Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatarstan tirä-yün möxit çistalığın qayğırtamı?


Här yaltırağan närsä altın bulmıy dilär bit. Qazan uramnarı da bügen çista bulıp kürenä ikän, bu möğayın küpläp qar yuğanğa ğınadır. Ğädättä şähär pıçraqlığı yaz citü kürenä başlıy. Äylänä tirä moxitne saqlawçılar bu turıda inde xäzerdän ük qayğırta. Bügen alar jurnalistlarnı cıyıp uzğan yıl näticäläre turında söylädelär. Tabiğät saqçıları digändä, alar şulqädär küp kemne atarğa da belmässeñ. Ekologiä ministrlığı, Rusiä awıl xucalığın küzätü idäräse, äylänä tirä möxit militsiäse, tabiğätne bozu oçraqları belän köräş alıp baruçı idärä. Härqaysı respublikanı çista itergä tırışa. Läkin tabiğätkä alardan ällä ni fayda yuq. Tatar mäqälendägeçä “eşeñne taşqa ülçim” diärgä bula.

Utırışnı äylänä tirä moxitne bozu oçraqları belän köräş alıpbaruçı idarä citäkçese Fäsäxov Ramil alıp bardı. Qırıyında anıñ urınbasarları Wäğiz Cäbbarov häm İlgiz Gäräev utırdı. Söyläwçelärneñ barısı da tatar buluğa qaramastan, tatarça sorawğa alar ana telendä cawap qaytara almadı. Ana tele könendä, wata cimerä tatarça söyläşü kileşmäs digännär, küräsen. Ni bulsa da bulır, tabiğätne saqlar öçen tuğan telne belü möhim tügel bit, şuña da temanıñ eçenäräk kerep, eşlängän eşlär belän tanışıyq. Uzğan yıl äylänä tirä möxitne saqlawçılar tarafınnan 391 xoquq bozu oçrağı terkälgän. Älege eşlär buyınça barlığı 26 millionğa yaqın ştraf salınğan. Anıñ 20 millionı xoquq bozuçılardan alınğan. İnde yaña yıl başınnan 3 meñ protokol tözelgän, 22 xoquq bozu eşe açıqlanğan.

Tirä yunne bozunıñ säbäplären, tabiğät saqçıları üzläre nidä kürä? Bu turıda Azatlıqqa Äylänä tirä moxitne bozu oçraqları belän köräş alıp baruçı idäräse bülek citäkçese Al'bert Şubin söyli.

Älegä bez profilaktika çaraların alıp barabız. Bügenge köngä bez äle Yevropa berlege illärennän nıq artta qalabız. Anda ğadi genä xoquq bozu oçrağı bulsa da şaqtıy zur ştraflar salına. Bez tabiğätkä mäxäbbätne tärbiälärgä tieş. Monda ştraflar salıp qına xälne uñay yaqqa üzgärtep bulmıy. Üzegez küräsez dönya külämendä Tatarstannıñ abruyı könnän kön arta. Bezdä turizm tarmağı üskäç, bez älbättä bu mä’säläne däwlät däräcäsenä xätle kütäräçäkbez.

Bilgele tabiğätne saqlaw digändä, awçılıq ölkäsen dä iğtibarsız qaldırıp bulmıy. İdärä xezmätkärläre bu ölkädä dä eş alıp bara. Fikerne äylänä tirä moxitne bozu oçraqları belän köräş alıpbaruçı idärä citäkçese Fäsäxov Ramil däwam itä.

Här yıl bez Rusiä awıl xucalığın küzätü idäräse belän bergälektä “Nerest”, “Oxota”, “Yel'” kebek çaralar ütkäräbez. “Oxota” operatsiäse bezneñ äle 1 martqa zätlek däwam itä. Anıñ barışında küp kenä xoquqsız awçılıq oçraqları açıqlandı. Här tör tereklekkä aw waqıtı aldan uq bilgeläp quyıla. Mäsälän sentäberdä quyan, tölke, kondıyz, qaban häm poşıy, oktäberdä tölke, tien kebek tereklekne awlarğa röxsät. Terekleklärneñ awlanırğa mömkin bulğan sanı da bilgele bulırğa tieş. Mäsälän bıyıl 100 poşıy häm 750 qaban atırğa röxsät ide. Çiklär quyıluğa qaramastan, xoquq bozu oçraqları küp. Alarnıñ kübese bezneñ idärä tarafınnan açıqlana. Bilgele älbättä xoquq bozuçılar administrativ, ä qayber oçraqta möhimräk cawaplılıqqa tartıla.

İsegezdäder, Qazan şähäre başlığı itep İlsur Metşin quyılğaç, ul Qazannı Tübän Qama şähäre sıman yäşellekkä kümergä teläde. Şähär uramnarında reklam taqtaları tügel ä kübräk ağaçlar kürenä başladı. Üzeñ üstergän ikmäk qäderle dilär bit. Eşlängän eşlärne saqlıy da belergä kiräk. 2007 yıldan äylänä tirä moxitne saqlawğa qağılışlı qanunnarğa üzgäreşlär kertelde. Xoquq bozu oçraqlarına ştraflarnıñ artuın ad küzätergä mömkin. Bu turıda Äylänä tirä moxitne bozu oçraqları belän köräş alıp baruçı idäräse bülek citäkçese Al'bert Şubin söyli.

Yaña kertelgän tatar kodeksında kürsätelgänçä äylänä tirä möxitne bozğan öçen grajdannar öçen 100 sumnan -1000сумга xätle, şäxsi oyışmalarğa 1000-2000, yuridik oyışmalarğa 10000-30000 rätlek tüläwlär qaralğan. Ägär ber xoquq bozğan keşe yıl däwamında tağın xoquq boza ikän, ştraf küläme arta. Bu sannar elekkege kodeks belän çağıştırğanda ikelätä artıq.

Ana söte belän kermägänne tana söte belän kermäs diep äytälär bit. Bu oçraqta tabiğät saqçıları näq bu mäqäldägeçä uy fiker yörtä. Xalıqqa tärbiä belän kermägänne, aqça suırıp kertmäkçe bulalar.

Ğädel Galämetdinov.

XS
SM
MD
LG