14 марта на 77-м году жизни умер английский физик-теоретик, пожалуй, самый известный ученый современности, Стивен Уильям Хокинг. Его называют "главным популяризатором науки" последних лет. Предлагаем вам подстрочный перевод статьи про этого ученого, вышедшую на Азатлык.
Галим Стивен Һокинг вафат
(Умер ученый Стивен Хокинг)
Кембриджта 76 яшендә (в возрасте 76 лет) инглиз (анлийский) физигы, дөньяда (в мире) иң танылган галимнәрнең берсе (один из самых известных ученых) Стивен Һокинг вафат (умер).
Галимнең үлеме турында (о смерти) Һокинг гаиләсе (семья) 14 мартта хәбәр итте (сообщила).
"Безнең сөекле әтиебезнең (наш любимый отец) вафат булуына бик кайгырабыз (очень печалимся). Ул бөек (великий) галим, күренекле кеше иде, аның эшләре һәм мирасы (работа и наследие) безнең белән бик озак елларга калачак (останется на долгие годы)", диелә (говорится) балалары Люси, Роберт һәм Тима белдерүендә (в сообщении).
Һокинг квант космологиясенә нигез салучыларның берсе иде (был одним из основателей). Ул Зур шартлау теориясен (теория Большого взрыва) өйрәнде (изучал) һәм кара упкыннар (черные дыры) өлкәсендә (в области) күп ачышлар ясады (сделал много открытий). Физик – кара упкыннарның радиация нәтиҗәсендә (в результате) югалу (потеря) теориясе авторы, әлеге күренеш (это явление) "Һокинг нурланышы" (излучение) дип атала (называется).
1979 елда ул иң абруйлы (самый авторитетный) академик вазифа (должность) – Кембридж университетының Лукас профессоры исеме алды (взял, в данном случае – получил). Аның 1988 елда чыккан (вышедшее) "Вакытның кыска тарихы" (Короткая история времени) китабы (книга) бестселлерга әйләнде (превратилась, в данном случае – стала) һәм Һокингка дөньяда танылу китерде (принесло известность в мире). Моннан тыш (кроме того), ул "Кара упкыннар һәм яшь галәмнәр (молодые вселенные)", "Чикләвек кабыгындагы дөнья" (Мир в ореховой скорлупке) дип аталган китаплар авторы да.
2016 ел азагында (в конце) Стивен Һокинг "Планетабызың иң куркыныч чоры" (самый опасный период нашей планеты) дигән мәкалә бастырды (опубликовал статью). Анда ул дәүләтләр арасында чикләрне (границы между государствами) юкка чыгарып (сводя на нет), Җирне саклауда (в охране Земли) берләшергә чакырды (призвал объединиться).
Һокинг фикеренчә (по мнению), планетага хәзер (сейчас) зур куркынычлар яный (большие опасности грозят): климат үзгәрешләре (изменения), ризык күләмен арттыру (повышение количества пищи), кеше саны артуы (рост населения), эпидемияләр.
"Без кешелекнең (человечества) иң куркыныч вакытында (самое опасное время) яшибез (живем). Бездә планетаны юкка чыгара алган технологияләр бар, ләкин планетадан башка урынга күченү мөмкинлеге юк (нет возможности переселения в другое место). Бездә бары тик бер планета гына булгач (раз у нас только одна планета), аны сакларга кирәк (ее нужно хранить). Моның өчен (для этого) дәүләтләр арасында чикләрне юкка чыгару мөһим (важно). Дөнья җитәкчеләре (мировые лидеры) моны аңларга тиеш (должны понять) һәм булган ресурслар белән уртаклашырга (поделиться) тиеш. Без моны башкарырга сәләтле (способны выполнить), ләкин бу барлык (от всех) җитәкчеләрдән, Лондондан Һарвардка, Кэмбриджтан Һолливудка кадәр беренче урынга (на первое место) тыйнаклыкны (скромность) куярга таләп итә (требует поставить)", дип язды дөньякүләм танылган галим.
1960 еллар башында Стивен Һокингта амфиотрофик склероз билгеләре (знаки, здесь – симптоны) сизелә башлый (стали замечаться). Нәтиҗәдә (в результате) ул бөтенләй хәрәкәтләнә алмаслыкка (совсем неспособный двигаться) әйләнә. Табиблар кисәтүенә карамастан (несмотря на предупреждения врачей), ул әлеге авыру белән (с этой болезнью) 50 елдан артык яши (живет более 50 лет). Һокингның бары тик яңак (щека) мускулы гына хәрәкәтләнә (двигается). Аңа махсус датчик куела (ставится специальный датчик) һәм шулай ул компьютерда эшли, сөйләм синтезаторы (синтезатор речи) ярдәмендә (с помощью) сөйләшә ала иде (мог разговаривать).
***
Ну что ж, давайте проверим, насколько хорошо вы поняли текст? Давайте прочитаем его без пояснений на странице Радио Азатлык.
Также, обратите внимание, что специально для нашего проекта мы озвучили этот текст. Прослушать его можно при помощи плеера в начале статьи.
Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Также подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Вконтакте, Telegram-е и Instagram-е.
