Accessibility links

Кайнар хәбәр

İran Törkiäneñ aradaşlığın telämi


Törkiä AQŞ-nıñ NATO partnerı bularaq, İran belän ike arada aradaşlıq rolen uynarğa teläwenä işarälär yasadı. Ämma İran yağı mondıy aradaşlıqnıñ kiräk bulmawın äytte.

AQŞ belän İran arasındağı mönäsäbätlär 30 yıldan birle kiyerenke. Xätta prezident Buş çorında AQŞ İranğa xärbi intervensia yasarmı digän xäbärlär dä çıqqalıy ide. Läkin Barak Obamanıñ yaña AQŞ prezidentı bulıp saylanuınnan soñ, ike arada dialoğ başlanu ixtimallığı turında xäbärlär tarala başladı. Şunnan soñ Törkiä AQŞ-nıñ NATO partnerı bularaq, ike arada aradaşlıq rolen uynarğa teläwenä işarälär yasadı. Çönki AQŞ belän İran mönäsäbätläreneñ yaxşıruı, Törkiä mänfäğätlärenä turı kilä.

Prezident Gül 11 häm 12 mart könnärendä Tähranda un il qatnaşqan Ekonomik xezmättäşlek oyışması (EXO) illäreneñ oçraşuında qatnaştı. Monda ul törek jurnalistları belän oçraşqanda, ilneñ aradaşlıq rolen üti aluı turında äytte.

Ul, prezident Obama belän yaña säyäsät çorınıñ başlanuına işarä itep, üzeneñ İran prezidentı Äxmädinicät häm dini citäkçe Xamaney belän oçraşıp söyläşkän belderde. “Xamaney Törkiä belän duslıqqa ähämiät birep, Törkiäneñ AQŞ-İran dialoğında yuğarı rol' uynawın äytte”, di Gül.

Bälki Gül bu süzlärne ütkän atnada Anqarağa kilgän AQŞ tışqı eşlär ministrı Hillari Klinton belän bulğan söyläşülärneñ täesire belän äytkänder. Çönki şuşı säfär waqıtında, prezident Barak Obamanıñ aprel başında Törkiägä kilüe äytelde. Bu isä Törkiäneñ Yaqın Könçığışta role üste dip bäyälängän ide.

12 martta isä EXO-nıñ yuğarı däräcäle oçraşuında yasağan çığışından soñ, İran prezidentı Äxmädinicätqa bu turıda soraw birelde. Anıñ cawabı törek diplomatiasenä şok tä’sire yasadı. “Aradaşlıqnıñ kiräge yuq. Pozisiabez anıq. Ägär dä mönäsäbätlärdä ğädellek häm xörmät bulsa, dönyada problema qalmas”, dip belderde Äxmädinicät.

Monıñ belän ul Törkiä yäki başqa ber ilneñ aradaşlığına moxtac bulmawın, 30 yıldan birle AQŞ belän diplomatík mönäsäbättä bulmağan İrannıñ taşlamalar yasarğa da cıyınmawın äytergä teläde.

Mäğlüm, soñğı yıllarda İrannıñ atom-töş programması arqasında ike arada mönäsäbätlär tağın da kiyerenkeläşkän ide. Obamanıñ Buşqa qarağanda, Yaqın Könçığışqa qarata yağımlıraq säyäsät alıp barırğa teläwen kürsätkän işarälär, Äxmädinicätqa üz pozisiaseneñ köçäygän buluı da ber täesir qaldırğan.

Tege yaqtan Tähran Ankara belän mönäsäbätlären tağın da nığıtu belän qızıqsına. Bu isä Törkiäne könbatıştan yıraqlaştıru öçen ber adım tügelme? Yuğıysä, Tähran da Ankara kebek Törkiä belän säwdä külämen artıru belän qızıqsınamı, bilgele tügel.

Äxmädinicät EXO liderlarına “sosializm ekonomikası cimerelde, liberal ekonomika da tarqalu aldında, şunıñ öçen bez un il urtaq ber aqça berämlege buldırırğa tiyeşbez”, dide. Şuşı süzläre asılda mäğnäle.

Prezident Gül, ilenä qaytışlıy oçqıçta jurnalistlarğa Waşingtonnıñ Tähranğa xäbären iltmäwe, ä Ankaranıñ qaraşın tapşırğan buluın belderde. Çönki AQŞ-İran mönäsäbätläre sülpänäysä monnan iñ zur faydanı Törkiä küräçük.

Bügenge köndä Törkiä İrannan 7-8 milliard dollarlıq neft belän ğaz ala. AQŞ-nıñ İran belän säwdägä salğan kirtäse sütelsä, ike il arasındağı säwdä 20-30 milliard dollarğa üsäçäk dip faraz itelä. Törkiäneñ mänfäğäte isä başlıça monda yata. İnde kiläse aylarda Waşington Tähran mönäsäbätläre niçek täräkqıy itäçäk, dip Ankara dikkat belän küzätep bara.
XS
SM
MD
LG