Tatarstannıñ xalıq artistı Xäniä Färxi- Biktahirowa Tönyäk şähärlärgä säfären tögälläde. Tömän filarmoniäsendä yomğaqlaw konsertı tögällängäç, küñelne borçığan yaqlar da bar şul dide: “Seberdän qaytıp kiläbez. Söyeneçlärebez dä küp buldı. Borçılğan äyberlär dä yuq tügel. Seber yaqları bezneñ xalqıbıznıñ qaymağın üzenä däşep alğan yaqlar, monnan çirek yıl elek. Seber närsäse belän yaqın - sazlıq östenä, qom östenä tözelgän şähärlärdä bezneñ millättäşlärebez. Başqortstannan, Tatarstannan iñ asıl yegetlärebez şuşı töbäklärdä yäşi bit inde. İñ güzäl qızlarıbız dip äytik. Kilgän sayın uylarğa batıp kitergä turı kilä. Yıldan -yılğa ber borçığan äyber bar. Monnan 5 yıl elek bezne qarşı alğan liderlar kire qayta baralar Tatarstanğa, Başqortstanğa. Zalda utırğan ğädi xalıqnıñ könküreşe niçek ikän digän ärnüle äyberlär dä yuq tügel...Min beläm anda milli autonomiälär bar. Älbättä Surgut ayırılıp tora bu yaqtan. Citäkçese Ğataullin Fänis Rafaelowiç häm Nuriä Cihanşina. Alarğa bik zur räxmät. Alar xalıq belän eşlilär. Çın mäğnäsendä liderlar. Surgut xalqı öçen niçekter küñelem tınıç bulıp qaytıp kitte”.
Comğa könne Surgut şähärenä Xantı-Mansi autonomiäle okrugınıñ şähärlärennän tatar milli mädäni mötäriät wäkilläre, sänğät törkemnäre cıyıldı. Oqruğ külämendäge möxtäriät oyışuğa biş yıl tulu tantanası ütte. Möxtäriät räiseneñ mädäniät eşläre urınbasarı Nüriä Cihanşina: “Rusiä Federätsiäseneñ autonomiälär turındağı qanunnıñ här mömkinleklegen qullanıp qalırğa tırışabız. Okruğtağı barlıq tatar oyışmaları belän ber ğäilä kebek yäşibez”,- dide: “Bäyrämnär ütkärgändä, iñ berençe Sabantuy ütkärgändä, oqruğtağı milli mädäni autonomiälär bezgä kilmi qalmıylar. Ägärdä milli mädäni autonomiäse bulmıy ikän, ul waqıtta tatar-başqort kollektivları kilä. Menä bıyıl Sabantuyda da näq şulay buldı. Tatarstannan da qunaqlar kilde, Älmättän dä kildelär. Milli mädäni autonomiäneñ biş yılllığına şulay uq Langepastan, Nijnewartovskiydan, Neftyüganskiydan, Koğalımnan, Megionnan häm şulay uq Surğut rayonınnan Lyantor qalası, Fedorovskiy poseloğı, Belıy Yar poseloğı bik qunaqlar kilde”.
Okrug milli-mädäni möxtäriäte oyışqaç, anıñ üzäge bulğan Surğut şähärendä milli tormış küzgä kürenep canlanğan. Tuqay, Ğayaz İsxaqıy, Musa Cälil, Xäsän Tufan häm başqa kürenekle şäheslärgä bağışlanğan kiçälär ütkärgännär. Tufan Miñnullinnıñ “Ay bulmasa, yoldız bar” äsäre säxnägä quyılğan. Şähär başlığı grantın otıp bıyıl berençe tapqır Näwrüz” bäyräme bulğan. Sabantuy, Ramazan bäyrämnäre şähär çaralarınıñ kürkäm ğädätenä äylängän. Balalar ansamble “Yalqın”, zurlarnıñ “Sanduğaç” isemle woqäl ansamble eşli. 5 nçe noyäber könne böten oqrug qarıy torğan “Yugra” telekanalında efirğa çığaçaq tapşıruda barlıq törle milli oyışmalar, alar barlığı 19, milli mädäniätlar yortın açu sorawı belän çığaçaq. “Millätlär uramı tözep, anda här milli autonomiä üzeneñ yortın salırğa teli. Uram üzägendä zur konsert zalı belän urtaq mädäniät yortı bulırğa tieş”,- di Nüriä Cihanşina.
