Renat Aqçurin citäkçelegendäge “Watanım”
oyışması häm “Tatar dönyası” gazetası qarşında oyışqan “Rusiädä tatar mäs’äläse” dip atalğan fänni tikşerü seminarı 21nçe ğinwarda üzeneñ eşen “Rusiä däwläteneñ islamğa qarata säyäsäte” digän temağa bağışlağan ide. Töp xisap belän islam belgeçe, professor Leonid Syukiaynen çığış yasadı häm köne buyı barğan seminarda süz anıñ tezislarına nigezlände. Häm çığışlar altı temanı berläşterde.
Berençese, “Rusiädä islamnıñ uyanuı sosial mädäni cirlektä uñay yoğıntı birep kenä qalmıy, qarşılıqlı säyäsi protsesslar da tudırdı, bu xäl yarlarınnan çığarğa mömkin” dip atalsa, ikençe tema” Rusiäneñ islamğa bulğan däwlät säyäsäte añlaşılmıy, ezleksez häm ikeyözle” di atalğan ide.
Öçençe tema “Rusiäne islamlaştırudan islamçılar öçen genä tügel, qayber töbäk häm federal'' säyäsi strukturalarğa fayda birä ala” dip ataldı.
Ä menä dürtençe temanı seminarnıñ citäkçese professor Boris Çurbanov töp tema itep kürsätergä tırıştı ul bolay yañğırıy: “CäditçelekTatarstan respublikasınıñ räsmi säyäsäte häm islamnı zamanlaştıruda Tubän Novgorodta kilep çıqqan “urıs islamı” proyektı alar barısı da islam fundamentalizmın aktivlaştırırğa häm Rusiäneñ islam ömmäsen tarqatırğa kiteräçäk” .
Tağı ber tema “Şäriğät qanunnarınıñ möselmannar uqmaşıp yäşägän töbäklärdä qullanırğa mömkin häm tieşle” dip atalsa, soñğı tema “Rusiäneñ İslam konferensiäse oyışması belän eş berlege alıp baru plannarı kiräkle, läkin yaqın aralarda ğına kiñ qolaçlı bulırğa oxşamağan” dip atalğan ide
Seminarda Qazannıñ tarix institutınnan Rafik Möxämmätşin, gumanir universitettan Aydar Yuziev, Federatsiä şurasınnan Ramazan Abdulatipov, Mäskäw universitetınnan Fatima Albanova, Boğırıslan möftie İsmäğil Şangaräyev, professor Svetlana Çervonnaya, islam belgeçe Geydar Camal, Rusiäneñ Yevropa öleşe dini idaräsennän fänni kiñäşçe Färit Asadullin häm başqa küp törle ğalimnär qatnaştı. Vadim Çurbanovnıñ äytüenä qarağanda seminarda yañğırağan çığışlar ”Rossiyskaya tatarika” dip atalğan äle bıyıl ğına çığaçaq jurnalnıñ berençe sanında basılırğa tieş.
Älbättä köne buyı barğan häm äytep kitelgän temalar buyınça yasalğan çığışlar xaqında ber tapşıruda söyläp beterü mömkin tügel.
Oçraşu tügäräk östäl dip atalğanğa kürä, bügenge yazmanı da şul tügäräk östäl artında söyläşülär dip tıñlarğa çaqırabız. Tügäräk östäldäge söyläşülär rus telendä bardı. Bu seminar kütärgän temalar buyınça nıqlı näticä çığarunı da maqsat itep almağan bulsa da, ber fiker - Rusiädä konfessiälär säyäsäte bulmaw qayber ğalimnär tarafınnan äytelde häm yaxşı añlaşıldı. Bu tügäräk östälne barı tik quyılğan sorawlar buyınça här çığış yasawçığa üzeneñ fikeren äytü mömkinlege buldı dip tä añlatırğa mömkin. Töp dokladçı, islam belgeçe Rudol''f Syukiaynin üzeneñ çığışında tuqsanınçı yıllar urtasınnan İslamnıñ kütärelep kitüe, islam partiäläre barlıqqa kilüen söyläde. Şul uq waqıtta ekstremist köçlär İslamnı säyäsi flag itep kütärälär dide. Çığışında ul şulay uq, cäditçelek, yevroislam temalarına da qağıldı. Bu yaña ağımnar başlıça küptän tügel barlıqqa kilgängä kürä alar fundamental’ islamnı nığıtu tügel, kiresençä tarqatu eşe alıp baralar, dide. Rudol''f Syukiaynin çığışınnına soñ süz Tatarstan ğalime Rafik Möxämätşinğa birelde. Häm anıñ çığışı berniçä märtäbä “Tatarski mir” gazetasınıñ baş redaktorı Vadim Çurbanov tarafınnan bülende. Ğalimgä Çurbanovnıñ Tatarstanda islam köçläp kertelä, cäditçelek Tatarstannıñ räsmi säyäsäte digän höcümle raslawlarına da cawap birergä turı kilde.
Mikrofon Ramazan Abdulatipovqa küçte. Ul üzeneñ çığışında bezne islam belän qurqıtalar, Rusiädä genä tügel böten dönya säyäsätendä dä islamğa urın yuq. BMO häm başqa xalıqara oyışma ustavların eşkärtkändä dä islam illäre çittä qaldı. dip belderde. Şulay uq islam belgeçläreneñ 90 protsentı provaslavnıyylar, şuña kürä alar islamnınñ eçtälegenä töşenmi, barı tik formasın ğına tikşerä. Min üzem berqayçan da provaslavie turında kitap yazarğa alınmas idem dide Ramazan Abdulatipov.
İslam belgeçe Xäydär Camal da çığışında Rusiädäge islam belän genä çiklänmi dönyada, böten cir carında islamnı beterü bara, dip belderde.
Färit Asadullin süzen oyıştıruçılarğa cawap bularaq “cäditçelek”, “yevroislam” turında başladı. Yevropada islam qabul itkän möselmannarnıñ yaña kitapları turında da belderep, Rafayıl Xäkimovnıñ “Beznen Mäkkäbez qaya?” dip atalğan yazmasın da iskä aldı.
Sez 21nçe ğinwarda “Tatarski mir” gazetası oyıştırğan Rusiädä İslam säyäsäte turındağı tügäräk östäldä yasalğan çığışlarnı tıñladığız. Yazmanı Näzifä Kärimova äzerläde.
