Küptän tügel Yekaterinburg tatar cämäğätçelege kürenekle cämäğät eşleklese, tatar milli xäräkäteneñ çişmä başında torğan keşelärneñ berse, tatar uqıtuçısı Roza Möxämmätcan qızı Şäñgäräeva belän xuşlaştı. Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkillege binasında anı iskä alu kiçäse uzdırıldı. Kiçägä Roza apanıñ bergä eşlägän xezmättäşläre, dusları, yaqınnarı cıyıldı. Alar olı canlı bu tatar xatının bik cılı süzlär belän iskä aldılar.
1988 yılda Yekaterinburgta iñ berençe tatar yäkşämbe mäktäbe oyıştırıla. Bu eştä başlap yörüçe, uquçılarnı tuplawçı, iñ berençe däresne birüçe uqıtuçı Roza apa Şäñgäräeva bula. Bu däreslär tuğan telne, söyläm kul'turasın öyrätügä genä qaytıp qalmıy. Xalqıbıznıñ çiksez küñel baylığı, tuğan moñ ahäñe arqılı Roza apa uquçılarında tuğan millätkä çiksez mäxäbbät tärbiälägän. Üzenä genä xas alımnar belän tatar canına ğına yaqın äyberlärne señderä alğan. Ul eşlägän 12 yıl däwerendä genä dä anıñ uquçıları arasınnan 15 par ber-bersen tabıp, tatar ğailäläre tözegännär. Bu izge eşkä Roza Şäñgäräeva 74 yäşenä qädär xezmät itte. Soñğı yıllarda ğına, sälämätlege naçarlanu säbäple, ul uqıta almadı. Şuña qaramastan, Roza apa uquçıları belän daimi räweştä aralaşıp yäşäde, alarğa aqıllı, ziräk kiñäşçe, dus bulıp qala belde.
Qaydan kilgän ikän bu keşegä şundıy tatar canı? Roza apa çığışı belän qayçandır Çiläbe ölkäseneñ Troitski şähärendä dan totqan Boğateevlar digän baylar näselennän ikän. Roza apanıñ babası qayçandır üz öyendä Gabdulla Tuqaynıñ üzen qabul itkän. Alar Tuqay belän bik dus bulğannar, dip söylilär. Asıl näsel üzeneñ däwamın taplamağan. Roza apanıñ tormış iptäşe, Böyek Watan suğışı veteranı, suğışta kürsätkän batırlıqları öçen küp kenä ordennar häm medal'lär belän büläklängän söyekle Färite Sverdlov ölkäsendäge “Ural” isemle iñ berençe tatar-başqort cämğiäte räise bulğan. Bik aqıllı, bik bulğan keşe ide dip iskä alalar anı bügen dä. Färit Läbib ulı pedagogik fännär kandidatı, dotsent bulıp eşlägän. Milläte öçen üzen dä, canın da qızğanmağan keşelärneñ berse bulğan ul. Şäñgäräevlarnıñ qızı – Ğäliä xanım üzeneñ ire, Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkile Rawil' Bikbov belän bergä äti-äniseneñ eşen inde däwlät bieklegendä däwam itä. Bu ğailä törle yaqlap küplärgä ürnäk bulıp tora.
Millät canlılıq bu näselneñ asılına señgänder. Anıñ däwamı bügen Roza apanıñ onığınıñ qızı, Bikbovlarnıñ onığı bäläkäy Kamilädä. Ğäliä xanım üze änise belän onığı arasındağı mönäsäbätne küz yäşläre aşa yılmayıp iskä ala.
- “Kamilä bezgä qunaqqa kilgän çaqta, bezneñ öy äkiät sarayına äwerelä ide, - dip söyli ul, - tatar xalıq äkiätlären, padişahlarnı, patşabikälärne gäwdäländerep, bik qızıq itep uynıylar ide alar. Äkiätlär aşa Kamiläne tatar bulırğa öyrätte ul”. Bäläkäy qız Kamilä tatar telendä matur itep söyläşä, äkiätlär dä söyli belä. Sabıy küñele yaratqan äbekäye belän mäñgegä xuşlaşqanın añlap beterä almıy äle. Ğäliä xanım Kamilägä äbekäye birgän tatar canı däreslären üze däwam itärgä uylıy. “Anıñ belän bergä üzem dä öyränermen matur itep tatarça söyläşergä”, - di ul.
