Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatarstanda wahapçılar barmı?


Soñğı yıllarda Rusiä matbuğatında Tatarstannı häm tatarlarnı ğäyepläp, pıçratıp yazu ğädäti küreneş bulıp kitte. Ämma noyäber axırında qayber mäğlümat çaraları Tatarstannan gel pıçraq qına ezlärgä mataşalar. Bıyılnıñ közendä Tübän Novgorod şähärendä “Xizbut-taxri äl-İslami” islam törkeme wäkillären qulğa aldılar. Tamırları belän Üzbäkstanğa barıp totaşqan bu törkemneñ citäkçesen küptän tügel genä Qazanda tottılar. Üzbäkstan prezidentına, xakimiätenä oppozitsiädä bulğan “Xizbut taxri äl-islami” firqäseneñ citäkçesen Qazanda qulğa alu, Tatarstannı tağın ekstremizm da ğäyepläw başlandı, Wahapçılıq çäçäk ata dip laf oru totındı. Mäsälän, üzeneñ Tatarstanğa qarata säyer genä qaraşta torğan jurnalist Vera Postnova yazması. Ul federal' gäzitlärneñ bersendä basılğan ide.

Vera xanım Postnova ni yaza soñ? Mäqälädän özeklär:

Bügen, Tatarstan buyınça Federal' iminlek şurası idäräse citäkçese urınbasarı Dinar Xämitov äytüenä qarağanda, Älmät, üzeneñ Cämiğ mäçete belän, Tübän Qama, Yar Çallı, Alabuğa, Çistay, Quqmara, Ägerce dini ekstremizm üzäkläre bulıp tora. Soñğı ike rayonda ekstremistlar rayon administratsiäläre xisabına cäyge lagerlar oyıştırıp, açıqtan-açıq awıl yäşläre belän eşlilär.

Menä şulay dip iğlan itä gazeta. Älege açışnı Dinar Xämitov äytkänme, yuqmı, tikşerä almadıq.Ekstremist, cinayätçelär tabılğan ikän, bu ğämällärne tikşerep, mäxkämädä qarağannan soñ ğına kemneñ cinayätçe ikänen beleşergä, annarı gäzitkä yazarğa bula. Ämma bu oçraqta, süz millät turında barğanda, Postnova da, gäzit tä, xoquq saqlaw orğanı wäkile dä waqlanıp tormıy.

Tatarstan Diniä näzaräte räise urınbasarı Wäliulla Yaqupnıñ fikeren tıñlıyq äle.

Tatarstanda möselman ömmäte ikegä bülenä bara. Xänäfi mäzhäbendä toruçılar häm mäzhäbsezlär. Monıñ turında citdi söyläşü bulırğa tieş. Ğäräp illärennän tuqsanınçı yıllar başında missionerlar kerdelär. Möselman missionerları ğına tügel, ä başqa dindägelär dä. Tatarstan Diniä näzaräte monı borçılıp küzätä häm qarşı torır öçen çaralar kürergä torışa.

Demokratiäne yaqlawçı dip üzen iğlan itkän şuşı gazetada yazılğança, Tatarstanda wahapçılıqnıñ, terrorçılıqnıñ ürçüe oçraqlı xäl tügel. Monıñ säbäbe dä qap-ğadi ikän – şul qähär töşkän suverenitet ğäyeple ikän. Işanmasağız, üzegez şuşı Mäskäw gäziten qarağız:

Bügen qıyu räweştä äytep bula, kübesençä Tatarstannıñ däwlät bäysezlege turında Deklaratsiä häm Däwlät bäysezlege turında akt qabul itülär tatar cirläre wahabilaşuğa säbäp buldı.

Wäliulla Yaqub fikere başqaça:

Deklaratsiägä monıñ bernindi dä qatnaşı yuq. Törle sektantlar ütep kerüeneñ säbäbe, SSSR cimerelgäç, Rusiäneñ köçsez däwlätkä äwerelüendä.

Jurnalist qarşı fikerlär belän qızıqsınmıy. Ul turıdan turı Tatarstan möftieneñ qayda ayaq basqanın tikşerä.

Möfti üze, (süz Tatarstan möftie Ğosman xäzrät turında bara) möftilegeneñ berençe yılında uq Sögüd ğäräbstanında, Küwäyttä, Ğaräp Ämirleklärendä, Liwiädä buldı. Möfti Ğosman soñğı yıllarda ğäräp illäre belän aktiv xezmättäşlek itä başladı. Döres, soñğı yıllarda, möselman yuğarı häm urta belem birü yortları mädäniätle illärdä tıyılğan xäyriä wäqıflarınıñ finans tuyındıruınnan töşep qaldı.

