Accessibility links

Кайнар хәбәр

Başqortstanda tatar kitapların çığaru artırmı?


Başqortstan Yazuçılar berlegeneñ tatar yazuçıları berläşmäse üzeneñ çirattağı utırışın ütkärde. Kön tärtibenä berniçä mäsälä kertelgän ide. Ämma töp söyläşü, nigezdä, şularnıñ berse tiräsendä bardı. Başqortstanda yäşäp ícat itüçe tatar prozaikları häm şağirläre küp kenä. Alarnıñ kiñqatlam uquçılar iğtibarına täqdim itärlek uqımlı äsärläre dä bixisäp. Ämma alar üz ícat cimeşlären kitap itep bastıra almí. Başqortstan kitap näşriätına tapşırılğan qülyäzmalarnıñ qayberläre bişär – unar yıl yata. Menä şuşı xäl Başqortstan Yazuçılar berlegeneñ tatar yazuçıları berläşmäse äğzaların küptän borçí ide inde. Çirattağı söyläşüne şuşı temğa bağışlarğa buldılar.

Başqortstandağı tatar ädäbiätınıñ bügenge xäle xaqında, kitaplar näşer itü problemnarı turında fiker alışuğa ädiplär Başqortstan Tatar milli oyışmaları berlege räise, Tatarstannıñ Başqortstandağı Säwdä – iqtisadí wäkilçelege citäkçese Ramil Bignovnı da çaqırdılar. Başqortstan Tatar telle yazuçılar berläşmäse räise Räşit Sabit tikşerelüçe tem buyınça qayber mäğlümatlarnı birde. Tatarça ícat itüçe tanılğan şağirlär häm prozaiklarnıñ näşriätqa tapşırılğan cíıntıq qülyäzmaları biş yıldan alıp un yılğa qädär yatarğa da mömkin ikän. Ni öçen digändä, Başqortstan «Kitap» näşriätı tatar telendä ädäbi kitaplar basıp çığaruğa aqça bulmawğa sıltanıp, yılına dürt – biş kitapnı ğına näşer itü planına kertä. Älbättä, qayber yazuçılar bay eşquarlar belän kileşep, alardan ximaya aqçaları cía – cía üz kitapların tizräk näşer itügä ireşä. Ämma andí ğına oçraqlar belän ğomum küreneşkä älläni üzgäreş kertep bulmí şul. Räşit Sabit tatar ädäbi kitapların kübräk külämdä näşer itüne cayğa salunı sorap, Başqortstan xökümätenä xat yazıp cibärelüe xaqında äytte. Ämma şaqtí waqıtlar ütsä dä, bügengäçä ul xatqa bernindi cawap ta – ni tiskäre, ni uñay cawap alınmağan. Şunı isäpkä alıp, Räşit Sabit xäzer inde şundí uq xatnı prezident Mortaza Räximovqa da yazarğa täqdim itte.

Başqortstan Tatar milli oyışmaları berlege räise Ramil Bignov Mortaza Räximovnıñ 2003 yılnıñ yül ayında republík tatar cämäğätçelege wäkilläre belän oçraşuı waqıtında Başqortstanda tatar ädäbi kitapların bastırunı arttırırğa wäğdä birüen dä iskä töşerde. Räximov äfände imzalağan «Başqortstanda yäşäwçe tatarlarnıñ milli – mädäni ixtíacların tulıraq qänäğätländerü buyınça çaralar» dip isemlängän maxsus qararda da tatarça ädäbi kitaplar näşer itüne işäytü turında kürsätmälär bar. Ämma, Ramil Bignov äytüençä, ul qarar da, prezidentnıñ tatar cämäğätçelege belän oçraşuda äytkän wäğdäläre dä saylaw aldı süz quyırtuı, buş wäğdälär genä bulıp çıqtı.

