Tömän däwlät universitetınıñ filologiä fakul'tetında doktorlıq dissertatsiäse yaqlaw şurasına cıyılğannar, yazuçı Yaqub Zänkiev äsärlärendäge keşe isemnäre häm quşamatlarnıñ mäğnäläre turındağı xezmätne tıñlağaç, bertawıştan Älfiä Mirxäydarova eşen uñay bäyäläde. Älfiä süzlärençä, moña qädär filologiä fakul'tetı qarşında doktorlıq dissertatsiäse yaqlaw şurası bulmağan. Alar böten dokumentlarnı kandidatlıq yaqlaw şurası öçen äzerlägännär. Tuası könne bulaçaq yaqlaw öçen öställärgä böten kiräkle yazularnı tezep, vazalarğa çäçäklär utırtıp çığıp barğanda, kiçen, alarnı totıp, Mäskäwdän yaña färman bar dip kire borğannar. Doktorlıq şurası açılu röxsäte kilgän ikän. Ber tön eçendä dokumentlarnı da üzgärtergä häm xäyran ğına borçılular da kiçerergä turı kilgän. Çönki, fän kandidatlığı dissertatsiäse yaqlansa da, şurada barı tik fän doktorları ğına utırırğa tieşlege, yaña keşelär buluı, alarnı borçuğa salğan. Ä iñ ähämiätlese: Älfiä Mirxäydarovanıñ eşe urıs telendä bulsa da, asılı belän tatar dönyasınnan. Ul Tuqay büläge iäse, Seberdä yäşägän yazuçı Yaqub Zänkiewneñ “İrteş tañnarı” häm “Yalqında ötelgän mäxäbbät” romannarındağı keşe isemnären, quşamatlarnı tikşerde. “Romannardağı här isem dä iseme cisemenä turı kilgän”,- di Älfiä. Misal öçen “İrteş tañnarında”ğı baş geroy Möxämmäd Urazayıvnı ğına alıp qarıyq.
(audio)
-Möxämmäd Urazayıvnıñ iseme- Möxämmäd päygambärneñ maqtawlı dip ğäräp telennän tärcemä itelä. Annarı Saniä- Möxämmäd Urazayıvnıñ xatınınıñ iseme “ikençe” dip ğäräp telennän tärcemä itelä. Rusça äytkändä inde, Vtoraya Dewa Mariä. Balalarnıñ iseme bik tä qızıqlı, istä qala. Çönki, härber balanıñ isemendä “nur” komponentı bar häm “göl”. Gölçäçäk, Gölnur, Mannur, Fännür. Balalar Yaqub ağa Zänkiewneñ bälki qoyaş nurları belän tua bulır. Yaqub abıy töp geroena Möxämmäd digän isem birä. -Häm tikkä genä birmi. -Yuq. Anıñ obrazı üzeneñ iseme belän bik nıq bäyle diärgä bula. Çönki, romannı uqığanda berençe ixtibar birmiseñ ni öçen ul andıy Möxämmäd digän isem yörtä. Ä annarı uqi-uqi töbenä töşäseñ mäğnäsenä. Çönki maqtawlı keşe ikänne Yaqub ağa ber abzas buyına Möxämmäd turında süz barğanda söyli dä, äytep kitä. Ni öçen maqtıylar? Nindi uqıtuçı alarğa kilgän inde, şul mäktäpkä. Alar şat. Başqalarnıñ küzlären açır öçen maqtıylar. Möxämmädne Mahitap apa maqtıy. Yosıf biergä töşep kitä. Çäläkä maqtıy... Barısı maqtıylar. Möxämmädneñ iseme dä maqtawlı dip tärcemä itelä.
Älfiä 14 fännär doktorı aldında çığış yasağanda Möxämmäd isemeneñ dönyada iñ küp quşılğan isem buluın häm Ginneslarnıñ reqordlar kitabına kertelüen dä äytte.
(audio)
-İkençe romanında Yaqub abıynıñ “Yalqında ötelgän mäxäbbättä” töp geroynıñ iseme Zinnur, ä ul oşatıp, yaratıp yörgän qızınıñ iseme Nüriä. Berençedän uylap kitkändä ğadi genä bu isemnär, mäğnäsenä iğtibar birmiseñ. Annarı alarnıñ ber-berenä mönäsäbäten kürep añlıy başlıysıñ, ni öçen avtor şul ike yäş yöräklärgä, şulay dip äytergä bulsa, ber komponentlı isem quşa. “Nur”-Zinnur, Nüriä. “Nur” komponinte. Nur sibüçe ikäwe dä şundıy, yaqtı keşelär. İke yäş yöräk bergä bulırğa tieş isemnärenä qarağanda.
-Şuşı ike romannı da öyrängäç, üzeñneñ küñeleñä iñ oşağan isem, qaysı isem buldı? -Nüriä iseme.
Älfiä Mirxäydarova cırlı-moñlı ğailädän. Anıñ änise Tömän ölkäsendä küplärgä tanış “Duslıq” xalıq cır ansambleneñ bayançısı, ä ätise anıñ citäkçese. 1975 nçe yılda Äsmabikä xanım belän Xäkim äfände Tömändä Älfiä Avzalova konsertın qarağaç, cırçınıñ tawışı häm üze dä küñellärenä xuş kilep, qızlarına Älfiä digän isemne quşqannar. Älfiä- meñ yäşär, meñ yıllıq şiğri poema digänne añlata.
Älfiä Mirxäydarova Tömän yanındağı Qırınkül awılınnan. Tömän däwlät universitetınıñ filologiä fakul'tetında tatar tele belgeçlegen dä üzläşterde. Xäzer tel beleme kafedrasında eşli. Tatar telen öyränüçe studentlarğa da leksiälär uqı.
Filologiä fakul'tetında tatar tele häm ädäbiäten da öyränüçe törkemgä uqırğa kerergä teläk belderep bu cäydä 29 abiturient ğariza yazğan ide. Alarnıñ 15 qabul itelde. Filologiä fännäre kandidatı Maksim Sägidullin süzlärençä, mäktäpne beterüçelärneñ berdäm çığarılış imtixannarı birüe häm betergännärneñ ber ük waqıtta törle yuğarı uqu yortlarında berniçä belgeçlekkä kerergä teläk belderep dokumentların tapşıra aluınıñ üzeneñ tiskäre yağı bar. Mäktäplärdä bik yaxşığa tatar telen häm ädäbiäten üzläştergännärneñ küpçelege milli belgeçlek belän berrättän başqa abruylı belgeçleklärgä dä dokumentların birep qarıylar. Anda ütsälär, monda kilep tormıylar. Tatar tele häm ädäbiäte belgeçlegenä ğariza birgän 29 keşeneñ ikese berençe imtixannan soñ yuqqa çıqqan.
Nail Alan. Tömän.