Qayçandır, borınğı tatar näselläre arasınnan ike näsel – Ağafurovlar häm Boğateevlar qan-qardäşlär bulğannar häm dus yäşägännär. Ural cirendä dan totqan ataqlı säwdägärlär bularaq ta, çın tatar keşeläre bularaq ta, alar üz millätlären üsterügä bik zur öleş kertüçe asıl zatlardan bulğannar.
Buınnar çılbırı bügen özelmiçä däwam itä. Anıñ nıqlığı änä şundıy kamilälärdä çağıla.
Fäwiä Safiullina, Yekaterinburg
Qaydan kilgän ikän bu keşegä şundıy tatar canı? Roza apa çığışı belän qayçandır Çiläbe ölkäseneñ Troitski şähärendä dan totqan Boğateevlar digän baylar näselennän ikän. Roza apanıñ babası qayçandır üz öyendä Gabdulla Tuqaynıñ üzen qabul itkän. Alar Tuqay belän bik dus bulğannar, dip söylilär. Asıl näsel üzeneñ däwamın taplamağan. Roza apanıñ tormış iptäşe, Böyek Watan suğışı veteranı, suğışta kürsätkän batırlıqları öçen küp kenä ordennar häm medal'lär belän büläklängän söyekle Färite Sverdlov ölkäsendäge “Ural” isemle iñ berençe tatar-başqort cämğiäte räise bulğan. Bik aqıllı, bik bulğan keşe ide dip iskä alalar anı bügen dä. Färit Läbib ulı pedagogik fännär kandidatı, dotsent bulıp eşlägän. Milläte öçen üzen dä, canın da qızğanmağan keşelärneñ berse bulğan ul. Şäñgäräevlarnıñ qızı – Ğäliä xanım üzeneñ ire, Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkile Rawil' Bikbov belän bergä äti-äniseneñ eşen inde däwlät bieklegendä däwam itä. Bu ğailä törle yaqlap küplärgä ürnäk bulıp tora.
Millät canlılıq bu näselneñ asılına señgänder. Anıñ däwamı bügen Roza apanıñ onığınıñ qızı, Bikbovlarnıñ onığı bäläkäy Kamilädä. Ğäliä xanım üze änise belän onığı arasındağı mönäsäbätne küz yäşläre aşa yılmayıp iskä ala.
- “Kamilä bezgä qunaqqa kilgän çaqta, bezneñ öy äkiät sarayına äwerelä ide, - dip söyli ul, - tatar xalıq äkiätlären, padişahlarnı, patşabikälärne gäwdäländerep, bik qızıq itep uynıylar ide alar. Äkiätlär aşa Kamiläne tatar bulırğa öyrätte ul”. Bäläkäy qız Kamilä tatar telendä matur itep söyläşä, äkiätlär dä söyli belä. Sabıy küñele yaratqan äbekäye belän mäñgegä xuşlaşqanın añlap beterä almıy äle. Ğäliä xanım Kamilägä äbekäye birgän tatar canı däreslären üze däwam itärgä uylıy. “Anıñ belän bergä üzem dä öyränermen matur itep tatarça söyläşergä”, - di ul.
Qayçandır, borınğı tatar näselläre arasınnan ike näsel – Ağafurovlar häm Boğateevlar qan-qardäşlär bulğannar häm dus yäşägännär. Ural cirendä dan totqan ataqlı säwdägärlär bularaq ta, çın tatar keşeläre bularaq ta, alar üz millätlären üsterügä bik zur öleş kertüçe asıl zatlardan bulğannar.
Buınnar çılbırı bügen özelmiçä däwam itä. Anıñ nıqlığı änä şundıy kamilälärdä çağıla.
Fäwiä Safiullina, Yekaterinburg
