı xäbärlär kilep tordı. Araqay awılında “Sardariä” isemle tatar xalıq cır häm bayu ansamble üzeneñ 45 yıllıq yubileyen bilgeläp ütte. Krasnoural'ski şähärendä açılğan yaña qoyığa “Saf çişmä” iseme quştılar, häm annan eçelgän iñ berençe tamçılar bismillalı buldı. Raxman awıl mäktäbe bu yıl kiñ qolaç belän üzeneñ 85 yıllıq yubileyen bilgeläp uzdı. Sısqı awılında, Voronsovka poselogında, Bogdanoviç şähärendä yaña mäçetlär açıldı. Artemovskiy şähäre möselmannarı şähär xakimiätennän iñ matur urınnarnıñ bersendä bu yaqlarda iñ berençe mäçet tözü öçen cir bülderep birergä ireştelär. Sverdlov ölkäse möselmannarınıñ Qazıylat idäräse yäş buınnı häm xalıqnı din-äxlaq ruxında tärbiäläw buyınça bik küp eşlär alıp bardı. Pervoural'ski mäçetendä uqu yılı betü uñayı belän balalar öçen “Yaxşılarnıñ da iñ yaxşıları” dip atalğan bäyge oyıştırıldı. Sısqı häm Ürmäkäy awıllarında bik küñelle itep möselman cıyınnarı uzdırıldı. Qazıylat idäräse köçe belän ölkädä “Xaqiqät” isemle yaña möselman gazetası çığarıla başladı.

Sverdlov ölkäsendä çığarıla torğan milli massaküläm mäğlümat çaraları da 2003nçe yılda bik zur üzgäreşlär kiçerdelär. Qızğanıç, ul üzgäreşlärneñ küpçelege uñay yaqqa tügel. Äytik, Rusiä teleradiokompaniäse cirle kompaniälärgä waqıtnı bik az qaldıru säbäple, inde 10 yıllap eşläp kilgän atnalıq “Miras” radiotapşıruları ayğa ber märtäbä, 5 minut külämdä genä qaldırıldı. Ä tatar telendäge “Minem ilem”, başqort telendäge “Bezneñ dairä” televizion tapşıruları zäñgär ekrannardan bötenläy ezsez yuğaldı.

Başqort tapşıruları Başqortstan teleradiokompaniäse tarafınnan çığarıla ide. Başqortstannıñ Sverdlov ölkäsendäge tulı wäqälätle wäkile Näfisä Tyumenseva äytüençä, başqort telendäge televizion tapşırularnı torğızu öçen eş alıp barıla.

Ä menä tatar tapşırularınıñ yuqqa çığuın Sverdlov ölkäseneñ milli-mädäni moxtariäte wäkilläre daimi finans çığanağı bulmaw belän añlatalar. Tatar telendäge massaküläm mäğlümat çaralarınnan barı tik “Milli Media-Xolding” tarafınnan çığarıla torğan aylıq gazeta – “Saf çişmä” genä qaldı. Tatar telendäge televizion tapşırularnıñ yuqqa çığuı häm radiotapşırularnıñ lyuk däräcäsendä azayuı Sverdlov ölkäsendä yäşäwçe tatarlarnı bik borçıy. Eşlekle tatar dairäläre alarnı torğızu turında törle däräcälärdä süzlär dä alıp bara başladılar. Ämma problema bu köngä qädär çişelmi qala birä.

Çittä yäşäwçe tatar keşesenä tatarça tapşırular citkerü öçen başqa törle, zamançaraq yullar da bar-barın. Ul – “Tatarstan – yaña ğasır” sputnik telekanalı. Ural töbägendä Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkillege tarafınnan bu telekanalnı qarawnı ölkädä yäşäwçe här tatarğa citkerü buyınça küp eş alıp barıla. Näticädä Yekaterinburg şähäreneñ berniçä rayonında häm Pervoural'ski şähäreneñ küpçelek öleşendä kabel' televideniese yärdämendä bu eşne tormışqa aşıru nasıyp buldı. Küptän tügel bu tapşırularnı tatar awıllarına citkerü buyınça da berençe adım yasaldı – Tatarstannıñ daimi wäkile Ravil' Bikbov, “Sardariä” ansambleneñ yubiley uñayınnan awılğa sputnik teleantennası büläk itte. Bügen telägän keşelär awılnıñ mäktäp binasına kilep, Tatarstan tapşıruların qarıy alalar. Ölkäneñ barlıq poçmaqlarında yäşäwçe tatarlarğa da bu tapşırularnı daimi räweştä qaraw mömkinçelegen oyıştıru bügenge köndä zur maqsatlarnıñ berse bulıp qala.

2003nçe yıl näticäläre buyınça Sverdlov ölkäse tatarlarınıñ milli tormışına küzätü yasağanda, milli oyışmalarnıñ, bigräk tä avtonomiälär eşçänlege aktivlığınıñ küzgä kürenep kimüe çağıla. Ğomumän, Sverdlov ölkäse tatarlarınıñ barlıq milli eşlären älegä ictimaği oyışma bulıp sanalmağan “Milli Media-Xolding” alıp bara kebek. Bu xäl tatarlarnıñ tarqawlığında tügel mikän?

Tatarlarnı berläşterü bügenge köndä ciñel mäs'älä tügel. Yıl başınnan birle Sverdlov ölkäseneñ törle poçmaqlarınnan tatar milli oyışmaları wäkilläre cıyılıp, Sverdlov ölkä tatarları kongressı tözü buyınça eş alıp bardılar. Ämma tuqtawsız bulıp torğan saylawlar arqasında älegä bu eş tuqtalıp tordı. Yaña yılnıñ berençe könnärennän ük barlıq tatar milli oyışmaların berläşterüçe Sverdlov ölkäse tatarları kongressın tözü buyınça eşlärne qabat yañartu küzdä totıla. Yaña yıl iske yılğa qarağanda uñışlıraq bulsın ide.

Yaña yılda yaña bäxetlär, yaña uñışlar teläp, Yekaterinburgtan Fäwiä Safiullina.

XS
SM
MD
LG