– Qayber yazuçılar üzebezdä tatar kitapları bastırıp bulmağaç, Tatarstanğa yärdäm sorap möräcäğät itä, – dide Ramil Bignov. – Ämma bu hiç kenä dä döres tügel. Başqortstanda yäşäwçe million yarımğa yaqın täşkil itkän tatar xalqınıñ eş yäşendägeläre republík búdjetına salım tüli, dimäk anıñ yazuçılarınıñ xökümät yärdämendä tatarça kitaplar çığarırğa tulı xoquqı bar. Älbättä, Tatarstan yağı da Başqortstan tatarlarınıñ kitapların çığara ala. Ämma ber Tatarstan tatarlar yäşägän barlıq töbäklärgä dä yärdäm itep beterä almayaçaq. Şuña kürä Başqortstan tatar yazuçıları üz kitapların çığarunı näq menä Başqortstan citäkçelärennän taläp itärgä tieş. Awızıbızğa su qabıp torğanğa kürä, bezneñ tatar telen Başqortstanda däwlät tele statusınnan mäxrüm ittelär. Endäşmi torğaç, Başqortstanda uzğan xalıq isäben aluda tatarlar öçençe urınğa torıp qaldı. Şuşı üşänlek arqasında bez bötenläy dä üz xoquqlarıbıznı yuğaltıp beterergä mömkinbez, – dide Ramil Bignov. Çığış yasawçı şulay uq üzeneñ eşlekle täqdimnäre belän dä urtaqlaştı. Yaqın kiläçäktä Başqortstanda tatar milli xäräkäten zur köçkä äyländerü mömkinlege barlığın äytep, ul tatar xalqınıñ härtörle mänfäğätlären yaqlawğa täwäkkälräk totınu yulların äytte. Ul şulay uq republíkta oyıştırılğan häm yazuçı, professor Räif Ämirov citäklägän Tatar yazuçıları berlege belän Başqortstan Yazuçılar berlegeneñ tatar yazuçıları berläşmäseneñ dus – tatu yäşärgä tieşlegen assızıqladı. «İke oyışma da urtaq burıçlar quyıp eşlärgä, üzara ığı – zığıların tuqtatırğa tieş», – dip belderde Ramil äfände.

Utırışta çığış yasawçılardan tanılğan yazuçılar Sufín Powarísov, Räsix Xannanov, Äxät Nigmätullin, Azat Mağazov häm başqalar da Başqortstanda tatar telendäge ädäbi kitaplar bastırunı xökümättän taläp itü buyınça üz kiñäş – täqdimnären yañğırattı. Üz çığışına yomğaq yasap, yazuçı Azat Mağazov tübändägelärne äytte.

(AUDİO)

Tatar yazuçıları üz kiñäşmäsendä republíkta çığıp kilüçe «Tulpar» yäşlär jurnalı belän xezmättäşlekne kiñäytü xaqında da fiker alıştı. Bu jurnal üzeneñ äberuyın yıldan – yıl arttıra bara. Bügenge köndä 19 meñgä yaqın uqçısı bar anıñ. Tirajı buyınça tatar jurnalları arasında berençe urında tora ul. Yäşlär basması sanalsa da, älege jurnalda yäş yazuçılarnıñ ğına tügel, ä ölkän ädiplärneñ dä äsärläre basılıp tora. Ämma republík tatar yazuçılarınıñ «Tulpar» curnalı möxärrirenä häm anıñ xezmätkärlärenä qayber däğwaları bar ikän. Misal öçen, alar rubríklarnıñ azraq buluına, Başqortstan tatar yazuçılarına äsärlären bastıru öçen azraq urın birelüenä zarlandı. Tatarstan yazuçılarınıñ üz basmaları da küp buluğa qaramastan alarğa da şuşı bäläkäy genä külämle «Tulpar» da urın birü döres tügel, digän ğäyeplär dä taşlandı. Älege söyläşügä kilgän «Tulpar» jurnalı möxärrire Ramil Miñneäxmätov barlıq däğwalarnı da tıñlap torğaç, bu täñgäldä üz fikerläre belän dä urtaqlaştı. Yäş häm başlap yazuçılarğa ädäbi ícat cimeşlären bastıru öçen zur urın birelüe xaqında äytep, ul kiläçäktä qäläm ähelläre äsärlärenä tağın da kübräk urın birep bulır ide dip äytte.

(AUDİO)

«Tulpar» jurnalı möxärrire jurnalnıñ statusın häm külämen arttıru kiräklege turında da äytte. – Ägär jurnalnı qalınraq itep çığaruğa fatíxa ala alsaq häm bu eşkä aqça bülensä, hiçşiksez, bezneñ jurnalda tatar yazuçılarınıñ äsärlärenä dä urın şaqtí artır ide, – dide Ramil Miñneäxmätov.

Utırış azağında Tatar yazuçıları berläşmäse citäkçese Räşit Sabit Başqortstan Yazuçılar berlegenä qabul itü öçen öç yaña keşene – jurnalist häm yazuçı Färit Fatqullinnı, yazuçı Finä Latípowanı häm şağir Mönir Wafinnı täqdim itte. İdarä äğzaları alarnıñ hämmäsen dä Yazuçılar berlegenä kerergä layıklı dip taptı häm tieşle doqumentlarnı äzerli başlarğa kileşte.
XS
SM
MD
LG