4 dikäber könne Ufada «Rusiädäge xäzerge etnosäyäsi häm etnosotsiäl protsesslar: Başqortstan Respublikası modele» dip atalğan töbäkära fänni – ğämäli konferensiä bula. Comğa könne ük ütärgä tieşle älege kiñäşmä, törle säbäplär arqasında, şimbägä küçerelde. Ğilmi – ğämäli konferensiäne oyıştıruçılar isemlegendä Başqortstan Mädäniät häm milli säyäsät ministrlığı, Etnologik tikşerenülär üzäge, Başqortstan Tarix, tel häm ädäbiät institutı häm başqa oyışmalar bar.
Konferensiägä Mäskäwdän, Qazannan häm Orenburdan da ğalimnär çaqırılğan. Rusiä Däwlät Duması, Başqortstan Däwlät Cıyılışı – Qorıltay deputatları da qatnaşaçaq anda. Mäskäwdän Rusiä Fännär akademiäseneñ Etnoloğiä häm antropoloğiä institutı direktorı Valeriy Tişkovnıñ da kilüen kötälär bu cıyınğa. Ämma, aldan rizalıq birsä dä, älegä anıñ Ufağa kiläçäge täğayın bilgele tügel. Soñğı berniçä yılda Başqortstanda monıñ işe konferensiälär ütkärü ğädätigä äwerelep kitte. Alardağı temnar isemnären qarasañ, Başqortstanda millätara tatulıqnı häm añlaşunı nığıtu öçen can atıp toralar kebek kürenä. Läkin soñğı waqıtta respublikta başqort – tatar arasında köçäyä barğan kierenkelek monıñ kiresen raslıy. Başqortstan tatar milli oyışmaları respublikta yäşäwçe tatarlarnıñ milli – mädäni mänfägätlären yaqlap närsä genä eşläsä dä, alarğa gel qara möher genä suğalar häm matbuğatta höcümnär başlıylar. Soñğı ber ay eçendä tatar milli oyışmalarına qara yağular tağın da köçäyep kitte. Moña Mäskäwdä Başqortstan tatarlarınıñ qorıltayın ütkärü häm Başqortstan Tatar milli – mädäni moxtäriäten tözü omtılışları töp säbäpçe buldı, dilär. İnde bu şimbädä Ufada ütäçäk fänni – ğämäli konferensiägä äylänep qaytıp tağın ber ğıybrätle xäl turında äytü urınlı bulır. Etnosäyäsi häm etnosotsiäl mäsälälärne tikşeräçäk bu cıyınnıñ proğrammasına Başqortstandağı kiñ bilgele tatar ğalimnäre Fail Safin belän İldar Ğabdrafıyqovnıñ da çığışları kertelgän bulğan. Ämma ike ğalimne dä soñraq bu isemlektän sızıp taşlağannar. İmeş, alarnıñ notıqları millätara wäzğiätne bozıp kürsätä ikän. Ämma tarix fännäre kandidatı İldar Ğabdrafıyqovnıñ süzlärenä qarağanda, anıñ çığışında bernindi dä yalğan yäki uydırma yuq, respublikada nindi xäl bulsa, nibarı şul ğına sürätlängän anda. İldar äfände süzlärençä, Başqortstanda millätara problemalarnarnı barı tik urtağa salıp tikşergändä genä, añlaşıp qına xäl itep bulaçaq. Çiren yäşergän – ülgän, di.
Ufada ütäçäk konferensiädä dä törle fikerlär yañğırasa naçar bulmas ide, – di İldar Ğabdrafıyqov. – Xaqiqät tä bit bäxästä genä tua dilär. Ä bu oçraqta bäxäskä urın qaldırılmıy, hämmä närsä şoma itep, al da göl itep kürsäteläçäk. Ä bu isä cıyılıp kilgän problemalarnı çişügä yärdäm itmi. Yañğırawıqlı isemnär astında oyıştırılğan konferensiälär bernindi ğämäli fayda da birmi, ä kemnärgäder «menä bez şundıy faydalı kiñäşmä ütkärdek» dip xisap birü öçen genä kiräk alar.
Fänis Fätxi, Ufa
Fänis Fätxi, Ufa
