25 mart könne Ufada Başqortstan Däwlät Cıyılışı – Qorıltaynıñ çirattağı utırışı bulıp ütte. Anıñ kön tärtibenä 20 dän artıq mäsälä kertelgän ide. Şul isäptän deputatlar «Başqortstan xalıqları telläre turında» qanunğa üzgäreşlär kertü mäsäläsen dä ikençe uquda tikşerde häm qabul itte. Parlament älege qanunğa yañadan tözätmälär kertä başlağaç, bu ğämälgä Başqortstan tatar cämäğätçelege zur ömetlär bağlağan ide. Bıltır dekäber ayında republík prezidentın saylawlar barışında Mortaza Räximov Başqortstanda tatar telenä dä status birü mäsäläsen qanuní yul belän xäl itüne ışandırğannan soñ uyanğan ide ul ömetlär. Däwlät Cíılışı üzeneñ bıyılğı täwge utırışında uq tellär turındağı qanunğa kire äylänep qaytqaç, republík tatar milli oyışmaları möğäyen da deputatlar tatar tele statusı mäsäläsen dä tikşerügä quyaçaqtır dip uyladı. Ämma tatar cämäğätçelege bu yulı da aldandı bulıp çıqtı. Tellär turındağı qanunnıñ qayber tözätmälär kertelgän yaña şäkelen berençe uquda tikşergändä anda tatar tele statusı turında läm – mim ide. Şul çorda republík tatar milli oyışmaları berlege, ä bu berlekkä 12 tatar ictimağí oyışması kerä, başqort häm urıs telläre belän berrättän tatar telenä dä däwlät tele statusı birelergä tieş dip Mortaza Räximovqa da, parlamentqa da, xätta Rusiä prezidentı Vladimir Putinğa da xatlar, möräcäğätlär yulladı. Şundí aktíflıqtan soñ, deputatlar citdi uylanıp, bälki, tellär turındağı qanunnı ikençe uquda tikşergänçe, anda tatar tele statusı turında da üzgäreşlärne östär dip uyladı tatar milli oyışmaları liderları. Ämma bu ışanu da berqatlılıq ğälämäte genä bulıp çıqtı. 25 martta ütkän utırışta ikençe uquda tikşerü barışında da tatar tele turında ber genä süz dä qaralmawı açıqlandı. Alay ğına da tügel, xätta bu qanunnı şuşı ikençe uquda uq tulısınça qabul itep, çeterekle mäsäläne aşıq – poşıq qına yabıp, aña noqta quyu yaqlı deputtatlar da buldı utırışta. Läkin älege qanunnı qaruçı qömitet citäkçese Güzäl Sitdíqowa parlament eşçänlege tärtiben bozmasqa, qanunnı tieşle qäğidä buyınça öçençe uquda da tikşerergä kiräk, digäç kenä deputatlar üz niätennän kire qayttı. Läkin bügennän ük şul añlaşıla bulsa kiräk, qanunnı öçençe uqılışta qarağanda da, anda tatar tele statusı mäsäläse quzğatılmayaçaq inde. Qısqası, republík tatarları öçen bik möhim bulğan problemnı Başqortstan xakímítları üzläre öçen bügennän ük şapıldatıp yabıp ta quydı.
Elegräk tä xäbär itelüençä, bu şimbä, 27 martta Ufada Başqortstan tatar milli oyışmaları berlegeneñ çirattağı utırışı bulırğa tieş ide. Anda Qazannan da wäkillär çaqırılğanlığı xaqında aldan uq äytelde. Ämma, Başqortstan Däwlät Cíılışında tatar milli xäräkäteneñ tatar telenä status birü buyınça möräcäğätlärenä qolaq salmawları mäğlüm buluğa uq, bu şimbädä ütäçäk zur cíınnı aldağı atnanıñ şimbäsenä, 3 äprelgä qädär kiçekterergä buldılar. Monı tatar milli xäräkäte citäkçeläre kilep tuğan şartlarda aldağı söyläşügä citdi häm töple äzerlänü kiräklege belän añlata. İnde parlamentta qanunnarnı üzgärtü yulı belän tatar tele statusı mäsäläsen xäl itep bulmağaç, bu yünäleştä başqa adımnarğa kereşü ixtíacı tua. Nindi adımnar soñ ul digändä, tatar milli oyışmaları berlegeneñ bu yılda uzğan berniçä utırışında bu täñgäldä äytelgän qayber täqdimnär iskä töşä. Anda berniçä täqdim arasında tatar telenä däwlät tele statusı birü öçen Başqortstanda referendum oyıştıruğa ireşü täqdime dä bik eş yañğırağan ide. Äle bu alım iñ täesirle çara bularaq küzallana. Başqortstan Tatar kongressı Başqarma qömitetı äğzası, sosíologí fännäre doktorı, professor Ruşan Ğallämov äytüençä, xäzer tatar milli oyışmaları ana tele xoquqları öçen köräşneñ näq şuşı yulına basarğa mömkin. «Älbättä, bu eşne bügen – irtägä genä oyıştırıp bulmí, – di Ruşan äfände. – Aña ozaq qına waqıt äzerlek alıp barırğa turı kiläçäk. Çönki referendumğa kiñ cämäğätçelekneñ dä äzer buluı kiräk. Ä xalıqqa añlatu eşläre alıp baru öçen üz mäğlümat çaralarıñ bulu şart. Mäğlüm ki, Başqortstan tatarları üz matbuğatınnan mäxrüm. Tatar telendä çığuçı gäzitlär dä, xökümät aqçasına kön kürgäç, xakímít cırın ğına cırlí. Alarda tatar problemnarı xaqında qíıklatıp qına bulsa da hiçber süz äytep bulmí. Tizdän Başqortstanda tatar telendä bäysez gäzit çığa başlarğa tieş. Tatar mänfäğätlären yaqlawda aña zur ömetlär bağlí milli oyışmalar».