Xantı-Mansi autonomiäle oqruğında barlığı 200 meñläp tatar yäşi. “Qayda ğına milli çara ütkärmäsennär kiñäş häm yärdäm sorap başta bezgä möräcägät itälär”,- di oqrug möxtäriäte räise Fänis Ğatawllin. Neftyüğanskiy qalasında yäşäwçe kompozitor Wener Möxämmädievneñ kitabın çığaru, Langepastağı “Tuğan tel” teletäpşıruınıñ unellığın ütkärü häm başqa küplägän çaralar öçen yärdäm qulı suzğannar alar. Möxtäriät räise Fänis Ğataullin qırıs häm salqın seberdä yäşäwçe millättäşlär olığayğan köndäge tormışların cünle şartlarda ütkärsennär dip olı cirgä küçerü programmasınnan alar da çittä qalmasın öçen tırışa. “Ul bit federal proğramma. Xäzer Mäskäwdä dä qaraldı. Yaqşı yaqqa taba. Tağın ber yartı yıldan oçına barıp çığarbız dip uylıym. Totınabız eşlärgä annarı. Tönyäktan küçep kitergä teläwçelär bik küp. Xezmät xaqı äybät. İsänlek- tazalıq betä xalıqnıñ. Monda klimat bik qırıs. Yäş çaqta sizmiseñ başta qartaya başlağaç sizelä”. Fänis Ğataullin okrugtağı Tatarstan säwdä yortınıñ citäkçese dä. KamAZ, Tatneft, Qazanorgsintez, Qazan boralaq zavodı, Nijneqamskneftexim häm başqa küplägän sänägät şirkätläre tawarları säwdä yortı aşa satıla. Yıllıq tawar äyläneşe 60 million sum tiräse. Oqrug tatarları möxtäriäteneñ 5 yıllığına Tatarstan respublikası säwdä ministrlığınıñ xalıqara häm töbäqära xezmättäşlek idaräse başlığı Aydar Abdraxmanov ta kilgän ide. Anıñ süzlärençä, Tatarstan belän towar almaşuda Rusiädäge şähärlär arasında Surgut 25 nçe urında tora. Ämma mädäni bağlanışlarnı da bergä qarasañ, 5-6 nçı urında dip äytergä bula. Möxtäriät bäyräme könne Surgut şähärendä “Qazan” isemle aş yortı açıldı. Bötendönya Tatar Kongressı Başqarma qomitetı räiseneñ berençe urınbasarı İlsur Xadiullinnı tıñlıyq äle: (auido) “Monı kürgäç bez şaqqattıq. Bu tatarnıñ yöze bulğan, anıñ tarixı, üzeneñ ğoref-ğädätdären saqlağan berdän - ber Xantı-Mansi ölkäsendä yort. Çönki monda kilep kerügä, tatarnıñ qapqasınnan, bizäleşennän, täräzälärgä elengän törle bizäklärdän, ğomümän samawırdan häm başqalarınnan tatar öyenä kilep kergän şikelle. Monda kilgän keşelär, nindi genä millät keşeläre buluğa qaramastan tatarnıñ tarixı, anıñ milli ornamentı belän tanışaçaqlar. Bu böten xalıqnı cälep itep torır dip qalabız. Törle şähärlärdäge oyışmalarnı berläşterep toruçı Fänis Ğataullin citäkçelegendäge milli mädäni autonomiä ul barıber tatarnı tanıtu östendä eş alıp bara”.
Tatar kongressı başqarma komitetı räiseneñ urınbasarı İlsur Xadiullin kiläçäktä möxtäriät ana telne uqıtuğa da zurraq ixtibar birä başlar dip ömetlänä.
Tatarstan häm İjaw qunaqları Surgutgazprom citäkçelege belän dä oçraştı. Alarnı Qazannıñ 1000 yıllığına qunaqqa çaqırdı. Bäyräm tantanasında milli tormışta can atıp yörgännärgä Kongress citäkçelegeneñ häm “Qazan” isemle aş yortı açılu uñayınnan Qazan şähäre başlığı İsxaqovnıñ “räxmät xatları” tapşırıldı. Yäş oyışma atqa atlanıp alğa taba yuırtıbraq barsın öçen, at süräte töşerelgän kelämne möxtäriät räise Fänis Ğataullinğa büläk ittelär.
Nail-Alan, Tömän
Nail-Alan, Tömän
