К текстам прилагаются аудио, перевод ключевых фраз и тест по лексике и содержанию произведений. Читайте и слушайте с удовольствием!

Котып экспрессы (Полярный экспресс) — Крис Ван Олсбург

Күп еллар элек, Раштуа көне алдыннан, тыныч кына ятып тора идем. Санта чаналарының кыңгыраулары чылтыраганын ишетергә тели идем. Дустым моны ишетү мөмкин түгел дисә дә, мин ышана идем.

Менә төнлә тавышлар ишеттем. Әмма бу кыңгырау тавышы түгел иде. Урамнан пар пышылдаганы һәм тимер чыжлаганы ишетелде. Мин тәрәзәгә карадым һәм поезд күрдем. Ул нәкъ безнең йорт каршында иде.

Паровоз парга уралган иде. Вагоннарның берсе янында озатучы тора. Ул кесәсеннән сәгать чыгарды һәм минем тәрәзәгә карады. Мин халатымны, тапочкаларны кидем дә, аяк очына басып, баскычтан төштем һәм поездны озатучыга йөгердем.

– Я, барасыңмы? – дип сорады ул.

– Кая?

– Ничек инде кая? Төньяк полюска, әлбәттә. Бу бит "Котып экспрессы"!

Мин озатучыга кулымны бирдем, һәм ул мине вагонга менгерде.

Вагон тулы балалар иде. Барысы да пижама кигәннәр. Без Раштуа җырлары җырладык, кәнфитләр ашадык һәм какао эчтек.

Ә тәрәзәләр артында шәһәр һәм авылларның утылары еракта калалар иде. Без куе урманнар аша бардык. Анда усал бүреләрнең улавы ишетелә һәм куркак куяннарның эзлзре күренә иде. Биек-биек тауларга мендек. Алар шулкадәр текә иде, әмма поезд бер дә туктамады, һаман алга, алга барды. "Котып экспрессы" төньякка чаба иде.

Ниһаять, ап-ак салкын Төньяк Котыпка кердек. Төньяк Котып ул – зур шәһәр, Дөньяның иң югары ноктасында урнашкан. Анда Раштуа уенчыклары ясый торган фабрикалар бар.

Башта без анда эльфларны күрмәдек. "Алар кала уртасында җыелалар, – дип аңлатты озатучы, – анда Санта үзенең беренче Раштуа бүләген бирәчәк.

– Ә беренче бүләкне кем ала?– дип сорадык безтавыштан.

– Ул берегезне сайлаячак,– диде озатучы.

– Карагыз, эльфлар! – дип кычкырды балалардан берсе. Алда йөзләгән эльфлар күренде. Төньяк Котыпка якынайган саен тизрәк бардык. Бераздан әкәм-төкәм тизлеге белән бара башладык. Урамнар Сантаның ярдәмчеләре белән тулы иде. Без туктадык, һәм озатучы безне вагоннан чыгарды.

Без халык арасыннан зур мәйданга чыктык. Каршыбызда Сантаның чанасы тора иде. Аның кыңгыраулары бар шәһәргә чыңлый иде. Мондый тавышны беркайчан да ишеткәнем булмады!

Эльфлар мәйданнан китте, һәм аның уртасына Санта чыкты. Санта минем янга килде һәм: "Шушы малай булсын", – диде. Озатучы мине күтәрде дә, чанага утыртты. Мин Сантаның тезләренә утырдым. Ул миннән: "Раштуага сиңа нәрсә бүләк итәргә?" – дип сорады. Мин белә идем: ни теләсәң шуны сорап була. Ләкин мин иң теләгән әйбер Санта Клаусның капчыгында юк иде. Мин теләгән әйбер ул – Санта чанасының бер көмеш кыңгыравы иде. Бу турыда Сантага әйттем. Ул ягымлы итеп көлде дә, эльфка бер кыңгырауны кисәргә кушты. Санта кыңгырауны югары күтәрде дә: "Раштуаның беренче бүләге!", дип игълан итте.

Мин кыңгырауны халатымның кесәсенә салдым. Аннары озатучы мине чанадан төшерде.

Сантаның чаналары күккә очып менде, берничә кат әйләнделәр һәм еракта юк булды. Озатучы безне вагоннарга утыртты. Балалар миннән кыңгырауны күрсәтүемне сорады. Мин кулымны кесәгә тыктым – ә анда тишек. Мин көмеш кыңгыравымны югалтканмын.

– Әйдәгез кире барыйк, кыңгырауны табыйк! – диде балаларның берсе. Тик поезд кинәт урыныннан кузгалды, һәм без өйгә кайтып киттек.

Кыңгырауны югалтуыма бик күңелем төште. Мин балалар белән саубуллаштым. Озатучы: "Раштуа котлы булсын!!", дип кычкырды. Әмма минем кәефем инде юк иде.

