Accessibility links

Кайнар хәбәр

Sember ölkäseneñ “Tuğan tel” oyışması suğış veteranı qaharman oçuçı märxüm Ğalimcan Ğilmetdinovnı ölkäneñ “Altın kitabı”na kertü başlanğıçı belän çıqtı


17 yäşlek Ğalimcan Ğilmetdinov, üzenä 1 yäş östäp, 1941-yılnıñ 23-iyünendä frontqa kitä. Oçuçılar kursın tämamlap, üzen çın as itep kürsätä. 1652 säğät suğış kügendä oça, 556 xärbi oçış yasıy, aviatsiä polkınıñ iñ uñğan oçuçısı sıyfatında 3 orden, 10лап medal'gä layıq bula. 1944-45nçe yıllardağı batırlıqları öçen polk komandirı anı tağın ike Qızıl bayraq ordenı häm İkençe däräcä Dan ordenı belän büläkläwne xästärli. Läkin “bilgesez säbäplär” arqasında bu büläklär tapşırılmıy. Säbäbe soñnan ğına açıqlana: Qırım tatarların ezärlekläw turındağı däwlätneñ serle qararı (1944-yıl, 8-avgust) arqasında bulıp çığa bu xäl. Dimäk, süz ğomumän tatarlar turında barğan dip añlarğa kiräk.

Ğalimcan Gıl'metdinov härwaqıtta üz ideallarına tuğrılıqlı bulıp qaldı. Ofitser bularaq, suğıştan soñ da armiä saflarında xezmättä qaldırıla. Läkin 1953-yılda Vasiliy Stalinnı Xärbi hawa köçlär komanduyuşçie wazifasınnan buşatqaç, ul, raport yazıp, üz irke belän armiädän kitä. Çiläbe ölkäse Qunaşaq rayonında uqıtuçı, rayon gäzite redaktorı, KPSS raykomı sekretları bulıp eşli. “Mayak” institutınıñ şartlawı näticälären yuq itüdä tazalığın qaqşata. Yuğarı uqu yortlarında uqıta – yäş buınnı kommunistik ruxta, üze inanuınça, çın keşe itep tärbiälärgä böten köçen quya.

1991-yılnıñ avgust waqiğalarınnan soñ üz irke belän eşennän kitä. SSSR tarqaluın, KPSSnı beterügä qarşı protest yözennän eşen taşlağanın ul menä niçek añlata: “Min sotsializm tözedem, anı suğışta yaqladım, suğıştan soñ ayaqqa bastırdım. Yaña xakimiätkä xezmät itüne wöcdanım quşmıy, bu - suğış qırlarında yatıp qalğan iptäşläremä xıyänät bulır ide.”

Ul'yan pedagogiä universitetı uqıtuçıları “Ğalimcan Ğilmanoviç bik tä matur kitte”, dip äytkännär, di. Läkin anıñ ürnägendä ğämäl qılırğa qıyulıqları citmägän.

Ğalimcan ağa Ğilmetdinovnıñ qaraşların - anıñ kommunistik ideologiäsen “Tuğan tel” oyışması idäräseneñ küpçelek äğzaları qabul itä almıylar ide. Läkin tatar xalqınıñ milli-mädäni xoquqların qaytaru xästärläre berläşterde alarnı. Ğalimcan ağa, idärä äğzası bularaq, “Tuğan tel”neñ täpiläp kitkän çağında bik faydalı eşlär başqardı. Qayber “qaynar başlarnı” tınıçlandırıp, “Ul'yanovskaya pravda” gäzitendä tatar ixtıäcların yaqtırtuğa yul açıp, mäsälän. Annan soñ şundıy(!) keşeneñ milli xäräkättä qatnaşuı – üze genä dä bik möhim ide. “Slujivıylar”nıñ “Tuğan tel”gä şiklänep qarağan çaqlarında – bigräk tä. “Tuğan tel” aktivistları öçen, Ğalimcan ağa üz äsaslarına tuğrı, ädäple, namuslı çın keşe – ürnäk bulıp qaldı.

“Azatlıq” radiosı, Ayrat İbrahim, Sember.

XS
SM
MD
LG