Samar tatar cirle tarixı tağın ber data belän bayıdı. Ber törkem tatar yäşläre “Sputnik” isemle Samara ölkä xoquq saqlaw cämäğät oyışmasın tözep cibärdelär. Cämäğät oyışmasınıñ Ustavı şuşı yılnı iyülneñ 12- dä Federal' terkäw xezmäteneñ Samar ölkäse buyınça baş idäräsendä möherlängän. Bu oyışma terkälgäç ber rus türäse miña:”Närsägä kiräk buldı inde bu eş?”- dip miña soraw birgän ide. Ä min aña: “Ä nigä monıñ öçen çañ suğarğa. Rusiä qanunnarı röxsät itä, ä yäşlärneñ xoquqların bozmasalar alar eşsez utıraçaqlar. Bälki KGB yegetläre çabuların cıyıbraq yörerlär”, - digän idem. Samar tarixında berençe märtäbä tatar yäşläre üz xoquqların yaqlıy torğan cämäğät oyışmasın terkädelär häm eşsez utırırğa turı kilmäde. Xizbut- Tährirçılar möhere suğılğan yäşlärne yaba da başladılar. Bügenge köndä qulğa alınğan Samar aerokosmik universitetın tämamlağan 23 yäşlek Yosıf Kerasirov xökem kötä, inde ber ayğa yaqın ike bala atası Fänis Gaynetdinnı sud utırışlarına yörtälär. Fänis tä yabılğan. Äle irektä çaqta min Fänis belän oçraşıp ozaq söyläşep utırğan idem. Minem: “Sin Xizbut- Tährirçılıq möhere suğılğan oyışmada vznos tüliseñme, äğzalıq kenägäñ barmı?”- dielä, Fänis Gaynetdin:” Yuq!”- dip cawap birde. “Ä sez Rusiädä Xalifat tözüne maqsat itep quyasızmı? “- digängä dä yuq süze işettem. “Soñ şulay bulğaç sin bit islamnı propagandalauçı ğadi adäm balası”,- didem aña. Ä Fänisneñ maqsatı zurdin ikän. Ul miña: “Rusiädä Xizbut- Tährir firqase “tıyılğannar” isemlegennän alınırğa tieş, bu turıda alar Vladimir Putinğa xatlar da yazğannar. Äye, Fänis ğadi 8 sıynıf belemle, eşçe, biş waqıt namaz uquçı, yöräge belän dinebez İslamğa birelgän, namazlıqta, dinle xatını belän qänäğät. Rus gäcitlärenä birgän interv'yularında üze äytüe buyınça Fänis söylämägän süzlärne yazğannar. Monda da anıñ intellektual' bieklege citeşmäw üzen sizderä. Gäcitçägä bastırır aldınnan mäqäläne uqıp çığarğa tieş ide ul. Ber interv'yusın min dä kürdem. Yazma urtasında açıq KÖRÄN bitlärendä täsbix häm granata. Bu inde jurnalistnıñ KGB zakazın ütäwçe ikäne küzgä bärelep tora. Fänis söyläwe buyınça aña qoral saqlıysıñ dip tä bäylänep qarağannar. Fänis Gaynetdin östennän açıq sud bara. Sudta tıñlap utıruçı milli xäräkät wäkile äytüençä, Fänisne ğayıpläp söyläwdä distälägän märtäbä Xizbut- Tährir süzen qullanalar. Läkin dä anıñ tarafınnan ğämäl yuq. Bügen bu turıda “Sputnik” isemle xoquq saqlaw cämäğät oyışması äğzası İslam Yaqupov söyli:
Bügenge köndä komitet Fänis Gaynetdinovnı yaqlaw eşe belän mäşğül'. Fänisne Xizbut- Tährirçılıqta ğayıplilär. Anısı ğına az äle. Namazlıqta yäşägän Fäniskä terrorist möhere çäpädelär. Fänisne 222 stat'ya buyınça xökem itärgä mataşqannar ide. Kilep çıqmadı. Fänisne 205 stat'ya buyınça, terrorçılıqta ğayıplärgä tırıştılar, anısı da ütmäde. Tırışabız, läkin dä eş awır bara.
İslam, ni öçen awır? Awırlıq nidä?
Yaqlaw täcribäbez yuq bit. Komitet äle genä oyıştı.
İslam, Sezneñ komitetta tatarlar ğınamı?
Kübese tatarlar,ruslar da bar.
Ä menä Fänisne ğäyepläwdä kemnär şahit bulıp baralar?
Öç tatar yegete ber ük süzlärne söylilär. KGB ofitserları yazıp birgän süzlärne qabatlawçılar. Läkin iñ ğäcäbe- mäçet keşeläre üzläreneñ bitleklären, maskaların saldılar. Mäçettän kilgän Färit Äyupov sudta bolay dide: “U nas yest soglaşenie s upravleniem FSB.” Ä Minäxmät Säğirevnıñ sudtağı süze: “U nas yest dogovor s GUWD Samarskoy oblasti.” Bu inde mäsced här namaz uqçısı turında orğannarğa mäğlümat birep tora digän süz. Bezne, namazdağı yäşlärne bu bik tä ğäcäpländerä. Äle qayçan ğına din ähellären KGB atıp üterde, Samarda xäzer baş mäçet din ähelläre KGB xezmätkärlärenä äyländelär, bügen awız tutırıp şunı ütep buladır. Samar mäçete- KGB filialına äylänep bara sıman!
Xizbut- Tährir xäräkäte turında sudqa Rusiäneñ Seber häm aziä töbägeneñ möselman dini idäräse möftie Nafiğulla Aşirov bäyälämäse kilgän. Şul ekspertiza minem qulda. Menä andağı fikerlär.
Möselmannarnıñ Seber, Aziä dine idäräse “Xizbut-Tährir”, “Sistema islama”, “Konsepsiä Xizbut- Tährir”, “İslamskaya liçnost'” kitapçıqların börtekläp iğtibar belän uqıp çıqtı. Näticäbez: “Bu kitapçıqlarda islam cämğiäten tözü fikere yata häm cämğiätne tözü yünäleşendä irekle süz irege küzdä totıla, islamça yäşäw, islamça tärbiäläw turında süz bara. Köç qullanu, xakimiätne bärep töşerä turında läm- mim häm dä keşe xoquqın bozu yuq. Kemneder kimsetü yuq. Rusiä qanunnarı nigezendä şäxesne tik qılğan ğämäle buyınça ğına gäyepläp bula. Här din wäkile üzeneñ östenlegen yaza häm bu tabiği xäl, bu här dindä küzätelä.
Töple, dälille bäyälämäsen Näfiğulla Aşirov bolay tügäräkli: “Rusiädäge Xizbut- Tährirçılarğa cinayätçelek eşen quzğatıp xoquq orğannarı Rusiä möselmannarınıñ Däwlät tarafınnan birelgän irekle fiker yörtüdän mäxrüm itälär. Dini qaraşqa ekstremizm häm terrorizm möheren tağarğa kiräkmi”, - di Rusiäneñ Seber häm Aziä öleşe möselmannar idäräse möftie Säyxelislam Näfiğulla Aşirov.
Fänis Gaynetdin östennän sud eşe betügä 23 yäşlek Yosıf Kerasirovnı xökem itü eşe başlanaçaq. Dimäk Samadan bu temağa xäbärlär bulaçaq äle.
Şamil Bahautdin, Samar
