Sverdlov ölkäse şähärlärendä yäşäwçe tatar balaların keçe yäştän ük tuğan telgä öyrätü, tatar milli mäğärifen üsterü ısulları turında bäxäs inde küptän bara. Qızğanıçqa qarşı, eş, başlıça tatar yäkşämbe mäktäpläre, yäisä tatar telen öyränü buyınça fakul'tativ däreslär oyıştırudan arı yıraq kitmi. Ber genä şähärdä dä çın tatar mäktäbe yuq.
Ä menä Pervoural'ski şähärendä bu yılnı balalarnı milli ruxta tärbiäläw buyınça üzençälekle ısul belän eşli başlağannar. İnde yegerme yılğa yaqın eşläp kilgän “Ural moñnarı” isemle ansambl'neñ soñğı biş yıl eçendäge alıştırğısız citäkçese İlmira Waxitova başlanğıçı belän, Pervoural'ski novotrubnıyy zavodı mädäniät sarayı qarşında 3 yäştän alıp 5 yäşkä qädär bulğan tatar balalarınıñ irekle üseş studiäse açılğan.
Teläktäşe, dustı, beleme belän tatar tele uqıtuçısı bulğan Gölnara İşanova belän berlektä başlıy bu eşne İlmira. Qızlar Val'dor pedagogikası prinsipları nigezendä eşli başlağannar. Räsem sänğäte, sınlı sänğät, törle uyınnar, cır, biü häm başqa däreslär tatar mädäniäte asılların öyränügä bağışlana. Äytik, räsem däreslärendä tatar qızı qalfağı bizäkläre ürnäklären üzläşterälär, tatarça cırlar, şiğerlär, tatar iyüllären öyränälär, tatar äkiätlären uqilar. İlmira äytüençä, däreslärne älegä rus telendä alıp barırğa turı kilä. Balalar bit äle tatar tele belän tanışa ğına başlıylar.
Döresen genä äytkändä, tatar telendä bik matur itep cırlawına qaramastan, İlmira üze dä tatarça bik osta itep söyläşä belmi äle. Balaçaqta “tatarka” dip ürtilär ide, şuña kürä üz millätebezne yäşerep üstek bez ruslar arasında, di ul.
Äniseneñ cır-moñğa osta buluı, tatar moñı tä'sirendä tärbiälänüe arqasındamı, İlmira yäştän ük tatar moñına ğaşıyk bulıp üsä. Muzıka uçilişçesın tämamlağannan soñ, ber dä ikelänmi “Ural moñnarı” ansamblenä kilä ul. Sälätle qıznı şunda uq citäkçe itep quyalar. İlmira citäkçe bulıp eşli başlağannan alıp, ansambl'gä bik küp yäşlär tartıla.
Xäzer inde İlmira tormışta, Timur isemle ike yäşlek sabıyı bar. Äti-äniemneñ xatasın qabatlamıyça, Timurnı çın tatar itep üsteräsem kilä, di ul. Bäläkäy balalar öçen studiä açu teläge dä şul fikerdän tuğan. İptäş qızı Gölnara balalarğa tatar tele däreslären birgändä alar belän üze dä öyränä. Bäläkäy Timur änisenä iärep kenä yöri äle biregä. Kiläse yıldan, öç yäşe tulğaç, kollektivnıñ tulı äğzası bulaçaq.
Ä bügen studiägä 9 bala yöri. Tüläwle buluğa qaramastan, äti-äniläre bik teläp kiterälär alarnı. Balalar üzläre dä bik mawığıp, qızıqsınıp yörilär biregä.
Ber misal kiterep ütäse kilä. Ğatiätova Karina digän qızçıqnıñ ätise tatar, änise nemes millätennän. Änise yağınnan küp kenä tuğannarı ruslar. Karina şulqädär mawığıp kitkän, äti-änisen dä, tuğannarın da, balalar baqçasına bergä yörgän dusların da tatarça öyrätä başlağan.
Küptän tügel balalar xalıq aldında berençe çığışların yasadılar. Pervoural'ski şähärendäge “Yegerme berençe ğasır” dip atalğan xäyriä fondı alarğa milli kostyumnar tegep birde. Kostyumnar ber törle tügel, kitaptan qarap, törle töbäklärdä yäşäwçe tatarlarnıñ milli üzençäleklären çağıldırıp tegelgän. Astraxan' tatarları, seber tatarları, Qazan tatarları, Perm tatarları, mişärlär, keräşennär kiemnären kiep säxnägä çığıp basqan sabıylar çığışın tamaşaçılar därräw qul çabıp, yaratıp qarşı aldılar.
Fäwiä Safiullina.
Yekaterinburg.
