Татарстан мәктәпләрендә (в школах) әлегә (пока) билгесезлек күзәтелә (наблюдается неопределённость): кемдер искечә укыта (кто-то преподаёт по-старому), аерым мәктәпләр (отдельные школы) туган телне укытуны (преподавание родного языка) киметә (уменшают). Рәсмиләр (официальные лица) моны кире какса да (пусть и отрицают), яңа федераль стандартлар милли телләрне өйрәтүне(преподавание национальных языков) тамырдан үзгәртәчәк (основательно изменит).

Бу уку елыннан (с этого учебного года) Русия мәктәпләре яңартылган (обновлённые) федераль стандартлар (ФГОС) нигезендә белем ала башлады (начали обучаться). Татарстан түрәләре (чиновники) республиканың дәүләт теле буларак (как государственный язык) татар телен дә өйрәнә алачак (сможет изучать) дип тәкрарласа да (пусть и повторяют), чынлыкта (на самом деле) яңа укыту програмнары нигезендә туган тел дәресләре (шуның кысаларында (в их рамках) укытылачак республика теле дә) ике тапкырга диярлек кими (уменьшается почти в два раза).

Кайбер укыту вариантларында (в некоторых вариантах преподавания) туган телне өйрәтү (обучение) бөтенләй каралмаган (совсем не предусмотрено). Татарстанда аерым мәктәпләр (отдельные школы) моны үзләрендә татый башлады инде (уже начали ощущать на себе). Кайбер белем йортлары (учебные заведения) узган елгы тәртиптә (в порядке прошлого года) укытуын әйтә (говорят).

Русия мәгариф (образование) министрлыгының үрнәк (примерные) укыту програмнарының махсус сайтында (на особом сайте) яңартылган укыту програмы вариантлары белән танышырга мөмкин (можно ознакомиться).

Иске (старый) федераль стандартлар белән чагыштырганда (сравнивая), 1-4нче сыйныфларда (в классах) урыс телендә белем алучылар (получающие образование) арасында "Туган тел" дәресләрен 42 процентка, туган телдә белем алучыларда (у тех, кто получает образование на родном языке) - 52 процентка азрак укыячаклар (будут учиться меньше). Урыс мәктәпләренең 5-9нчы сыйныфларында ул 33 процентка, милли мәктәпләрдә (в национальных школах) – 48 процентка кадәр кимегән (уменьшилось). Һәр вариантта да туган тел дәресләренә, чит телләргә караганда (в сравнении с иностранными языками), азрак вакыт бирелгән (выделено меньше времени).

Мәгариф белгече аңлатмасы
(объяснение специалиста по образованию)

"Мәгариф" берләшмәсе (объединение) президенты Марат Лотфуллин туган телләрнең кимүен (уменьшение) санитар кагыйдәләр (СанПин) үзгәрүе (изменение) һәм федераль үзәкнең туган телләрне укытмас өчен (для того, чтобы не преподавать родные языки) максатчан эш алып барылуы (целенаправленной работой) белән бәйле дип аңлатты (объяснил).

— Русия мәгариф министрлыгы төзегән (составивший) укыту програмнарында туган тел укытылмый торган вариантлар (варианты, где родной язык не преподаётся) Русия кануннарына каршы килә (противоречат законам России). Без бу турыда (мы об этом) Русия мәгариф министрлыгына мөрәҗәгать иттек (обратились). Әгәр алар бу програмнарны төзәтмәсә (если они не испраят эти программы), прокуратурага мөрәҗәгать итәчәкбез (обратимся). Анда Русия мәгариф министрлыгының ничек туган телләрне сайламаска (как не выбирать родные языки) дигән киңәшләре дә бар (есть и советы).

Татарстанда мәктәпләрнең нинди (какие) укыту програмнары нигезендә белем бирәчәге (будут преподавать) сентябрь ахыры – октябрь башында гына билгеле булачак (будут известны) ди ул. Шул вакытта (в это время) хисап тапшырылачак (будут сданы отчеты). Аның сүзләренчә, мәктәпләр Русия министрлыгы тәкъдим иткән (предложенные) үрнәкләрне үзләре мөстәкыйль рәвештә сайлый (выбирают сами в свободном порядке).

Татарстан мәктәпләре: татар телен азайтучылар да, саклап калучылар да бар
(Школы Татарстана: есть и те, кто уменьшили татарский язык, есть и те, кто сохранил [часы])

Казанның данлыклы (известный) 2нче татар гимназиясендә татар теле дәресе (уроки) 5 сәгать урынына 3 сәгатькә калган (осталось). Әлеге мәгълүматны (эту информацию) берьюлы ике ата-ана раслады (подтвердили одновременно два родителя). Татар теле урыс теле хисабына (за счет) киметелгән (уменьшено) дип аңлатканнар мәктәптә (объяснили в школе).

Казанның 149нчы татар лицеенда ата-аналар сәгатьләр кимемәвен әйтә (говорят, что часы не уменьшились), ләкин зарлары җитәрлек (достаточно жалоб).

— Әлегә вакытлыча (временно) элекке програм нигезендә атнасына 4 сәгать татар теле һәм 2 сәгать әдәбият укыячаклар (будут изучать) дип әйттеләр. Шулай да мин башка фәннәрнең дә (и другие предметы) татарча укытуын теләр идем (хотел бы, чтобы преподавались на татарском). Мәктәп мөдире (директор) белән дә сөйләштек, ләкин аның теләге булмады (но у неё не было желание). Татар теле көннән-көн (изо дня в день) бетеп бара (ближется к исчезновению). Укытучылар да, балалар да урысча сөйләшә (говорят на русском). Җыелышларны (собрания) татар телендә алып барырга тырышалар (стараются), — диде ул.

Районнарда да үзгәрешләр керә башлаган (начали действовать изменения). Байлар Сабасында (в Богатых Сабах) бер ата-ана татар теле дәресләре бер сәгатькә кимүен әйтте (говорит, что уменьшилось на один час). Мәсәлән, 7нче сыйныфлар быел 4 сәгать урынына 3 дәрес кенә үзләштерәчәк (будут осваивать).

***

Полностью прочитать материал на татарском языке можно на сайте Радио Азатлык.

В рубрике "Читаем на татарском" есть произведения татарской и мировой литературы. Все тексты адаптированы для изучающих язык, к ним прилагаются аудио, перевод ключевых фраз и тест.

Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Также подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е. ​

БУ ТЕМАГА:

Только 3,8% девятиклассников решили сдать государственный экзамен по родному языку