Accessibility links

Кайнар хәбәр

Sember: Ana telen kem yaxşıraq belä?


Sember qalasınıñ könbatış öleşendäge Wırıpay bistäsendä, nigezdä, Tatarstannıñ Bua, Çüpräle rayonnarınnan kilep urnaşqan tatar-çuaş yäşi. Biredäge mäktäp balalarınıñ yartısı – tatar, 23 protsentı çuaş buluı da şunnan. 1988-yılda “Tuğan tel” oyışması mäktäplärgä ana telen qaytaru eşen näq şunda başladı. Mäktäp direktorı Aleksandr Vasil'yeviç Koşelev yärdämendä tatar äti-äniläre cıyılışı oyıştırıldı. Näticädä tatar tele häm sänğäte buyınça fakul'tativ açıldı. Näticädä artaban tatar mädäni tormışında kürenekle rol' uynağan “Gölçäçäk” isemle balalar ansamble tuğan ide.

Ä “Tuğan tel” 1989-yılda ayırım tatar sıynıfı tuplaw xästärlärenä totındı. Mäktäpkä kilüçelärne “Dobro pojalovat'”, “Räxim itegez”, “Ira sunsa ketetper” dip, İskändär ağa Ğizzätullin yasağan altaqtalar qarşılıy başladı. Ul uq, “Tuğan tel” üteneçe buyınça, kitaplardan Tuqay äsärläre buyınça räsemnär küçerep yasadı. Bulaçaq Tatar tele kabinetı öçen Qazannan kitaplar qaytarıldı. Ayzätullowa Ruzaniä, Däwlätşina Fähimä, İbrahimova Äminä, Rawza Qanäfieva xanımnar aprel' pıçraqlarında bata-çuma ayırım sıynıfqa ata-analardan ğarizalar cıyıp yördelär. Törle qarşılıqlarğa qaramastan, mäktäp direktorı üz süzendä tordı – ayırım tatar sıynıfı eşli başladı. Şunnan soñ bu eş özleksez däwam itä. Başqa tatar-çuaş balaları da etnokul'tura däresläre, fakul'tativlar aşa milli tamırlarıbızğa yaqınaytu çaralarına cälep itelä.

Älege mäktäp direktorı Vera Aleksandrova “Tuğan tel” oyışması aktivistlarına 55-mäktäpne onıtuları öçen üpkä beldergän ide. Tatarça kitaplar häm sänğät kollektivı öçen kiemnär yünätüdä yärdäm dä soradı ul.

Milli xäräkät äğzaları kitaplar tuplawnı üz öslärenä aldılar, ä kostyumnar buyınça Maltabarlar berlege räise Rawil Quzäxmätev belän elemtägä kerergä buldılar. Martnıñ 18ендә mäktäp kitapxanäsenä “Qazan utları” jurnalınıñ 5 yıllıq tuplanması häm 50gä yaqın näfis, publitsistik, tarixi kitaplar tapşırıldı.

Bu uñaydan “Tuğan tel” idäräse ayırım tatar sıynıflarında uquçı barlıq balalarnı da cıyıp, ana tele, milli mädäniät buyınça 6, 7, 8, 9nçı sıynıflar balaları arasında yarış oyıştırdı. Başqaları da tik tormadı: yarışta qatnaşuçılar qıyınsınğanda, 10, 11nçe sıynıflar uquçıları da quşıla tordılar. Ä başlanğıç sıynıflar näniläre, ölkännärdän ürnäk alıp, belem tuplap utırdılar.

Quyılğan sorawlarnıñ töp maqsatı itep, belem tikşerü genä tügel, ä ana teleneñ nindi bay, uñay, urıs telen bayıtqan tel ikänen kürsätü quyılğan ide. Fiğıl törläreneñ qamillegen, mäsälän, tatarça ber süz belän äyterlek mäğnäne urısça öç-dürt süz belän äytü kiräklege açıq kürsätä. Mondıy misallar çarada qatnaşqan äni keşelärne dä qızıqsındırdı.

Älbättä inde, balalar çaraları şiğır-cırsız bulmıy. Ber üzençälek. Balalarnıñ üzläre äzerläp kilgän şiğırlärne uquı ğädäti küreneş. Bu oçraqta anıñ östäwenä tanış bulmağan şiğır yögerek häm sänğätle uqu öçen täqdim itelde. Bu yarışta iñ yaxşılarına cirle şağir Rifqät Xismät “Üz suqmağım” isemle kitapların büläk itte. Ä cır buyınça 6-sıynıf uquçısı El'vira Azizova “Äniem” digän cırı belän ciñüçe dip tabıldı.

Berençe urınğa 8-sıynıf çıqtı. Artaban 7, 9, 6nçı sıynıflar.

Sorawlarğa döres cawap birüçelärneñ berse dä büläksez qalmadı – balalar öçen çığarılğan kitaplar öläşende.

“Azatlıq” radiosı, Ayrat İbrahim, Sember.

XS
SM
MD
LG