Иртән без сеңлем Сара белән бүләкләрне ачтык. Соңгы тартмаларның берсендә Сара минем исем язылганны күрде. Аның эчендә язу бар иде, анда: "Чаналарымның берсендә таптым. Кесәңдәге тишекне ямап куй",– дип язылган. Аста "С.К." дип кул куелган иде.

Ни кызганыч, әти-әни Санта чаналарының кыңгыравын ишетмәде. Алар аны ватылган дип уйладылар.

Кайчандыр минем күпчелек дусларым кыңгырауның тавышын ишетә иделәр. Ләкин еллар узган саен, алар аны начаррак ишеттеләр. Ә аннары тәмам ишетми башладылар.

Ә мин инде үссәм дә, кыңгырауның чыңын әле дә ишетәм. Ул әле дә чыңлый, ихлас ышанганнар өчен генә.

Эльфлар һәм башмакчы (Эльфы и башмачник) — Бертуган Гриммнар

Яшәгән ди, булган ди бер башмакчы. Бик тырыш, алтын куллы оста булган ул. Тик авыр заманнар килгән. Башмакчының бер пар башмакка җитәрлек кенә күне калган. Кич ул шул күнне әзерләп калдырган, ә иртән тегәргә ниятләгән. Тыныч күңел белән йокларга яткан ул. Иртән башмакчы эшкә тотыныйм дисә, ни күрсен – өстәлдә күннән ясалган ике башмак тора. Икесе дә өр-яңа. Башмакларны кулына алган да, шаккаткан башмакчы: бу пар аяк киеме шулкадәр сыйфатлы тегелгән, аларны, һичшиксез, бик оста кеше ясаган.

Башмакларга шул ук көнне алучы табылган һәм алар өчен яхшы бәя биргән. Башмакчы ул акчага тагын ике пар башмакка җитәрлек күн алган. Кичтән әзерләгән, ә иртән тегәргә ниятләгән. Әмма бу юлы да аңа башмак тегәргә туры килмәгән. Торса – башмаклар инде әзер. Алучылар да тиз арада табылган. Сатылган акчага башмакчы тагын дүрт башмаклык күн алган.

Шулай кичтән күнне әзерләгән башмакчы, иртән өстәлдә инде дүрт башмак тапкан. Моннан соң башмакчының тормышы шулай барган: кич ул күнне әзерләгән, ә иртән башмаклар инде әзер булган. Хәзер башмакчы ачлыктан котылган.

Көннәрнең берсендә, Раштуа алдыннан, башмакчы карчыгына: "Бәлки, бу төндә безгә йокламаска һәм кем ярдәм иткәнен белергәдер?",– дип тәкъдим иткән. Ә хатыны аның бик кызыксынучан булган. Шәмне кабызган, өстәлгә куйган да ире белән почмакка качкан.

Төн җитүгә кайдандыр ике кечкенә киемсез кеше чыккан. Өстәлгә менгәннәр, кулларына эш коралларын алганнар да башмак ясый башлаганнар. Аларның нәни бармаклары шундый җитез булган, энә, чүкеч кулларында очып кына йөргән. Менә, башмаклар әзер булгач, кечкенә кешеләр өстәлдән төшкәннәр дә юкка чыкканнар.

Иртән карчык иренә: "Бу кешеләр йорт ияләредер. Алар безгә баерга ярдәм иттеләр. Моның өчен рәхмәт әйтергә кирәк. Мин аларга күлмәк, кафтан һәм ыштаннар тегим әле. Тагын һәрберсенә берәр пар оек та бәйлим. Ә син аларга берәр пар башмак тек. Шулай киендерик аларны", – дигән. Картка бу тәкъдим бик ошаган.

Башмакчы һәм аның карчыгы бүләкләрне өстәлгә куйганнар һәм тагын почмактан күзәткәннәр. Кечкенә кешеләр бүләкләргә ни диярләр икән, аларның шуны беләсе килгән. Төнге уникедә йорт ияләре тагын чыкканнар һәм эшкә алынырга теләгәннәр. Ләкин өстәлдә күн дә, эш кораллары да күрмәгәннәр. Алар урынында төрле кием, башмаклар ята икән. Йорт ияләре моңа бик сөенгәннәр, тиз арада бар киемне кигәннәр. Алар бик сөенгәннәр, шатлыклы җыр башкарганнар. Аннары билгә кадәр иелгәннәр һәм: "Бу йорт хуҗаларына зур рәхмәт. Хәзер башкаларга ярдәм итәргә барабыз", – дигәннәр.

Ә башмакчы шул вакытан бирле яхшы яшәгән һәм йорт ияләренә гомере буе рәхмәтле булган.