Wäliulla Yaqub söyli:

Jurnalist faktlarnı döres sanap ütsä dä, alarğa başqaça añlatmalar birergä mataşa. Rus çirkäwe başqa illärdäge prawaslaw çirkäwlär belän aralaşqan kebek, möselman Diniä näzaräte dä, çit illärdäge möselmannar belän aralaşa ala bit. Annarı, ğäräp illäre belän yöreşü, alardan finans yärdäm alu, ul äle wahapçılıq ideyäsen alıp qaytu digän süz tügel. Rusiä, Tatarstan xakimiätenä ber kiñäşem bar: cirle möselman strukturalarına finans yärdäm itsennär. Şul çaqta, bez böten dönya buylap, aqça telänep yörmäs idek.

Ber pıçratqaç, pıçratırğa dip küräsen, Postnova altı-cide yıl elek yäşlärneñ “İman” dip atalğan islam mädäniäte üzäge rezolyutsiäsen dä yazıq fiker taba. İmeşter, bu yäşlär dönyawi häm dini xakimiätlärne quşıp, Mintimer Şäymievnı möselmannarnıñ citäkçese dip tanırğa cıyınğannar. Çönki Tatarstanda möselmannar xalıqnıñ yartısınnan kübesen täşkil itkäç, prezident xälif kebegräk zat bulıp çığa ikän. Altı-cide yılı ütsä dä, mondıy omtılışlar küzätelmäde. Ämma, qaydadır, kemder yazğan süzlär xäzer kiterep çığarıla. Şuşı üzäkneñ citäkçese, Wäliulla xäzrätneñ añlatması mondıy.

Jurnalist rezolyutsiägä yalğan añlatma birä. Rezolyutsiädä, xakimiät yärdäme belän, ul çaqtağı tarqaw Tatarstan möselmannarın berläşterü mä’säläse kütärelgän ide.

Bügen bez tikşergän uydırmalarnı yazar öçen küpme tırışlıq kiräk. Ä yalğannı tözetü tağı da qıyınraq. Bügen bez belgeçlär, millätneñ tormışın belüçelär belän şuşı bäxäsle temağa söyläşäbez. Säyäsät fännäre doktorı Räfiq Möxämmätşin, wahapçılıq digän dini yunäleş turında fiker yörtkändä, Üzbäkstanda oyışqan “Xizbut-taxrir äl-İslami” terrorçı säyäsi firqäne ayırıp qarağa kiräk dip sanıy.

Säyäsät fännäre doktorı Räfiq Möxämmätşin, Tatarstan Diniä näzaräte räise urınbasarı Wäliulla Yaqub Tatarstannı häm möselmannarnı törle zolımnarda ğayepläw turında menä şulay uylıylar. Bu ölkäne häm xaqiqätne alar eçtän belä. Ä menä, dönyawi häm zıyalı tatar keşese fikere. Tapşıru başında iskä alınğan Tübän Qama şähärendä fänni institut citäkläwçe, texnik fännär doktorı, milli xäräkättä bilgele şäxes Azat Zıyatdinov söyli.

Elek mäçetebezdä talaş ide. Şähär urtasında mäçet tözedek. Talaş-ğawğa kitkäç, keräse dä kilmi başladı. Annarı kiñäştek tä, Qazannan şäp kenä imam çaqırttıq. Ul Rämil xäzrät Yunıs. Şunnan birle, mäçetebez bik matur ğına eşläp kilä.

Rusiä matbuğatında Tatarstan häm tatarlarnı wahapçılıqta, terrorizmda ğayepläp yazğan mäqälälärne mäxkämägä birep, dälilläp bäxäsläşüçe kürenmi. Çönki, bügen mondıy ğämällär adım sayın. Yalğannıñ ayağı qısqa dielä urıs mäqälendä. Ägär dä, säyäsi kon'yuktura, mänfäğät, ixtiac bulsa, Tatarstannı respublika bularaq tarqatu öçen şartlar äzerlärgä kiräk bulsa bu yalğannarnıñ ayağı ozın bulırğa da mömkin. Alay yıraq yögerergä caylıraq. Ä inde yalğan ayağın xaqiqät, fänni analiz belän qısqartsañ, ul äle bötenläy ciñelgän digän süz tügel. Çönki, dilbegä ozınlığındağı yalğan, qısqa ğına, distälägän, yözlägän ayaqlar belän dä şaqtıy yıraq şuışa ala. Ägär dä, millätebez häm respublika turında tağı da naxaq süzlär işetsägez, ällä ni ğäcäplänmägez. Şunıñ belän analitik tapşıru tämam. Anı Räfis Cämdixan, Gölnaz İlgizär yärdämendä äzerlägän häm alıp barğan Rimzil Wäli xäzergä sezneñ belän xuşlaşa.

бәйле язмалар

XS
SM
MD
LG