Bu könnärdä Yekaterinburg şähärendä, Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkillege qarşında eşläp kilgän tatar yäkşämbe mäktäbendä Böyek Ciñüneñ 60 yıllığına bağışlanğan açıq däres uzdırıldı.
Uqıtuçı Fänüzä xanım Savçenqo äytüençä, açıq däres aldına bik zur maqsatlar quyılğan: dähşätle suğış yılları waqiğalarına küz salu, suğış çorındağı tatar şağirläre häm yazuçılarınıñ icatın öyränü, suğış häm tıl veterannarı belän oçraşıp, alarnı tıñlap ütü, veterannarnı täbrikläw, suğış çorına qağılışlı Ural töbäge materialların öyränü häm başqalar.
Däres waqıtında balalar Musa Cälil, Abdulla Alış, Ğädel Qutuy, Fatix Kärim kebek ädiplärebez äsärlärennän özeklär uqıdılar. Alarnıñ äzerlek däräcäse cıyılğan qunaqlarnı tañ qaldırırlıq buldı.
Suğış ber genä keşene dä, ber genä ğailäne dä çitläp ütmägän. Uquçılarğa öygä eş itep ul yıllarğa qağılışlı temağa inşa yazarğa birelgän bulğan. Unike yäşlek Liana, suğışta qatnaşqan babası turındağı inşasın uqığanda küz yäşlären tıya almadı. Şul uq yäkşämbe mäktäbendä uqıp yörüçe, inde yäşe altmıştan uzğan Äminä xanım, üzeneñ sabıy çağı xatiräläre turında yazılğan inşasın uqıdı. - “Ätiebez suğışqa kitkändä, ber şokolad qalğan ide, - dip söyläde ul. - Änkäyem: “Ätiegez isän-saw suğıştan äylänep qaytsın dip doğada torığız, balalar, bu şokoladnı ätiegez qaytqaç eneñ belän ikegezgä bülep birermen”, - dide. Äti qaytqanın dürt küzläp biş yıl buyı köttek. Ällä şuşı rizıq kötte anı, ällä bez sabıylarnıñ doğası qabul buldı, isän-saw äylänep qayttı ätiebez”.
Açıq däreskä qunaqqa suğış häm tıl veterannarı kilgän ide. Kükrägenä bik küp orden-medal'lär taqqan, çal çäçle bulsa da, küzlärendä yäşäw oçqınnarı yanıp torğan Möbaräk ağa Gilimov Ciñü bäyrämen Berlinda qarşı alğan. Germaniä başqalasına tatar cırın, tatar telen alıp kildek bez, dip söyläde ul. Kaşapov Räcäp digän dus yegete garmun uynap, alar Berlin cirendä “Kübälägem” cırın cırlağannar. Şunısı qızıq, nemes arxivlarınıñ bersendä bu cır uzğan ğasırnıñ unikençe yılları tiräsendä, äsir töşkän tatarlar tarafınnan cırlanğan yazmada saqlanğan ikän. “Alar bu cırnı ciñelüçelär bulıp cırlağannar, ä bez ciñüçelär bulıp cırladıq“, -di Möbaräk ağa.
Yalındırıp tormıyça, açıq därestä dä bik matur itep cırlap birde Möbaräk ağa. Kiñ sulışlı, tirän moñlı, matur tawışına soqlanmıy mömkin tügel ide. “Yäşem siksännän uzsa da, yöräk haman unsigezdä”, - di ul.
Tumıştan kilgän şayan xolqı, cır-moñğa ğaşıyq buluı yärdäm itäme, çınlap ta, Möbaräk ağağa altmıştan da artıqnı birü mömkin tügel. Ul bügenge köndä Polevsqoy şähärendä yäşi, tatar cır ansamblen citäkli. Ölkäneñ törle şähärlärendä çığış yasarğa yörilär alar. Şulay eştä yanıp yäşäw qartayırğa irek birmi miña, di ul, kiñ yılmayıp.
Böyek Watan suğışı yıllarında tılda xezmät itüçelärgä dä bik awır turı kilgän. Açıq däreskä tuqsan yäşlek Sabir babay Mullagaliev ta çaqırılğan ide. 47 yıl ğömeren ul Uralmaş zavodınıñ xärbi sexlarınıñ bersendä eşläwgä bağışlağan. Eşçe dip zur xäref belän äyterlek namuslı, fidaqär keşe bulğan ul. Küptän tügel Sabir ağa Rusiä prezidentı Vladimir Putinnıñ üzennän fidaqär xezmäte öçen olı räxmät belderelgän xat alğan.
Tıl batırları arasında Salixa apa Kamaletdinova da bar ide. Üzeneñ yazmışı turında Salixa apa bik qızıqlı itep söyläde.
Açlıqnı da, xezmät köne öçen bil bögüne dä küp kürgän Salixa apa çorı keşeläre. Ämma ruxları sınmağan alarnıñ. Salixa apa bik matur itep suğış batırlarına bağışlap yazılğan şiğerlär söyläp birde. Yäkşämbe mäktäbe uquçılarınıñ berse, Aliä isemle qız bala, moña qädär çista tatar telendä, bik xisle itep Ğädel Qutuynıñ “Sağınu” digän näseren uqığan ide. Ul Salixa apanıñ onığı bulıp çıqtı. Onığı belän dä bik ğorurlanıp söyläde Salixa apa. Aliä altınçı sıynıfta uqı. Fransuz häm ingliz tellären öyränä. Tatar telendä bik yaxşı söyläşä. Raxman mäçetenä ğäräp telen öyränergä yöri. Altı yäşennän namazğa basqan Aliä.
Yäkşämbe mäktäbenä yörüçe balalar suğış häm tıl veterannarın Böyek Ciñü bäyräme belän täbrikläp, büläklär tapşırdılar. Annan soñ Zöläyxa xanım Sabirova citäkçelegendäge qızlar vokal ansamble çığış yasadı.
Fänüzä xanım Savçenqo oyıştırğan açıq däres bik mäğnäle, faydalı, dulqınlandırğıç bulıp ütte.
Fäwiä Safiullina. Yekaterinburg.