Урланган Санта Клаус (Похищенный Санта Клаус) — Фрэнк Баум

Санта Клаус Көлү Үзәнендә яши. Монда аның зур сарае бар, ул сарайда уенчыклар ясыйлар. Сантаның эшчеләре – чәчәккәй, урманчык, фея һәм эльфлар – аның белән яши һәм көн-төн ел буе эшлиләр.

Үзәннең Көлү Үзәне дип аталу сәбәбе: андагы бар нәрсә һәм һәркем шат һәм бәхетле. Чишмә көлемсерәп ага, җил күңелле итеп сызгырып исә, миләүшәләр һәм кыр чәчәкләре кояшка карап елмаялар. Көләр өчен бәхетле булырга; бәхетле булыр өчен канәгать булырга кирәк. Санта Клаусның Көлү Үзәненең һәр почмагында чиксез канәгатьлелек хөкем итә. Бер яктан – мәһабәт Бурзи урманы, икенче яктан Җен Мәгарәсе бар. Һәм шулар арасында елмаюлы һәм тыныч Үзән урнашкан.

Кемдер безнең ягымлы, балаларны бәхетле итә торган Сантаның дошманнары юктыр, дип уйлыйдыр. Әмма мәгарәдә яшәүче җеннәр Санта Клаусны күрәлмыйлар. Сәбәбе бик гади: ул балаларны бәхетле итә.

Җеннәрнең биш мәгарәсе бар. Анда Минминлек Җене яши. Аның артында Көнчелек Җене урнашкан. Аның артында Нәфрәт Җене бар. Ул мәгарә аркылы кеше Усаллык Җене янына эләгә. Инде монысыннан соң нәрсә икәнлеген мин белмим. Анда куркыныч хәлләр һәм үлем көтә, диләр. Бик ихтимал.

Шулай да һәр әйтелгән мәгарәдән тар юл үтә. Ул юл бишенче мәгарәгә илтә. Бу – Тәүбә Җененең кечкенә бүлмәсе.

Әлеге мәгарәнең идәннәре бик тапталган. Күрәсең, башка мәгарәдән күпләр монда качкан. Шулай, моннан бит яңадан саф һавага чыгу мөмкин.

Бер көнне мәгарәләрнең җеннәре киңәшләшергә җыела. "Санта Клаус балаларга бик матур Раштуа бүләкләре бирә, һәм балалар бәхетле була. Шуңа алар безнең мәгарәләргә килмиләр", – дип зарланалар алар.

– Миңа килгәндә,– ди Тәүбә Җене,– балалар сезгә кермәгәч, аларга мин дә кирәк түгел.

– Санта безнең эшчәнлекне боза. Моны хәл итәргә кирәк, – дип тавыш күтәрә барысы. Ләкин нишләргә соң? Җеннәр Сантаны үз мәгарәләренә мәҗбүриләп кертергә уйлыйлар.

Икенче көнне Минминлек Җене Санта Клаус янына килә һәм:

– Бу уенчыклар искиткеч гүзәл. Нигә син аларны үзеңә калдырмыйсың? Шук малайлар һәм кире кызларга бирергә кызганыч бит. Балалар уенчыкларны тиз бозалар, ваталар, – дип котырта.

– Ялган! – дип җавап бирә Санта. – Минем бүләкләрдән соң малай һәм кызлар андый шук һәм кире булмыйлар. Әгәр аларны елга бер тапкыр бәхетле итә алсам, мин бик канәгать.

Минминлек Җене иптәшләре янына кайта да:

– Мин оттырдым, чөнки Санта үзе өчен генә түгел, башкалар өчен дә яши, – дип аңлата.

Икенче көнне Санта Клаус янына Көнчелек Җене китә.

– Уенчык кибетләрендә, нәкъ синеке сыман, гүзәл уенчыклар ясыйлар. Өстәвенә алар акча да ала. Ә син бушка эшлисең,– ди ул Сантага. Ә Санта аңа:

– Мин балаларны елга бер генә – Раштуада гына бүләкли алам. Ә кибетләрдә уенчыклар ел дәвамында бар. Шулай ук минем эшем ярату, шәфкатьлеккә тулы. Бүләкләрем өчен акча алу миңа оят булыр иде, – дип каршы чыга.

Икенче Җен дә җиңүсез кайта. Әмма Нәфрәт Җене бирешми, үзе дә бара.

– Хәерле иртә, Санта! Минем сиңа начар хәбәрем бар,– дип башлый ул сүзен. – Дөньяда сине яратмаган кешеләр күп. Син аларны күрәлмаска тиеш.

– Ялгышасың! Андый кешеләрдән миңа зыян юк. Алар үзләрен һәм балаларын бәхетсез итәләр. Бичаралар! Мин аларга, киресенчә, ярдәм итәргә телим, – дип шаккаттыра Санта Җенне.

Җеннәр Сантаны сүз белән җиңә алмыйлар һәм көч ярдәмендә җиңәргә телиләр. Ел дәвамында Сантага комачаулап булмый, чөнки аның янында һәрвакыт ярдәмчеләре һәм сакчылары бар. Ә менә Раштуа төнендә ул чанага утыра һәм бүләкләр өләшә. Шулвакытта ул гел үзе генә. Шул сәбәпле Җеннәр Раштуаны көтәргә уйлыйлар.

Раштуа төне җитә. Күктә якты ай балкый. Санта Клаус чыбыркысын шартлата һәм балалар янына ашкына. Шулчак һавада озын бау күренә һәм Сантаның гәүдәсен, кулларын чолгый. Җеннәр аны урлыйлар һәм бер мәгарәдәге зур ташка бәйлиләр.

– Балалар шундый канәгатьсез булачаклар. Алар кычкырырлар, еларлар һәм бик тиз арада безнең Минминлек, Көнчелек, Нәфрәт һәм Усаллык Мәгарәләренә керерләр, – дип шатланалар Җеннәр.

Әмма быел Җеннәр көтмәгән хәл була. Санта үзе белән Чәчәккәй Нутер, Урманкай Питер, Фея Килтер һәм Виск исемле эльфны алган. Бу аның дүрт иң яраткан ярдәмчеләре икән.

Ярдәмчеләр Сантаның югалганын сизәләр һәм бик борчылалар. Балалар бит бүләксез калачак! Юк-юк, бу мөмкин түгел. Бүләкләрне таң атканчы таратырга кирәк. Сантаның дүрт ярдәмчесе башта бүләкләрне таратырга, аннары хуҗаларын эзләргә уйлыйлар.

Санта бүләкләрне һәрвакыт үзе тараткан. Шуңа ярдәмчеләр берничә ялгышлык кылган. Мәсәлән, Мэми Браун курчак урынына барабан алган. Ә курчак турында хыялланган кызга барабанның кирәге юк. Ә яңа бутыйлар теләгән Чарли Смит төсле җепләргә тулы тегү тартмасы алган. Бу аңа шулкадәр ошамаган, ул Санта Клаусны ялганчы дип атаган.

Шулай да ярдәмчеләр үз эшләрен бик яхшы башкаралар. Аннан кире кайталар һәм Сантага ярдәм итү ысулларын уйлыйлар. Эльфларның Патшабикәсе дә аларга ярдәм кулы сузарга әзер була. Санта Клаус бит мең елга беренче тапкыр балаларны котлый алмады.

Ул арада Сантаны тоткынлыкта бик газаплыйлар. "Хәзер балаларны бер елдан гына күрәсең", "алар сине күрәалмаячаклар" дип үртиләр аны Җеннәр. Башкалар күрмәгәндә, Санта янына Тәүбә Җене килә.

– Мин үзем дә үкенәм бит, Санта. Сине урлауда катнашканыма үкенәм,– ди ул.

– Сиңа күңелсездер шул,– дип әйтә аңа Санта. Ул бу Җеннең үзен ялгызлыктан гына шулай тотканын аңлый. – Усаллык кылмаучылар синең мәгарәңә килмиләр шул.

Тәүбә Җене үзе дә тәүбә итә һәм Санта Клаусны азат итәргә тели һәм бауларын чишә.

– Син мине кичерерсең, дип өметләнәм. Чынлыкта мин начар түгел һәм җирдә күп яхшылык эшлим, – ди Җен Сантага.

Санта аңа:

– Мин сине ачуланмыйм. Синсез бу дөнья күңелсез бер урын булыр иде. Раштуа котлы булсын! – дип җавап кайтара Санта һәм Көлү Үзәненә китә.

Санта Клаусны Үзәндә ярдәмчеләре каршы ала. Алар бергә ялгышларны төзәтәләр һәм балаларга үз бүләкләрен тапшыралар. Һәм бу Раштуа кичендә беркем дә усал яки көнче булмый. Бар бала да бәхетле була.

Балалардагы яхшылыкны саклаучы дуслар күп булганда, аларга бернинди дә явызлык янамый.

*****

Как вам сказки на татарском? Понравились? Также предлагаем вам почитать и послушать следующие новогодние тексты:

• Раштуа хикәясе (Рождественская история) — Чарльз Диккенс
• Чиртләвек (Щелкунчик)
• Кар патшабикәсе (Снежная королева)
• Гринч Раштуаны ничек урлаган (Как Гринч украл Рождество) – Доктор Сьюз

А теперь предлагаем пройти тест по содержанию и лексике и проверить себя:

Если у вас есть предложения по текстам, то Вы всегда можете оставить их в нашей группе в Вконтакте или по адресу: eydetat@gmail.com

Заходите на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Также подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Instagram-е, Youtube и Тиктоке.

Скоро – больше! Встретимся в следующем году, сау булыгыз!